چه کسی رئیس‌جمهور عراق می‌شود؟

به گزارش اطلاعات نیوز، براساس آخرین نتایج کمیسیون عالی مستقل انتخابات در عراق، ائتلاف بزرگ شیعیان موسوم به ائتلاف «چارچوب هماهنگی» از مجموع ۳۲۹ کرسی پارلمان ۱۸۲ کرسی کسب کرد که اکثریت کرسی‌ها را شامل می‌شود و به آن‌ها اجازه مانور بالایی در پارلمان خواهد داد و در عین حال اکثریت کابینه در اختیار آن‌ها خواهد بود و ائتلاف‌های اهل سنت و کردها در مرتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

چینش سیاسی شیعیان

براساس گزارش کمیسیون عالی مستقل انتخابات، ائتلاف چارچوب هماهنگی در این دوره از پارلمان عراق شامل ۱۲ گروه سیاسی عمده است که سه گروه اول پیروز انتخابات که بالاترین کرسی‌ها را به دست آورده‌اند، متعلق به جریان‌های سیاسی شیعه است که شامل ائتلاف «توسعه و سازندگی» (محمد شیاع السودانی – نخست وزیر فعلی) با ۴۶ کرسی، ائتلاف «دولت قانون» (نوری المالکی – نخست وزیر سابق) با ۲۹ کرسی و جنبش الصادقون (شیخ قیس الخزعلی – عصائب اهل الحق) با ۲۸ کرسی به ترتیب در مرتبه‌های اول تا سوم قرار گرفته‌اند.

دیگر گروه‌های سیاسی شیعه شامل «سازمان بدر» (هادی العامری) با ۲۱ کرسی، ائتلاف نیروهای دولت ملی (سید عمار حکیم) با ۱۸ کرسی، ائتلاف «الاساس» (محسن المندلاوی – نایب رئیس پارلمان سابق) با ۸ کرسی، «اشراقه کانون» (حیدر محمد کاظم المطیری) با ۷ کرسی، جنبش حقوق (حسین مونس – کتائب حزب الله)، ائتلاف «تصمیم» (اسعد العیدانی – استاندار بصره) هر کدام با ۶ کرسی، ائتلاف «خدمات» (شبل الزیدی – کتائب امام علی (ع)) با ۵ کرسی، «واسط الاجمل» (محمد جمیل المیاحی – استاندار واسط) و «ابشر یا عراق» (همام حمودی – مجلس اعلای اسلامی) هرکدام با ۴ کرسی ائتلاف بزرگ شیعیان را در پارلمان جدید تشکیل می‌دهند.
به این ترتیب ائتلاف چارچوب هماهنگی در این دوره ۱۸۲ کرسی به دست آورده است.

چینش اهل سنت

در ششمین دوره پارلمان عراق چهار فهرست عمده از گروه‌های سیاسی اهل سنت به پارلمان راه یافته‌اند که در مجموع تعداد کرسی‌های آنها به ۵۶ کرسی رسیده است.

حزب تقدم (محمد الحلبوسی – رئیس پارلمان سابق) با ۲۷ کرسی بالاترین میزان رأی را در این دوره از انتخابات پارلمانی در میان جریان‌های سیاسی اهل سنت کسب کرده است.

ائتلاف «عزم» (مثنی السامرائی – نماینده سابق پارلمان) با ۱۵ کرسی، ائتلاف «السیاده» (خمیس الخنجر) با ۹ کرسی و ائتلاف «الحسم» (ثابت العباسی – وزیر دفاع فعلی) با ۵ کرسی مهمترین ائتلاف‌های اهل سنت را در پارلمان جدید تشکیل می‌دهند که در مجموع ۵۶ کرسی کسب کرده‌اند.

ائتلاف‌های اهل سنت که در انتخابات سابق حضور داشتند در این دوره برخلاف ائتلاف‌های شیعیان دچار ریزش رأی چشمگیری شده‌اند به نحوی که حزب تقدم در انتخابات سابق با کسب ۳۷ کرسی دومین پیروز بزرگ انتخابات بود در حالی که در انتخابات اخیر با کسب ۲۷ کرسی در مرتبه چهارم گروه‌های پیروز انتخابات قرار گرفته است.

ائتلاف عزم که در دوره سابق متشکل از اتحاد سیاسی مثنی السامرائی و خمیس الخنجر بود در مجموع ۱۴ کرسی کرد اما در این دوره ائتلاف منفرد خمیس الخنجر تنها ۹ کرسی کسب کرد در حالی که ائتلاف مثنی السامرائی توانست وضعیت خود را بهبود داده و تعداد کرسی‌های خود را به ۱۵ کرسی برساند.

