واردات گاز ایران؛ از قرارداد سوآپ ترکمنستان تا دیپلماسی انرژی منطقه‌ای
به گزارش اطلاعات نیوز، در پی گشایش تازه‌ای در روابط منطقه‌ای و با تکیه بر ظرفیت ژئوپلیتیکی ایران در عرصه انرژی، قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان میان تهران و عشق‌آباد به امضا رسید که مسیر تازه‌ای را برای...
به گزارش اطلاعات نیوز، در پی گشایش تازه‌ای در روابط منطقه‌ای و با تکیه بر ظرفیت ژئوپلیتیکی ایران در عرصه انرژی، قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان میان تهران و عشق‌آباد به امضا رسید که مسیر تازه‌ای را برای واردات و ترانزیت گاز در منطقه گشود. بر اساس این توافق سالانه تا سقف حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان از طریق خاک ایران به بازارهای همسایه همچون عراق و کشورهای منطقه منتقل خواهد شد و در عوض، بخش مهمی از این گاز، در شمال کشور به مصرف داخل می‌رسد.
این حرکت حاکی از فعال‌تر شدن دیپلماسی انرژی منطقه‌ای ایران است؛ چرا که تهران اکنون علاوه بر تأمین بخشی از نیازهای داخلی در مناطق شمالی و شمال‌شرق، در نقش یک هاب گازی بالقوه برای ترانزیت و انتقال منابع انرژی به بازارهای پیرامونی ظاهر شده است با این حال، اجرای این توافق و احیای واردات گاز با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است؛ از یک سو باید سوابق بدهی‌های دیرین ایران به ترکمنستان تسویه می‌شد تا اعتماد احیا شود و از سوی دیگر، اهمیت مدیریتی انتقال و پایداری جریان گاز در فصول سرد سال برای شبکه‌های شمالی کشور، حساسیتی ویژه ایجاد می‌کند، در وضعیتی که بازار انرژی منطقه‌ای به دلیل تحریم‌ها و تغییرات ژئوپلیتیکی متلاطم است، این قرارداد تازه می‌تواند یکی از ستون‌های استراتژی ایران برای حفظ امنیت انرژی، تقویت مبادلات منطقه‌ای و تضمین سهم بیشتر در بازار انرژی آسیای میانه باشد موضوعی که طی روزهای آینده از نظر فنی، مالی و دیپلماتیک، به دقت دنبال خواهد شد.
سوآپ گازی؛ ابزاری هوشمند برای تقویت نقش منطقه‌ای ایران
آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: در حوزه گاز، چند مسیر مهم وارداتی داریم که یکی از اصلی‌ترین آن‌ها مربوط به گازی است که از سوی ترکمنستان وارد کشور می‌شود و این گاز در قالب یک قرارداد سوآپ میان جمهوری اسلامی ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان مبادله می‌شود. بر اساس این قرارداد، گاز از ترکمنستان تحویل گرفته می‌شود و ما معادل آن را در جنوب کشور به‌ویژه در منطقه خلیج فارس به مشتریان طرف مقابل تحویل می‌دهیم.، در واقع، جمهوری اسلامی ایران در این فرآیند نقش واسطه و ترانزیت‌کننده فعال منطقه‌ای را ایفا می‌کند.
وی افزود: گاز واردشده از ترکمنستان برای مصرف در مناطق شمال و شمال شرق کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا این مناطق از منابع گازی داخلی ما فاصله بیشتری دارند و انتقال گاز از جنوب به این نواحی هزینه‌بر و دشوار است و در مقابل، ما در جنوب کشور از منابع گازی خودمان به‌ویژه میدان عظیم پارس جنوبی، به همان میزان گاز به مشتری‌های طرف قرارداد تحویل می‌دهیم و این روش علاوه بر صرفه‌جویی قابل توجه در هزینه‌های انتقال داخلی، موجب تقویت نقش ایران در تجارت منطقه‌ای انرژی می‌شود.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران تصریح کرد: قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان یکی از مسیرهای پایدار و مطمئن تأمین گاز کشور است که البته گاهی به دلیل شرایط فصلی یا افزایش مصرف داخلی، حجم مبادله کاهش پیدا می‌کند؛ اما در مجموع، این قرارداد در دوره‌های اوج مصرف، به‌ویژه در زمستان، نوعی ضریب اطمینان برای پایداری شبکه گاز کشور محسوب می‌شود و در سال‌های اخیر مذاکراتی نیز با فدراسیون روسیه برای انتقال گاز از مسیر شمالی به ایران انجام شده است، هرچند اجرای کامل این پروژه هنوز با برخی چالش‌های فنی و اقتصادی روبه‌رو است، اما اصل این گفت‌وگوها نشان‌دهنده نگاه بلندمدت جمهوری اسلامی ایران به توسعه همکاری‌های گازی منطقه‌ای است و هدف، ایجاد پیوندهای پایدار در چارچوب دیپلماسی انرژی فعال و متوازن است.
