نفس صنایع دستی ایران در مسیر بازارهای جهانی به شماره می‌افتد
زهره گردان – روزنامه اطلاعات| «همیشه دوست داشتم با دستانم کار کنم. صنایع دستی برای من چیزی فراتر از یک هنر بود؛ رابطه‌ای زنده و پویا میان خلاقیت و فرهنگ. در میان طرح‌های چرم، نقش‌های حکاکی و...
زهره گردان – روزنامه اطلاعات| «همیشه دوست داشتم با دستانم کار کنم. صنایع دستی برای من چیزی فراتر از یک هنر بود؛ رابطه‌ای زنده و پویا میان خلاقیت و فرهنگ. در میان طرح‌های چرم، نقش‌های حکاکی و رنگ‌های زنده، می‌توانستم صدای تاریخ را بشنوم؛ صدایی که از نسل‌های گذشته به امروز رسیده است. اما این مسیر آسان نبود، یافتن مواد اولیه مناسب، یادگیری تکنیک‌های اصیل و تلاش برای بازاریابی محصولات، همگی چالش‌هایی بودند که باید با پشتکار و عشق به هنر، پشت سر گذاشته می‌شدند. در آغاز، کارگاه کوچکی با چند دوست همدل راه‌اندازی کردیم، به امید این که بتوانیم محصولات چرمی با هویت ایرانی-اسلامی خلق کنیم.
با گذر زمان، صنایع دستی برای من نه‌تنها یک حرفه، بلکه راهی برای حفظ میراث فرهنگی شد. هر نقش حکاکی‌شده روی چرم، هر دوخت ظریف، داستانی از هویت و هنر ایرانی را روایت می‌کرد، اما موانع نیز کم نبودند، از دسترسی دشوار به مواد اولیه گرفته تا نبود حمایت‌های دولتی، همگی مانع از رشد و شکوفایی این هنر شدند.»
الهام مشتاق، با روایت داستان خود در مسیر صنایع دستی، آن را این‌گونه تکمیل می‌کند: با همه چالش‌های موجود، باور دارم این هنر زنده است، نفس می‌کشد و منتظر فرصتی است تا بار دیگر بدرخشد.
بازار صنایع دستی
در حال حاضر، مشتاقان زیادی با عشق و علاقه به صنایع دستی، این هنر دیرینه را زنده نگه داشته‌اند. به بهانه روز ملی صنایع دستی، نگاهی به وضعیت بازار، فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی این هنر می‌اندازیم.
فرزاد اوجانی، مدیرکل دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی صنایع دستی، وضعیت فعلی بازار صنایع دستی ایران را این‌گونه تحلیل می‌کند: بازار صنایع دستی ایران تنها به فروش کالا محدود نمی‌شود، بلکه شامل تولیدکنندگان، تأمین‌کنندگان مواد اولیه، هنرمندان و صادرکنندگان نیز هست. هر محصول صنایع دستی، طی یک فرایند چندمرحله‌ای از طراحی و تولید تا عرضه، به مصرف‌کننده نهایی می‌رسد. این صنعت مانند سایر بخش‌های اقتصادی، تحت‌تأثیر شرایط اقتصادی و محیطی قرار دارد، اما تلاش ما این است که با برنامه‌های عملیاتی هدفمند، مسیر رشد و توسعه آن را هموار کنیم.
یکی از چالش‌های اصلی این حوزه، تقاضای بازار و کشش محصولات است. برخی از محصولات صنایع دستی مانند زیورآلات، لوازم آشپزخانه و مد لباس، از کشش بالایی برای خریداران برخوردارند، اما در سایر حوزه‌ها میزان استقبال مصرف‌کنندگان متفاوت است و تا حد زیادی به سلیقه و نیاز بازار بستگی دارد.
او درباره برنامه‌های حمایت از کسب‌وکارهای کوچک در صنایع دستی این‌گونه توضیح می‌دهد: در کنار ایجاد کسب‌وکارهای کوچک، تلاش می‌کنیم که این مشاغل به کسب‌وکارهای بزرگ و پایدار تبدیل شوند. یکی از اهداف اصلی ما همگرایی فعالان حوزه صنایع دستی است؛ یعنی قصد داریم افراد فعال در این حوزه، از فردمحور به گروه‌محور تغییر کنند و با تشکیل گروه‌های بزرگ‌تر و تشکل‌های تخصصی، مسیر رشد و توسعه را هموار سازند. برای تحقق این موضوع، طی دو سال گذشته تمامی تلاش خود را کرده‌ایم تا افراد حقیقی به حقوقی بدل شده و بتوانند از مزایای قانونی و مالی بهره‌مند شوند. این تغییر ساختاری به هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی کمک می‌کند تا با دسترسی بهتر به بازار، حمایت‌های مالی و برنامه‌های توسعه‌ای، کسب‌وکار خود را تقویت کنند.
