یک قرآن‌پژوه: موتورسواری زنان مصداق تبرج نیست

 مسئله موتورسواری زنان مدت‌هاست که به موضوعی جنجالی تبدیل شده است. دولت مخالفتی با این موضوع ندارد و در تلاش است تا با تصویب لایحه‌ای تحت بند ۲۰، قانون آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی را اصلاح کند.

 در این تبصره عنوان شده است: «صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای مردان، بر عهده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است.» همین کلمه مردان مانع بزرگی بر سر راه اعطای گواهینامه به زنان موتورسوار شده است.

در این میان برخی از صاحب‌نظران، دلایل شرعی را علت اصلی ممنوعیت موتورسواری زنان در ایران می‌دانند. اما دکتر معصومه گل‌محمدی، قرآن‌پژوه و دبیر کارگروه فقه انجمن مطالعات زنان با بیان اینکه هیچ محدودیت و معذوریتی از نظر شرع برای موتورسواری زنان وجود ندارد، به «ایران» می‌گوید: «من یکی از مخالفان عدم صدور گواهینامه موتور برای زنان هستم و نسبت به این موضوع که چرا به زنان موتورسوار گواهینامه نمی‌دهند، منتقد هستم، چون به نظرم وقتی یک زن می‌تواند گواهینامه پایه یک بگیرد و خودروی سنگین سوار شود یا هواپیما و کشتی را هدایت کند، چرا اجازه گرفتن گواهینامه موتور را ندارد. از نظر من با توجه به اطلاعات فقهی و قرآنی که مورد مطالعه قرار داده‌ام، هیچ ممنوعیتی از نظر شرعی نمی‌تواند وجود داشته باشد.»

موتورسواری زنان مصداق تبرج نیست

این قرآن‌پژوه در پاسخ به منتقدانی که موتورسواری زنان را مصداق «تبرج» ارزیابی می‌کنند، به تعریف این واژه می‌پردازد و توضیح می‌دهد: «مسأله تبرج که در قرآن آمده و یک اصطلاح قرآنی است، بیشتر در مورد ظاهر زنان است. یعنی ظاهر زنان نباید طوری باشد که در جمع انگشت‌نما شوند. کلمه تبرج از برج نشأت گرفته است، وقتی در یک مکانی قرار می‌گیرید که ساختمان‌های بسیاری دارد، این برج است که توجه را به خودش جلب می‌کند، چون بالاتر از همه است، تبرج هم از همین ریشه نشأت گرفته است. برداشت من این است، آیه‌ای که به تبرج اشاره می‌کند در مورد ظاهر زنان است. اگر زنی با شرایط و ظاهری مناسب موتور سوار شود هیچ مانع شرعی وجود ندارد و من خودم از کسانی هستم که تقاضا دارم این مسأله بررسی شود و زنان موتورسوار بتوانند گواهینامه دریافت کنند.»

دبیر کارگروه فقه انجمن مطالعات زنان با تأکید بر اینکه چرا زنی که می‌تواند گواهینامه پایه یک دریافت کند، نمی‌تواند موتور سوار شود، به قانع‌کننده نبودن دلایل مخالفان اشاره می‌کند: «دلایلی که بیشتر مخالفان می‌آورند، قانع‌کننده نیست. دختر دانشجویی که می‌خواهد به کلاسش برسد و با توجه به وضعیت اقتصادی و تورم امکان تهیه وسیله نقلیه را ندارد و حتی ممکن است امکان استفاده از وسایل نقلیه عمومی را هم نداشته باشد، چه اشکالی دارد از موتور استفاده کند و به برنامه‌های کاری‌اش رسیدگی کند. از باب مسأله تبرج هم اگر خانمی با شرایط نامناسب موتورسواری کند، می‌توانیم مثل افرادی که پشت فرمان خودرو می‌نشینند اعمال قانون کنیم. در این موضوع هم باید مانند خودرو برخورد شود و از نظر من هیچ مانع شرعی وجود ندارد.»

دو نظر کلی در مورد موتورسواری زنان

دبیر کارگروه فقه انجمن مطالعات زنان با بیان اینکه در مورد موتورسواری زنان دو نظر کلی در میان فقها و علما وجود دارد، می‌گوید: «در مورد موتورسواری و حتی دوچرخه‌سواری زنان دو حکم وجود دارد، بر اساس حکم اولیه جایز است، یعنی مشکلی وجود ندارد، یعنی فی‌النفسه مشکلی ندارد، اما بر اساس حکم ثانویه می‌گویند به دلیل مفاسدی که امکان دارد در پشت قضیه به وجود بیاید، مجاز نیست.»

گل‌محمدی در مورد دلایل مخالفین اعطای گواهینامه موتورسیکلت به زنان می‌گوید: «من تصور می‌کنم، چون این موضوعی است که از قبل وجود نداشته و موضوع جدیدی است، با آن مخالفت می‌کنند. همیشه در مقابل موضوع جدید مقاومت‌هایی وجود دارد. مقاومت در برابر تغییر همواره در طول زمان بوده است. این هم تغییری است که در جامعه رخ داده است، ما در گذشته با این موضوعات مواجه نبوده‌ایم ولی حالا روزبه‌روز تعداد این افراد که متقاضی هستند، بیشتر می‌شود، بنابراین باید چاره‌ای بیندیشیم. مسأله کسانی که مخالفت می‌کنند به نظرم بیشتر از این منظر است که چنین موضوعی تا پیش از این در جامعه مرسوم نبوده است. ولی خیلی از کارها در گذشته مرسوم نبوده ولی امروز در جامعه متداول است، مثلاً در گذشته فروشندگی زنان را نداشتیم، اما امروز هیچ تفاوتی بین فروشنده زن و مرد نیست. به نظرم این موارد مسائل شرعی نیست و بیشتر به سنت‌ها و آداب اجتماعی هر جامعه برمی‌گردد که ممکن است برخی از افراد جامعه موضوعاتی را نپذیرند یا دیرتر بپذیرند. از این‌رو، این موضوع را نباید به عنوان مسأله شرعی نگاه کرد. من در قرآن و منابع دیگر با ممنوعیت این مسأله برخورد نکرده‌ام.»

این قرآن‌پژوه در مورد اینکه آیا در مورد بازنگری در این قوانین بررسی‌هایی انجام شده است، می‌گوید: «در مورد این موضوع قصد داریم طی یک سلسله نشست در انجمن موضوع را پیگیری کنیم، حتماً پیشنهاد می‌دهم تا در این زمینه نشست‌هایی با صاحبنظران داشته باشیم.»