چوب کمتوجهی لای چرخ جایگزینی خودروهای فرسوده/دود ۵ میلیون خودروی اسقاطی در ریه شهرها
به گزارش اطلاعات نیوز، وسایل نقلیه با عمر بالای ۱۵ سال یکی از آلایندههای مهم هوای شهرها هستند که بر اساس آمارهای رسمی نزدیک به ۲۰ درصد ناوگان موتوری کشور را تشکیل میدهند اما بیش از ۶۰ درصد از...
به گزارش اطلاعات نیوز، وسایل نقلیه با عمر بالای ۱۵ سال یکی از آلایندههای مهم هوای شهرها هستند که بر اساس آمارهای رسمی نزدیک به ۲۰ درصد ناوگان موتوری کشور را تشکیل میدهند اما بیش از ۶۰ درصد از آلایندههای ناشی از بخش حملونقل همچون ذرات معلق، منواکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربنهای نسوخته را تولید میکنند که دلیل این شرایط، فرسودگی سیستمهای احتراق، نقص در کاتالیزور و رعایت نشدن استانداردهای انتشار گازهای خروجی است.
بر اساس آمار مرکز آمار ایران، بیش از ۵ میلیون خودروی فرسوده در چرخه ترافیکی کشور فعال است که بسیاری از آنها معاینه فنی مناسب ندارند. با وجود تصویب قانون اسقاط خودروهای فرسوده از سال ۱۳۹۰ و اقدامات دولتها در این زمینه، میزان اسقاط واقعی این خودروها بسیار پایین بوده بهعنوان مثال، در سال ۱۴۰۲ کمتر از ۲۰۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده اسقاط شده است در حالی که بر اساس برنامه هفتم، سالانه باید ۵۰۰ هزار خودرو فرسوده از رده خارج شود، این عدد در سال گذشته حدود ۳۳۰ هزار دستگاه بوده و امسال نیز تا نیمه نخست امسال تنها ۱۱۵ هزار خودرو اسقاط شده است و پیشبینی میشود نیمه دوم سال نیز با همین شرایط، آمار اسقاط خودروهای فرسوده به این عدد نمیرسد.
کارشناسان اقتصادی ضعف در اجرای این قانون، نبود زیرساختهای کافی برای جایگزینی همچون تولید خودروهای جدید با قیمت مناسب یا گسترش حملونقل عمومی و نیازهای معیشتی بخشی از جامعه را مانع از خروج مؤثر این خودروها از چرخه ترافیک میدانند.
آلودگی ناشی از این خودروها نهتنها کیفیت هوای شهرها را تشدید میکند بلکه بهطور مستقیم بر سلامت شهروندان بهویژه گروههای آسیبپذیر همچون کودکان و سالمندان تأثیر منفی میگذارد و بار اقتصادی قابلتوجهی را به نظام درمانی تحمیل میکند و بدون انجام اقدامات هدفمند، خودروهای فرسوده همچنان یکی از چالشهای بزرگ زیستمحیطی ایران خواهند ماند. حسن کریمیان؛ رئیس هیئتمدیره انجمن کارفرمایی مراکز اسقاط کشور در گفتوگو با ایمنا از موانع اسقاط خودروهای فرسوده و راهکارهای لازم برای سرعت بخشیدن به این روند سخن میگوید. متن این مصاحبه را در ادامه میخوانید:
ایمنا: به نظر شما چه عواملی در کندی روند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده نقش دارند؟
کریمیان: خودروی فرسوده در دنیا تعریفی دارد که کشور ما نیز جدا از آن نیست، یعنی خودرویی که از سن بالایی برخوردار است و تردد آن در خیابانهای شهر و جادهها، پیامدهای زیادی به دنبال دارد، نخستین مشکل آلودگیهایی است که روی سلامت مردم و مصرف سوخت تأثیر منفی دارد همچنین ایجاد آثار منفی در مبلمان شهری، تصادفات دلخراش و خسارتهای جانی و مالی از دیگر پیامدهای استفاده از این وسایل نقلیه هستند.
در کشور ما توجه چندانی به اهمیت این موضوع نشده و به همین دلیل سن از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به زیر ۲۰ سال رسیده است، به عبارت دیگر صنعت شکل گرفته در این زمینه هنوز به ۲۰ سالگی نرسیده است در حالی که کشورهای پیشرفته از زمان ساخت هر خودرو برای نوع برخورد با آن در دو تا پنج سال آینده، برنامهریزی میکنند از جمله اینکه هر خودرو تا چه زمانی باید در گردش حمل و نقل قابل استفاده خواهد بود، در حالی که ما درباره این موضوع برنامهریزی نداشتهایم و در سالهای اخیر یعنی نزدیک به ۱۹ سال پیش تاکنون، مصوباتی را از طریق مجلس به دولتهای مختلف ابلاغ شد اما در عمل چندان کارساز نبود و بر اساس آخرین مصوبهای که به عنوان ساماندهی صنعت خودرو ابلاغ شده، در برنامه هفتم پیشبینی شده هر سال ۵۰۰ هزار خودرو از رده خارج شود اما در بهترین شرایط در سال ۱۴۰۳ نزدیک به ۳۵۰ هزار خودرو از چرخه حمل و نقل در خیابانها و جادهها خارج شده که با رقم ۵۰۰ هزار خودرو تکلیف شده در برنامه هفتم فاصله زیادی دارد.