خالقی ادامه داد: در حال حاضر، مسیر سوآپ گازی با ترکمنستان و آذربایجان فعال‌ترین مسیر وارداتی کشور به شمار می‌رود، و در کنار آن ایران با چند کشور دیگر نیز درباره تبادل گاز مذاکره کرده است تا بتواند به‌صورت هم‌زمان نقش واردکننده و صادرکننده گاز را ایفا کند و این الگو، نوعی دیپلماسی هوشمند انرژی است که بر پایه توازن منافع و همکاری‌های منطقه‌ای شکل گرفته است.
وی بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران از نظر ذخایر گازی در جهان در جایگاه بسیار بالایی قرار دارد. با این حال، شبکه انتقال و توزیع در کشوری پهناور همچون ایران، همواره نیازمند بهینه‌سازی و توسعه زیرساختی است و واردات گاز از کشورهای همسایه همچون ترکمنستان، به کاهش فشار بر شبکه داخلی و افزایش تاب‌آوری نظام انرژی کشور کمک می‌کند، ضمن آن‌که در قالب قراردادهای سوآپ ایران نه‌تنها متحمل زیان نمی‌شود، بلکه با بهره‌گیری هوشمندانه از موقعیت ژئوانرژیک خود، منافع اقتصادی و سیاسی ارزشمندی به دست می‌آورد.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با اشاره به ویژگی‌های مهم سوآپ تاکید کرد: از دیگر ویژگی‌های مهم سوآپ، کارآمدی بالا در دوران تحریم است؛ زیرا در این شیوه، تبادل مالی مستقیم صورت نمی‌گیرد و مبادله به‌صورت کالا به کالا انجام می‌شود به همین دلیل، حتی در سخت‌ترین شرایط تحریمی نیز سوآپ گاز میان ایران، ترکمنستان و آذربایجان بدون وقفه ادامه پیدا خواهد کرد.
خالقی افزود: چنین قراردادهایی به جمهوری اسلامی ایران امکان می‌دهد تا در شبکه انرژی منطقه، نقش محوری و هاب گازی ایفا کند وکشورهای منطقه، از جمله ترکمنستان، آذربایجان و روسیه، به دنبال مسیرهایی مطمئن برای انتقال گاز خود هستند و ایران از نظر جغرافیایی بهترین و امن‌ترین مسیر ترانزیت به خلیج فارس و بازارهای جهانی به شمار می‌رود از این‌رو، سیاست کلان کشور باید حفظ، توسعه و تعمیق همکاری‌های انرژی منطقه‌ای باشد، زیرا این رویکرد در بلندمدت به تقویت منافع ملی و امنیت انرژی جمهوری اسلامی ایران منجر خواهد شد؛ نگاه باید راهبردی، نه به طور صرف فنی باشد. هر قرارداد سوآپ در حقیقت ابزاری از دیپلماسی اقتصادی و انرژی است که ایران را در معادلات منطقه‌ای فعال نگه می‌دارد و قدرت چانه‌زنی کشور را در سطح بین‌المللی ارتقا می‌دهد.
از خام‌فروشی تا خلق ارزش افزوده؛ آینده روشن انرژی ایران
وی با اشاره به آینده نفت و گاز در جهان اضافه کرد: برخلاف تصور برخی، گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر به معنای از بین رفتن اهمیت نفت و گاز نیست در واقعیت آن است که حتی با تغییر الگوهای مصرف انرژی، نیاز جهانی به محصولات و مشتقات نفت و گاز همچنان حیاتی باقی خواهد ماند و آینده انرژی، نه در خام‌فروشی، بلکه در توسعه صنایع پایین‌دستی و تولید فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا رقم می‌خورد.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران عنوان کرد: ذخایر عظیم نفت و گاز ایران، سرمایه‌ای راهبردی است که اگر با نگاه علمی، هوشمندانه و جهادی از آن استفاده شود، می‌تواند برای چندین دهه آینده نیز موجب شکوفایی اقتصادی کشور گردد و نباید این منابع را برای سوخت یا صادرات خام مصرف کنیم؛ بلکه باید آن‌ها را به فرآورده‌های پتروشیمی، مواد شیمیایی، پلاستیک‌ها، کودهای صنعتی، مواد دارویی و محصولات پیشرفته صنعتی تبدیل کنیم. جهان، حتی در عصر خودروهای برقی، همچنان به این محصولات وابسته خواهد بود.
