چشم‌انداز صنعت ایران در سایه امید به رشد پایدار و اشتغال مولد
به گزارش اطلاعات نیوز، در دهه‌های اخیر، تجربه اقتصاد ایران نشان داده است که هر زمان اراده ملی بر حمایت از تولید و فعال‌سازی ظرفیت‌های داخلی متمرکز شده، دستاوردهای قابل‌توجهی در حوزه رشد اقتصادی،...
به گزارش اطلاعات نیوز، در دهه‌های اخیر، تجربه اقتصاد ایران نشان داده است که هر زمان اراده ملی بر حمایت از تولید و فعال‌سازی ظرفیت‌های داخلی متمرکز شده، دستاوردهای قابل‌توجهی در حوزه رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و تاب‌آوری در برابر تکانه‌های خارجی حاصل شده است. در شرایطی که اقتصاد کشور با فشارهای ناشی از تحریم‌های بین‌المللی روبه‌رو است، اتکا به اقتصاد مقاومتی با محوریت تولید ملی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی راهبردی تلقی می‌شود.
مطالعات انجام‌شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که رشد اقتصادی پایدار در کشورهای در حال توسعه زمانی محقق شده که دولت‌ها نقش سیاست‌گذار و تسهیل‌گر را ایفا کرده‌اند و بار اصلی تولید و صادرات را به دوش بخش خصوصی توانمند و رقابت‌پذیر گذاشته‌اند. در ایران نیز، ظرفیت‌های عظیمی در حوزه‌هایی همچون معدن، صنایع پایین‌دستی نفت و گاز، کشاورزی فناورانه، و صادرات صنعتی وجود دارد که در صورت اصلاح ساختارهای اجرایی، ثبات در سیاست‌گذاری، و کاهش فشارهای غیرتولیدی می‌توانند موتور محرک اقتصاد کشور در افق ۱۴۱۰ باشند.
با نگاهی به داده‌های مرکز آمار ایران و سازمان توسعه تجارت، مشخص است که با وجود محدودیت‌ها، بخش‌هایی از تولید کشور در سال‌های اخیر توانسته‌اند در بازارهای منطقه‌ای حضور فعال داشته باشند. افزایش صادرات غیرنفتی در برخی ماه‌های سال ۱۴۰۲ و رشد صنایع دانش‌بنیان از نشانه‌های بارز این ظرفیت درونی است. اما تداوم این روند، نیازمند رفع موانع ساختاری از جمله تعدد نهادهای تصمیم‌گیر، ناهماهنگی سیاست‌ها، فشارهای مالیاتی و انرژی بر واحدهای تولیدی و نبود زیرساخت‌های پشتیبان مانند حمل‌ونقل و لجستیک صنعتی است.
در این میان، تشکل‌های بخش خصوصی، فعالان صنعتی مستقل، و سازمان‌های مردم‌نهاد اقتصادی می‌توانند نقش پل ارتباطی میان دولت و جامعه تولیدی را ایفا کرده و با ترویج شفافیت، تسهیلگری، و اعتمادسازی عمومی، زمینه‌ساز بازگشت سرمایه، ثبات در تولید، و افزایش اشتغال مولد شوند.
اکنون، در میانه دهه‌ی پنجم انقلاب و در آستانه افق ۱۴۱۰، اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگر به بازتعریف نقش دولت در اقتصاد، مشارکت واقعی بخش خصوصی سالم، و اصلاحات ساختاری شجاعانه نیاز دارد؛ اصلاحاتی که اگر با نگاه ملی و آینده‌نگر انجام شود، می‌تواند نه‌تنها بحران‌های موجود را پشت سر بگذارد، بلکه ایران را به جایگاهی درخور در زنجیره ارزش جهانی ارتقا دهد.
در این راستا عبدالوهاب سهل آبادی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا از چالش‌های واحدهای تولیدی برای تامین ارز، مواد اولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز تولید سخن می‌گوید. متن کامل این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.
ایمنا: تحریم‌های اقتصادی چه موانعی برای تولیدکنندگان ایجاد کرده و راهکار عبور از این مشکلات چیست؟
سهل‌آبادی: به نظر می‌رسد شرایط ویژه‌ای برای کشور به وجود آمده، در حالی که باید به این موضوع اشاره کنیم که این وضعیت سال‌ها وجود داشته است زیرا دشمنان قسم خورده این خاک، هر روز به دلیلی ترتیبی را ایجاد می‌کنند که ما آرامش نداشته باشیم و نتوانیم رشد و تولید کنیم، زیرا می‌دانند تولید موتور محرک اقتصاد است و بزرگترین ضربه‌ای که می توانند به اقتصاد ما بزنند از راه تولید است.
