پساب فاضلاب، فرصت طلایی برای کشاورزی پایدار در اصفهان

به گزارش اطلاعات نیوز، مهرداد مرادمند امروز _یکشنبه هجدهم خرداد_ در برنامه رویداد ملی روز درهای باز کشاورزی به مناسبت پنجاهمین سال تأسیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) اظهار کرد: بحث ادغام فعالیت‌های سازمان آموزش کشاورزی در مجموعه سازمان تحقیقات مطرح شده و اکنون تحت عنوان سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی در شاخه‌های مختلف فعالیت می‌کنیم.

وی افزود: در حوزه خاک و آب، اهمیت حفاظت و ارتقای کیفیت خاک‌های کشاورزی بر کسی پوشیده نیست، دستورالعمل‌های متعددی تدوین کرده‌ایم که شاخص‌ترین و مهم‌ترین استان را در زمینه مدیریت پساب فاضلاب به‌کار گرفته است؛ یعنی استان اصفهان. مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان تاکنون بیش از ۱۰ فقره پژوهش کاربردی در زمینه تصفیه و پساب فاضلاب انجام داده که نشان‌دهنده توانمندی علمی و عملی ما است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان تصریح کرد: پساب فاضلاب امروز به یک فرصت طلایی تبدیل شده است و صنایع مختلف، کشاورزی و فضای سبز شهری همه به رقابت افتاده‌اند تا از این منبع پایدار بهره‌برداری کنند، استان اصفهان می‌تواند با استفاده از پساب فاضلاب در تولید برق و کاهش مصرف آب‌های زیرزمینی، شاخص‌های اقتصادی و کشاورزی خود را به‌طور واقعی ارتقا بخشد.

براتی با اشاره به فعالیت در حوزه اصلاح دام بیان کرد: در حوزه علوم دام، یکی از عمده‌ترین فعالیت‌ها پیرامون دام‌های سبک (گوسفندی) متمرکز است، پژوهشگران در حال انجام پژوهش‌هایی هستند که به‌جای تولید چربی در بدن دام، بافت عضلانی را افزایش دهند و این نویدبخش می‌تواند منجر به تولید گوشت بیشتر شود.

وی ادامه داد: در علوم گیاهی سال گذشته موفق به معرفی بیش از ۱۶ رقم مقاوم به خشکی در گندم از قبیل سوربون شدیم و در پهنه‌های مختلف کشاورزی به بهره‌برداری رسیده‌اند و این ارقام نه‌تنها محصولاتی مغذی و ارزشمندند بلکه با کاهش چشمگیر مصرف آب‌های زیرزمینی (حدود دو میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی) به مدیریت منابع آبی کمک شایانی کرده‌اند.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان عنوان کرد: بخش ترویج کشاورزی وظیفه دارد یافته‌های جدید را ساده‌سازی و به دست کشاورزان برساند تا ضریب نفوذ دانش روز در مزارع افزایش پیدا کند.

ترابی افزود: ضریب نفوذ دانش کشاورزی در کشور پارسال بین ۶ تا ۷ درصد بوده که عددی بسیار پایین است و هدف این است که تا پایان برنامه هفتم این رقم را حداقل به ۲۵ درصد برسانیم، البته این موضوع به عوامل متعددی بستگی دارد و به معنی کم‌کاری مراکز تحقیقاتی نیست؛ بلکه یکی از دلایل اصلی کمبود حمایت مالی است همچون توسعه گلخانه‌ها به دلیل هزینه بالای ساخت و تأمین مالی که حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان نیاز دارد، با مشکل مواجه است و کمتر کسی توان پرداخت این هزینه را دارد.