وسایل نقلیه فرسوده شامل انواع ناوگانی است که در داخل و خارج شهرها تردد میکنند که آمار خودروهای فرسوده کشور نزدیک به ۲۲ میلیون برآورد میشود و موتورسیکلتها نیز سهم قابل توجهی از این رقم را تشکیل میدهند در صورتی که بخواهیم سالانه ۵۰۰ هزار خودرو را از رده خارج کنیم به ۴۴ سال زمان نیاز داریم به عبارت دیگر اگر اکنون تصمیم دولت این باشد که به هدفگذاری اسقاط ۵۰۰ هزار خودرو در سال برسد که بیشترین آمار آن با ۳۵۰ هزار خودروی اسقاطی در سال گذشته بوده است و امسال با این رقم فاصله زیادی داریم، چند دهه طول میکشد که به نقطه مطلوب برسیم.
از سوی دیگر نیاز خودرو در کشور نیز بالا است و آمار تولیدات و واردات اگر به دو میلیون دستگاه برسد، میتواند خواسته مردم را تأمین کند همچنین در صورتی که بخواهیم هر سال دو میلیون خودروی جدید به ناوگان در حال تردد در شهرها اضافه کنیم، سن خودروهای فرسوده نیز هر سال افزوده میشود، یک معضل بزرگ پیش روی مردم به ویژه دولتها خواهد بود.
به نظر میرسد که نگاه دستگاه اجرایی به این صنعت قابل قبول نیست و در صورتی که مردم و دولت پای کار نیایند تا روند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را شتاب دهند، در سالهای آینده با معضلات بیشتری روبهرو خواهیم شد.
اکنون طبق آماری که اعلام شده ۶۰ درصد آلایندگی به ویژه کلان شهرها از جمله تهران و اصفهان از تردد خودروها است که این رقم کمی نیست زیرا در شرایط کنونی اگر همین حجم از آلودگی کاهش پیدا کند، بسیاری از معضلات برطرف خواهند شد همچون این آمار که وزارت بهداشت و درمان منتشر میکند که سالانه ۵۷ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند این عدد قابل توجهی است و مشکلات هزاران خانواده را نشان میدهد اما بخش بزرگتر از این آمار کسانی هستند که دچار ناراحتیهای تنفسی، ریوی، قلب و مغز و اعصاب میشوند که مشکلات درمانی را برای کشور ایجاد میکند و میتواند میلیاردها دلار سرمایه را از کشور برای واردات دارو از کشور خارج کند.
ایمنا: این آمار نشاندهنده خسارتهای سنگین آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده است.
کریمیان: بله، رقم خسارتها بسیار بالا است که اگر به آنها توجه نکنیم در اقتصاد، سلامت و درمان مردم تأثیر بسزایی خواهد داشت. باید توجه کنیم که وضعیت از رده خارج کردن خودروهای فرسوده مناسب نیست و با این شرایط راه به جایی نخواهیم برد بنابراین نیاز است که مجلس، دولت و مردم در این راستا همکاری کرده و یک حرکت جهادی انجام دهند تا برای سالهای آینده مشکلات کمتری داشته باشیم.
ایمنا: ایراد چرخه کنونی اسقاط چیست؟ برای حل مشکل مشوقهای ناکافی برای دارندگان خودروهای فرسوده چه ساز و کاری باید ایجاد شود؟
کریمیان: کشورهای دنیا در زمینه خودروی فرسوده کارهای زیادی انجام دادهاند از جمله اینکه خودروسازان را موظف میکنند که به ازای تولید هر خودرو، یک دستگاه وسیله نقلیه فرسوده را از چرخه حملونقل خارج کنند، در کشور ما نیز این قانون وجود دارد و در حال اجرا است که به ازای تولید هر چهار خودرو، یک دستگاه فرسوده اسقاط شود اما این وضعیت مربوط به زمانی است که شرایط مناسبی داشته باشیم در حالی که اگر بخواهیم ۵۰۰ هزار خودرو را از چرخه خارج کنیم لازم است که در قبال آن دو میلیون خودرو وارد کشور شود.