چینش کردها

احزاب عمده کردستان عراق نیز در این دوره برخلاف انتخابات سال ۲۰۲۱ دچار ریزش رأی قابل توجهی شدند به نحوی که حزب دمکرات کردستان عراق (حزب خانواده بارزانی ها) که در دوره گذشته ۳۱ کرسی به دست آورده بود و در مرتبه چهارم پیروزهای انتخابات قرار داشت در این دوره با کسب ۲۶ کرسی در رتبه پنجم قرار گرفته است و پنج کرسی را از دست داده است.

حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق (حزب خانواده طالبانی ها) نیز در این دوره با ریزش آرا مواجه شد و توانست تنها ۱۵ کرسی کسب کند در حالی که در انتخابات پارلمانی ۲۰۲۱ توانسته بود ۱۷ کرسی به دست آورد.

ائتلاف جدید کردها به نام «جریان موضع ملی» و اتحاد اسلامی کردستان عراق نیز در این دوره توانستند هرکدام ۵ کرسی به دست بیاورند تا شاکله کلی جریان‌های سیاسی کرد را در پارلمان جدید ترسیم کنند.

از مجموع ۳۲۹ کرسی پارلمان، ۹ کرسی سهمیه ثابت اقلیت‌های قومی و دینی عراق شامل مسیحیان (۵ کرسی)، شبک ها (یک کرسی)، صابئی ها (یک کرسی)، کردهای فیلی (یک کرسی) و ایزدی‌ها (یک کرسی) است.

با وجود اینکه کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق اعلام کرده است که گروه‌های سیاسی از امروز سه‌شنبه به مدت سه روز فرصت اعتراض به نتایج نهایی انتخابات دارندف اما به نظر نمی‌رسد که اعتراضات عمده‌ای به نتایج این دوره از انتخابات وجود داشته باشد به نحوی که بتواند نتائج را تغییر عمده بدهد.

بزرگترین غایب این دوره از انتخابات، جریان صدر بود که در انتخابات پارلمانی ۲۰۲۱ با کسب ۷۳ کرسی پیروز اول انتخابات بود اما به خاطر اختلافات سیاسی از پارلمان انصراف داد و در این دوره نیز انتخابات را تحریم کرد و حاضر به شرکت در ششمین دوره انتخابات پارلمانی عراق نشد.

مراحل تشکیل دولت جدید

بر اساس قانون اساسی عراق، مراحل تشکیل دولت جدید برای دوره ششم پارلمان به شرح زیر است:

– رئیس‌جمهور عراق، عبداللطیف رشید، باید ظرف ۱۵ روز پس از تأیید نتایج انتخابات توسط دادگاه عالی، پارلمان را به تشکیل جلسه دعوت کند.

– جلسه اول پارلمان به ریاست مسن‌ترین عضو برگزار می‌شود و در آن رئیس پارلمان (که طبق توافقات معمولاً اهل سنت است) و دو معاون با رأی اکثریت انتخاب می‌شوند.

– در مرحله دوم، پارلمان جدید، رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کند که معمولاً از میان نامزدهای کرد است و باید دو سوم آرای نمایندگان را کسب کند. در صورت عدم کسب این اکثریت، رقابت بین دو نامزد برتر ادامه می‌یابد و فردی که بیشترین رأی را در دور دوم کسب کند، به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شده و سوگند یاد می‌کند.

– مرحله سوم شامل مأمور شدن نامزد فراکسیون بزرگ‌تر (که معمولاً شیعه است) توسط رئیس‌جمهور برای تشکیل دولت ظرف ۱۵ روز است. نخست‌وزیر مکلف باید ظرف ۳۰ روز کابینه خود را معرفی کند.

– در صورت ناکامی نخست‌وزیر در تشکیل کابینه، رئیس‌جمهور می‌تواند ظرف ۱۵ روز فرد دیگری را مأمور تشکیل دولت کند.

– نخست‌وزیر مکلف، فهرست وزرا و برنامه دولت را به پارلمان ارائه می‌دهد و در صورت کسب رأی اکثریت برای وزرا و برنامه، دولت جدید آغاز به کار خواهد کرد.

بر اساس نتایج اعلامی ششمین انتخابات پارلمانی عراق، هیچ حزبی به تنهایی قادر به تشکیل دولت نیست و برای تشکیل فراکسیون بزرگ‌تر، نیاز به ائتلاف با سایر گروه‌ها وجود دارد؛ فرآیندی پیچیده که گاه ماه‌ها به طول می‌انجامد.