وی تاکید کرد: در حوزه‌هایی که درآمد مناسبی وجود داشته، همچون گاوداری‌های صنعتی، سرمایه‌گذاری بیشتری شده و توسعه یافته‌اند. به همین دلیل، برنامه افزایش ضریب نفوذ دانش به حدود ۸ درصد در سال جاری است و تلاش می‌کنیم در هر برنامه، افزایش ۲۴ درصدی حاصل شود و البته حتی در کشورهای پیشرفته نیز ضریب نفوذ دانش به ۱۰۰ درصد نمی‌رسد.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان اظهار کرد: نسل قبلی کشاورزان کشور اغلب باسواد نبودند یا سن بالایی داشتند و دسترسی به فناوری‌های ارتباطی نداشتند، اما نسل جدید کشاورزان با دسترسی بهتر به فضای مجازی، اطلاعات به روزتری دارند و این روند در حال تغییر است.

مدیریت پسماندهای کشاورزی

ترابی بیان کرد: حدود سه میلیون تن ضایعات کشاورزی در حوزه صنایع غذایی تولید می‌شود که بخشی از آن بازیافت می‌شود و استفاده از این ضایعات، به ویژه در خوراک دام، بسیار اهمیت دارد، اگر ضایعات به شکل مناسبی همچون سیلاژ علوفه استفاده شوند، می‌توانند سالانه حدود ۴ میلیارد متر مکعب آب را به چرخه مصرف بازگردانند که این موضوع در بهبود بهره‌وری آب بسیار مؤثر است.

تأثیر انرژی هسته‌ای در کشاورزی و اصلاح نژاد

وی با اشاره به کاربرد غنی سازی هسته خاطرنشان کرد: دراستفاده از تابش‌های اتمی در اصلاح نژاد گیاهان منجر به ایجاد صفاتی چون مقاومت به شوری، گرما و خشکی شده است و نمونه بارز این موضوع در اصلاح نژاد پنبه مشاهده می‌شود که موجب افزایش مقاومت آن شده است.

حفظ ذخایر ژنتیکی و منابع طبیعی

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان بیان کرد: فعالیت‌های تحقیقاتی وسیعی برای حفظ ذخایر ژنتیکی کشور انجام شده است و حدود ۴۰۰ گونه گیاهی در کشور وجود دارد که بیش از ۷۰ گونه متعلق به استان اصفهان است، مرکز تحقیقات به حفظ و نگهداری این ذخایر اهمیت ویژه‌ای می‌دهد، اما چالش‌هایی همچون تعرضات شهری و فشارهای شهرداری‌ها وجود دارد که تهدیدی برای این ذخایر محسوب می‌شود.

ترابی افزود: در منطقه‌ای که محل ذخایر انار و زیتون، با تهدید نابودی مواجه است و با وجود مذاکرات و همکاری‌های محدود با نهادهای مربوطه، این مشکلات هنوز به طور کامل حل نشده‌اند و سازمان تحقیقات در تلاش است با کمک رسانه‌ها و آگاهی‌بخشی، این ذخایر طبیعی ارزشمند را حفظ کند.

چالش‌های آب در کشاورزی کشور

وی عنوان کرد: کشور در عرض جغرافیایی خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و کشاورزی تابستانه با تبخیر شدید آب همراه است؛ به طوری که حدود ۹۰ درصد آب مصرفی تبخیر می‌شود و فقط ۱۰ درصد آن برای رشد گیاه استفاده می‌شود؛ برای بهبود این وضعیت، باید کشاورزی به سمت فصول پاییز، زمستان و اوایل بهار سوق داده شود و محصولاتی تولید کنیم که به مصرف کمتر آب نیاز داشته باشند.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان ادامه داد: در بحث مربوط به استفاده از پساب، نیازمند یک مدیریت جامع هستیم. یکی از نقاط ضعف موجود، این است که با افزایش منابع مالی، گرایش به سمت دیگری وجود دارد، در حالی که، به نظر می‌رسد، برای حفظ کشاورزی در استان، استفاده از پساب به عنوان یک فرصت جدی در حوزه تولید نهایی ضروری است،؛ در برخی از کشورها، آب فاضلاب تا حدی تصفیه می‌شود که قابلیت شرب پیدا می‌کند، هرچند که شاید این امکان در حال حاضر وجود نداشته باشد، اما استفاده از آب تصفیه شده در گلخانه‌ها به راحتی امکان‌پذیر است.