بنابراین باید تولید را افزایش دهیم، همانگونه که در دوران همه‌گیری کرونا، بسیاری از واحدها خط تولید خود را تغییر دادند تا بتوانند تولیدات خود را با نیازهای مردم هماهنگ کنند، در آن دوران تولیدکنندگان با عوض کردن خط تولید، کار مهمی انجام دادند و نگذاشتند یک روز فروشگاه‌های کشور خالی از اجناس شود. امروز هم شرایط خاص است زیرا درگیر برخوردهای نادرست هستیم اما مهم‌ترین مطلبی که مسئولان و مردم باید به آن توجه کنند این است که بتوانیم یک اعتماد عمومی بین دولت و مردم فراهم کنیم، به عبارت دیگر باید بین دولت و مردم ارتباط صادقانه برقرار شود تا بتوانیم از این مشکل نیز رهایی پیدا کنیم.
امروز مهم‌ترین اصلی که در زمینه‌های اقتصاد مقاومتی وجود دارد، شفاف‌سازی است و این شفاف‌سازی باید برای مردم وجود داشته باشد زیرا هنگامی که دولت به هر دلیلی پول چاپ کند، تورم بالا می‌رود و ارزش پول ملی کاهش پیدا می‌کند، در این شرایط بانک مرکزی که وظیفه حفاظت از پول ملی را به عهده دارد به یک کارمند دولت تبدیل شده در حالی که باید حامی بخش خصوصی باشد.
معتقدم که امروز دیگر زمان خروج قهرمانانه دولت از اقتصاد نیست بلکه فرصت خروج ضروری دولت از اقتصاد فراهم است، یعنی باید دولت اقتصاد را به دست اقتصاددانان و بخش خصوصی واقعی بدهد. بخش خصوصی سالم و شفاف و در کنار آن تشکل‌های مردم نهاد می‌توانند کارهای اقتصادی را به دست بگیرند که با این حرکت باید بدنه تنومند دولت نیز کوچک شود.
ایمنا: به نظر شما دلیل کندی پیشرفت خصوصی‌سازی در سال‌های گذشته چه بوده است؟
سهل‌آبادی: سال‌ها است که فرمان خصوصی‌سازی از سوی مقام معظم رهبری داده شده و این موضوع به قانون تبدیل شده اما بیش از پنج تا شش درصد از اهداف آن محقق نشده است، زیرا در مقطعی صحبت از شرکت‌های خصولتی و غیره بود و اکنون نیز برخی از مجموعه‌ها عنوان خصوصی را دارند در حالی که مدیر آنها از سوی وزیر صمت یا کار انتخاب می‌شود و تصمیم‌گیری‌های مهم نیز در همین وزارتخانه‌ها انجام می‌شود.
بنابراین به نظرم حرکتی که باید در این شرایط انجام داد این است که در گام نخست بدنه دولت کوچک شود، ۹ میلیون کارمند برای دولت عدد بسیار سنگینی است همچنین لازم است که همه دستگاه‌های اجرایی با صنعت و تولیدکنندگان مهربانی کنند نه این که همه فشارها را به آن تحمیل کنند از جمله برای مصرف انرژی‌هایی همچون گاز، برق و آب، باید ترانزیت مناسب تعیین کنند. تولیدکنندگان پیش از این برای ایجاد شبکه و انتقال برق از نقطه صفر به محل استفاده هزینه پرداخت کرده‌اند و هزینه ترانزیت نیز به آن افزوده می‌شود.
در شرایط اقتصادی امروز، برخی از ارگان‌هایی که مطالباتی از بخش خصوصی و تولید دارند برای وصول آنها از یکدیگر سبقت می‌گیرند که بار فعالان اقتصادی را سنگین‌تر می‌کند. بخش صنعت نیازمند کمک و حمایت‌های بلاعوض نیست اما لازم است که فشارهای وارد شده به آن کاهش پیدا کند.
یکی از راهکارهای شفاف بودن با مردم و بخش کار و تولید این است که بسیاری از کارها توسط تشکل ها و سازمان‌های مردم نهاد انجام شود در حالی که همه سنگینی بار مسئولیت بر دوش دولت گذاشته شده و بارها برای مشورت و پیشنهادهای این بخش به دولت اعلام آمادگی کرده‌ایم تا منافع تولید تامین شود و یکی از راهکارهای قوی شدن اقتصاد به همراه صنعت، صادرات محصولات یک کشور است ولی اکنون در زمینه نفت که زمانی عمده صادرات کشور را تشکیل می‌داد همچنین دیگر تولیدات کشور با مشکلاتی روبه‌رو هستیم.
ایمنا: حمایت از تولیدات صادرات محور نیازمند چه اقداماتی است؟
سهل‌آبادی: اگر بخواهیم صادرات را افزایش دهیم، نباید به صادرکنندگان تکلیف کنیم که با ارز خود چه کنند، زیرا برخی از تولیدکنندگان، صادرات انجام می‌دهند تا در ازای ارز وارد شده از این طریق، ماشین‌آلات و مواد اولیه برای تولید خود یا واحدهای دیگر را وارد کنند اما این کار انجام نمی‌شود و صادرکننده یا تولیدکنندگان برای دریافت ارز مواد اولیه یا ماشین‌آلات مورد نیاز خود دچار مشکلات خاصی هستند، باید چند ماه در صف طولانی وزارت صمت و چند ماه نیز در انتظار دریافت ارز از بانک مرکزی بمانند که باعث می‌شود در کنار مشکلاتی که بیرون از کشور ایجاد شده، کارها با کندی انجام شود.