خالقی ادامه داد: در گذشته، اقتصاد کشور بیش از اندازه بر درآمد نفت خام متکی بود و بخش مهمی از این درآمدها صرف هزینه‌های جاری شد، اما امروز در مسیر اصلاح این روند گام‌های مهمی برداشته شده است و باید این منابع را در توسعه صنایع پایین‌دستی و ایجاد ارزش افزوده داخلی به کار گرفت تا اقتصاد کشور از نوسانات جهانی نفت مصون بماند.
وی با اشاره به زیرساخت‌ها خاطرنشان کرد: زیرساخت‌های ارزشمندی در مناطق جنوبی کشور، به‌ویژه در عسلویه، ایجاد شده است و این منطقه امروز به یکی از مراکز بزرگ تولید پتروشیمی در منطقه تبدیل شده و با توسعه مداوم، می‌تواند ظرفیت‌های صنعتی کشور را چند برابر کند با این حال، هنوز فاصله‌ای تا ظرفیت واقعی کشور وجود دارد و این فاصله با سرمایه‌گذاری هدفمند، حمایت از بخش خصوصی و رفع موانع اداری قابل جبران است.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه داد: حتی در شرایط کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی نیز، ارزش افزوده فرآورده‌های نفت و گاز افزایش پیدا خواهد کرد و نفت خام ممکن است کمتر فروخته شود، اما محصولاتی همچون متانول، پلی‌اتیلن یا آمونیاک صنعتی چندین برابر سودآوری دارند بنابراین، نفت و گاز باید از یک منبع انرژی به منبع مواد اولیه برای صنایع پیشرفته تبدیل شوند.
خالقی عنوان کرد: اصلاح ساختار بودجه‌ای کشور نیز در همین راستاست. درآمدهای نفتی نباید صرف هزینه‌های جاری شود، بلکه باید در مسیر سرمایه‌گذاری مولد و دانش‌بنیان هزینه گردد در این میان، حضور فعال بخش خصوصی و نخبگان صنعتی کشور، عامل کلیدی پیشرفت در این عرصه است و کشورهایی همچون عربستان سعودی، قطر و مالزی با توسعه زنجیره تولید پتروشیمی توانسته‌اند جایگزین صادرات خام شوند و جمهوری اسلامی ایران نیز با تکیه بر ذخایر عظیم انرژی، موقعیت ژئوپلیتیک ممتاز، و نیروی انسانی متخصص و متعهد، قادر است در مدت کوتاهی به یکی از قطب‌های اصلی تولید محصولات پتروشیمی و شیمیایی جهان تبدیل شود.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه داد: افزون بر این، صادرات محصولات پتروشیمی به‌دلیل ماهیت متنوع و تحریم‌ناپذیر خود، یکی از مطمئن‌ترین مسیرهای ارزآوری برای کشور به شمار می‌رود و بسیاری از تجهیزات و مواد مورد نیاز این صنعت نیز از طریق همکاری با کشورهای دوست همچون چین، روسیه و هند قابل تأمین است و آینده انرژی جمهوری اسلامی ایران در توسعه صنایع پایین‌دستی و تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز نهفته است و باید از صادرکننده خام به تولیدکننده فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا تبدیل شویم. هر مترمکعب گاز یا هر بشکه نفتی که امروز صرف سوخت می‌شود، می‌تواند در قالب محصولات پتروشیمی، چندین برابر ارزش اقتصادی و اشتغال‌زایی ایجاد کند. اگر این نگاه در سیاست‌گذاری‌های کلان تثبیت شود، ایران اسلامی نه‌تنها از کاهش مصرف جهانی سوخت‌های فسیلی آسیب نخواهد دید، بلکه به یکی از قدرت‌های بزرگ و پایدار انرژی و صنعت در جهان آینده تبدیل خواهد شد.
به گزارش اطلاعات نیوز، قرارداد سوآپ گاز میان ایران و ترکمنستان، نمادی از فعال شدن دیپلماسی هوشمند انرژی ایران است که با بهره‌گیری از موقعیت ژئوپلیتیکی کشور، مسیر تازه‌ای برای تقویت امنیت انرژی، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و افزایش منافع اقتصادی ملی گشوده است. این توافق نه‌تنها به پایداری شبکه گاز در مناطق شمالی کمک می‌کند، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان هاب گازی منطقه تثبیت می‌نماید و از سوی دیگر، نگاه بلندمدت به توسعه صنایع پایین‌دستی و زنجیره ارزش نفت و گاز، راه را برای رهایی از خام‌فروشی، ایجاد اشتغال پایدار و افزایش ارزش افزوده داخلی هموار می‌سازد. آینده انرژی ایران، با اتکا بر دیپلماسی فعال، دانش فنی، و استفاده هوشمندانه از منابع و ظرفیت‌های ملی، روشن و امیدبخش خواهد بود.