ترابی تصریح کرد: سالانه یک میلیارد و سیصد میلیون متر مکعب آب مصرف می‌کنیم. مسئله اصلی این است که ۲۵۰ هزار کشاورز و دامدار در سطح استان وجود دارند، اما در این خصوص هیچ صحبتی نمی‌شود، در حالی که مبلغی بین ۱۵۰ میلیون دلار (یا کمتر یا بیشتر) به این بخش پرداخت می‌شود، این افراد به عنوان مصرف‌کننده در سهم کشور لحاظ می‌شوند، نه به عنوان تولیدکنندگان امنیت غذایی کشور. این موضوع نادیده گرفته شده و جایگاه کشاورزان اصفهان تنزل می‌یابد.

کاهش فعالیت کشاورزی در کشور

وی با اشاره به صحبت‌های کلانتری، وزیر اسبق جهادکشاورزی خاطرنشان کرد: مطرح شده است که کشاورزان را تشویق به ترک این حرفه کرده و پول آن را بین کشاورزی‌ها تقسیم کنیم. از یک منظر، این ایده ممکن است درست به نظر برسد، اما این یک پارادوکس بزرگ است. اگر از دیدگاه اقتصادی به این موضوع نگاه کنیم، شاید این ایده توجیه پذیر باشد، اما این دیدگاه نیز دارای اشکالاتی است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان ادامه داد: واقعیت این است که کشاورزی تنها به تولید غذا محدود نمی‌شود، هرچند که این مهم‌ترین وظیفه آن است. تصور کنید که این عرصه‌های کشاورزی در سطح استان اصفهان از بین بروند. آیا فکر می‌کنید در این صورت شرایط زیست برای ما وجود خواهد داشت؟ سوال دیگر این است که آیا تمامی آبی که در کشاورزی مصرف می‌شود، به طور کامل توسط گیاهان جذب می‌شود؟ خیر، بخش عمده‌ای از این آب بازچرخانی شده و در طبیعت باقی می‌ماند.

ترابی ادامه داد: اگر کشاورزی به طور مثال ۲۰۰ یا ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب مصرف می‌کند، این اکوسیستم یا حوزه آبخیز چه نقشی ایفا می‌کند؟ این سیستم در حال چرخاندن این چرخه است. در حالی که تمام کشور بسیج شده است تا شغلی ایجاد کند، این پیشنهاد به معنای بیکار شدن ۲۵۰ هزار نفر است. این ایده نه تنها عملیاتی نیست، بلکه اگر این‌گونه باشد، چرا بسیاری از مناطق در اسرائیل یا سایر کشورها به کشاورزی ادامه می‌دهند؟ اگر این منطق را دنبال کنیم، باید تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از سطح زمین را برای کشاورزی حفظ کرده و بقیه را تعطیل کنیم، چرا که صرفه اقتصادی ندارد.

وی عنوان کرد: این یک نگاه ساده‌لوحانه است و به نظر من، عملیاتی نیست. مهم‌ترین اقداماتی که باید انجام دهیم، تنها تغییر الگوی کشت نیست، بلکه باید رفتار، نگاه و فلسفه ما نسبت به کشاورزی تغییر کند. من بارها این مثال را در جاهای مختلف مطرح کرده‌ام، اگر یک متر مکعب آب را در گلخانه استفاده کنیم، بازدهی مشخصی خواهیم داشت. اگر از گلخانه هیدروپونیک استفاده کنیم، بازدهی دیگری خواهیم داشت. اما اگر از خاک و فضای باز استفاده کنیم، بازدهی کمتری خواهیم داشت. بنابراین، باید روش‌های خود را تغییر دهیم.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان افزود: اگر یک سیستم بسته هیدروپونیک داشته باشیم، با مصرف ۴ لیتر آب می‌توانیم یک واحد محصول تولید کنیم. در حالی که در گلخانه خاکی این میزان افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، باید روش‌های خود را اصلاح کرده، نگاهمان را تغییر دهیم و مدیریت زمان را در نظر بگیریم.