در داخل کشور نیز مشکلاتی وجود دارد از جمله بحران آب که یک وضعیت کلی است و باعث شد که وزارت نیرو به صورت رسمی اعلام کند که مکلف به تامین برق برای تولید نیست البته شکی وجود ندارد که باید در مسیر تولید برق حرکت کنیم، ولی آیا زیرساخت‌ها آماده است و یا درصورت تولید برق، امکان فروش مازاد آن وجود دارد، همین طور شبکه انتقال آماده است یا چه تضمین‌هایی در باب استرداد وجه حاصل از فروش انرژی وجود دارد؟ این پروژه‌ها قابل اجرا هستند اما باید از یک مسیر یعنی وزارت صمت که متولی تولید است انجام شود و وزارتخانه‌های دیگر با آن همراه باشند.
مسکن به یکی از دغدغه‌های مهم کارگران تبدیل شده و در صورتی که این قشر آرامش روحی نداشته باشند نمی‌توانند به صورت سالم کار کنند در نتیجه حوادث ناشی از کار افزایش پیدا می‌کند. لازم است که برای این موضوع نیز چاره‌اندیشی شود تا بخش خصوصی با آرامش به کار خود ادامه دهد و هم دولت بتواند از صنعت، کار و تولید همچنین میلیون‌ها کارگر حمایت کند و همانگونه که بارها گفته‌ام شفاف‌سازی در این زمینه بسیار مهم است.
ایمنا: از میان بخش‌هایی همچون فولاد، پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی چه صنایعی می‌توانند به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور عمل کنند؟
سهل‌آبادی: در این زمینه موقعیت‌های بسیار خوبی در کشور ما وجود دارد به عنوان مثال بخش معدن که با وجود پهنه‌های بسیار غنی در کشور، یکی از ظرفیت‌های مهم اقتصادی معدن است و کشور ما با برخورداری از تمام عناصر جدول مندلیف امکان برداشت هر عنصر معدنی را دارد، اما معدن‌کاران کوچک که تعداد زیادی دارند و می‌توانند تولید زیاد و اشتغال قابل توجهی فراهم کنند، هر سال به دلیل افزایش حقوق دولتی نمی‌توانند به درستی فعالیت کنند و ناچار به اعلام تعطیلی می‌شوند زیرا در صورت برداشت به اندازه ظرفیت مشخص و یا کمتر، دولت آنها را جریمه می‌کند.
از سوی دیگر در ارتباط با فراوری سنگ، چه تسهیلاتی برای کارخانه‌ها پرداخت شده که بتوانند واحدهای خود را نوسازی کنند. یکی از اقدامات مورد نیاز در بخش معدن، نوسازی ماشین‌آلات واحدهای تولیدی است که بسیار فرسوده شده اما بانک‌ها تسهیلاتی برای خرید ماشین‌آلات جدید به آنها پرداخت نمی‌کنند، حمایت بانک‌ها تنها شامل تسهیلات جزئی به عنوان سرمایه در گردش واحدهای تولیدی است.
در مجموع می‌توان گفت که همه واحدهای تولیدی از جمله صنایع ساختمانی، سفال آجر و فولاد از ظرفیت‌های لازم برای رشد و توسعه برخوردار هستند اما مشکلاتی مانند کمبود انرژی باعث می‌شد حداقل نیمی از فصل زمستان گاز و نیمی از تابستان برق نداشته باشند.
ایمنا: چشم انداز صنعت کشور در افق ۱۴۱۰ چیست و آیا می توان امیدوار بود بخش تولید موتور اصلی رشد اقتصادی کشور باشد؟
سهل‌آبادی: باید امیدوار به رشد و تولید صنعت و اقتصاد کشور داشته باشیم، به همین منظور در تولید محصولات کشاورزی باید به سمت استفاده از فناوری‌های روز دنیا برویم در حالی که هنوز در اصفهان آبیاری غرقابی وجود دارد، در صورتی که این چالش‌ها برطرف شود، مردم کشور ما توانمند هستند و مطمئنم که موفقیت‌هایی خوبی در پیش رو داریم.
در پایان باید بگویم برخی از فعالان اقتصادی نگران اجرای مکانیزم ماشه هستند در حالی که ۴۰ سال است این تحریم‌ها وجود دارد و تولیدکننده، مصرف کننده یا به عبارت دیگر کارگر و کارفرما با این شرایط آشنا هستند و با قدرت و توان بالا به تولید می‌پردازند و از تحریم‌ها هراسی ندارند.