به این موضوع نیز توجه کنید که کلانشهرهایی همچون تهران و اصفهان این روزها به پارکینگ خودرو تبدیل شدهاند و در صورتی که بخواهیم هر سال یک میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو به ظرفیت خیابانهای شهرها اضافه کنیم، یعنی بتوانیم مطابق برنامه ۵۰۰ هزار خودروی فرسوده را از رده خارج کنیم باید یک میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو به ناوگان کشور اضافه شود و این شرایط ترافیک کلانشهرها و جادهها یا میزان مصرف بنزین را تشدید خواهد کرد.
ایمنا: آیا خودروسازان داخلی ظرفیت تولید سالانه ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو برای جایگزینی ناوگان فرسوده را دارند؟
کریمیان: تولید خودروسازان داخلی ناکافی نیست در واقع سرعت اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده کند است به این دلیل که مالکان آنها قشر ضعیف جامعه هستند که توان پرداخت مبلغ بالاتری برای خرید خودرو نو یا مدل بالاتر را ندارند بنابراین باید برای تشویق این افراد، تسهیلات یا مشوقهایی در نظر گرفته شود تا انگیزه جایگزینی و اسقاط خودروهای فرسوده در آنها ایجاد شود به عنوان مثال اکنون برای اسقاط یک موتورسیکلت فرسوده تنها ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان پرداخت میشود، درحالیکه خرید یک موتورسیکلت برقی جایگزین چند برابر این مبلغ هزینه دارد. درباره خودروهای سواری نیز بیشترین مبلغ خرید از سوی مراکز اسقاط حدود ۸۰ تا ۹۰ میلیون تومان است، اما این روزها حتی همین مبلغ نیز خریدار ندارد و ممکن است فروشنده در نهایت کمتر از ۷۰ میلیون تومان دریافت کند.
ایمنا: آیا پیشبینی این مشوقها و تسهیلات برای دولت امکانپذیر است؟
کریمیان: به طور حتم این کار برای دولت فشار مالی خواهد داشت که از عهده دستگاه اجرایی خارج است البته این طرحها در سالهای گذشته ارائه شده است، ما هم طرحهای متفاوتی را به دولت ارائه کردیم که بار زیادی برای دولت نداشته باشد اما خیلی استقبال و همراهی نبوده و نتوانسته زمینه جذب مالکان را فراهم کند. برآوردها حکایت از آن دارد که یک موتورسیکلت کاربراتوری که در کشور تردد میکند چهار برابر گاهی تا شش برای یک خودرو آلایندگی دارد این وسایل نقلیه در اختیار ضعیفترین قشر جامعه هستند که از آن برای گذران زندگی استفاده میکنند به همین دلیل تبدیل به احسن موتورسیکلت یا حتی خودروی فرسوده برای آنها کار دشواری است. لازم است که مشوقهایی همچون وامهای طولانی مدت با بهرههای پایین برای این مالکان در نظر گرفته شود که جذابیت لازم را برای مشارکت در طرحهای اسقاط برای آنها فراهم کند. به طور کلی این مشکل مهمی است که باید برای آن چاره اندیشی شود وگرنه در سالهای آینده با مشکلات بیشتری در این زمینه روبهرو خواهیم شد.
ایمنا: فرایند اسقاط خودرو برای متقاضیان چگونه است؟
کریمیان: بر اساس مصوبه سازمان حمایت از مصرفکنندگان، ارزش هر برگه اسقاط برای یک خودروی سواری که سه برگه گواهی دریافت میکند، ۳۵ میلیون تومان تعیین شده است. یعنی فروش این خودرو در نهایت ۱۰۵ میلیون تومان درآمد دارد که این رقم انگیزه چندانی برای صاحبان خودروهای فرسوده ایجاد نمیکند.
در این فرایند، هر فرد دارای خودروی فرسوده میتواند به یکی از ۲۱۷ مرکز اسقاط در سراسر کشور مراجعه کند. با تحویل مدارک و خودرو، پس از بازدید کارشناسان، روند اسقاط انجام میشود. به طور معمول این فرآیند بین دو تا سه هفته زمان میبرد و پس از تأیید، وجه مربوطه به صورت مستقیم توسط مرکز اسقاط به صاحب خودرو پرداخت میشود.
مراکز اسقاط خصوصی هستند و تمام سرمایهگذاریها از محل منابع خودشان بدون دریافت هیچ تسهیلات بانکی یا بودجه دولتی انجام میشود، مشکل کنونی این مراکز نه پرداخت به صاحبان خودرو، بلکه نبود خریدار برای گواهیهای تولیدشده است که موجب کندی کار شده است امیدواریم دولت در بودجه سال آینده حمایت قانونی لازم را از این مراکز انجام دهد تا چرخه مالی آنها دوباره به گردش بیفتد و تولیدات آنها وارد بازار مصرف شود.