بازار بین‌المللی
اوجانی، درباره فرصت‌های ورود صنایع دستی ایران به بازارهای بین‌المللی می‌گوید: در حوزه بین‌المللی قصد داریم فعالیت‌های خود را در زمینه خدمات فنی و مهندسی صنایع دستی گسترش دهیم. این طرح‌ها به کشورهایی ارائه می‌شود که با ایران فرهنگ مشترک دارند تا فرآیند صادرات با کمترین دغدغه و چالش انجام شود. هدف ما این است که با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، مسیر صادرات صنایع دستی را هموار کنیم تا هنرمندان ایرانی بتوانند محصولات خود را بدون موانع پیچیده به بازارهای جهانی عرضه کنند.
به گفته وی، امسال نمایشگاه‌های خارجی متعددی در زمینه صنایع دستی برگزار خواهد شد که کشورهای عربستان، تاجیکستان، فرانسه، چین، روسیه و ترکیه را شامل می‌شود.
این نمایشگاه‌ها فرصتی ارزشمند برای معرفی هنر و فرهنگ ایرانی در سطح بین‌المللی هستند. تقویم این نمایشگاه‌ها مشخص شده و برنامه‌ریزی‌های لازم برای بازاریابی و تنظیم اعتبار موردنیاز در حال انجام است. فعالان صنایع دستی می‌توانند به‌صورت گروهی در این نمایشگاه‌ها حضور یابند و محصولات خود را معرفی کنند.
اوجانی همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که ایران در زمینه بازاریابی بین‌المللی صنایع دستی، اقدام به اعزام فعالان این حوزه به سه کشور کرده است و این برنامه، بخشی از تلاش‌های دولت برای تقویت صادرات صنایع دستی و معرفی فرهنگ ایرانی در سطح جهانی محسوب می‌شود.
فروش آنلاین
مدیرکل دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی صنایع دستی درباره نقش دیجیتال مارکتینگ و فروش آنلاین در توسعه صنایع دستی ایران می‌گوید: دیجیتال مارکتینگ و فروش آنلاین به یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه صنایع دستی تبدیل شده است.
امروزه بیش از ۱۲۰ سایت آنلاین در حوزه صنایع دستی فعال هستند که با استفاده از پلتفرم‌های قدرتمند، محصولات هنرمندان را به مشتریان داخلی و خارجی عرضه می‌کنند. این فضا نه‌تنها امکان دسترسی گسترده‌تر به بازار را فراهم آورده، بلکه به حذف واسطه‌ها، افزایش سود تولیدکنندگان و معرفی بهتر محصولات کمک کرده است.
یکی از اهداف اصلی ما، هم‌افزایی فروش آنلاین و حضوری است. این دو روش در کنار یکدیگر می‌توانند مردم را با انواع رشته‌ها و محصولات صنایع دستی آشنا و به ترویج فرهنگ مصرف کالاهای دست‌ساز کمک کنند. دولت نیز در این مسیر نقش حمایتی دارد و تلاش می‌کند با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ارائه تسهیلات و توسعه بازارهای دیجیتال، مسیر رشد این صنعت را هموار سازد.
وی معتقد است با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای محصولات دست‌ساز ایرانی، دیجیتال مارکتینگ، فرصتی بی‌نظیر برای گسترش صادرات، جذب مشتریان جدید و تقویت برندهای صنایع دستی فراهم کرده است.
فرزاد اوجانی در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه خاصی برای برندسازی و هویت‌بخشی به صنایع دستی در سطح جهانی وجود دارد می‌گوید: امسال برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا در پنج استان بزرگ کشور، کارگاه‌هایی را به صورت پایلوت شناسایی کنیم که از کیفیت بالایی برخوردارند.
پس از ارزیابی این کارگاه‌ها، به آن‌ها نشان تجاری اعطا خواهد شد. این نشان، نقش مهمی در معرفی صنایع دستی ایران در سطح ملی و جهانی ایفا می‌کند و امیدواریم در سال‌های آینده بتوانیم این طرح را گسترش دهیم.
به اعتقاد او بازارهای بین‌المللی، بسیار وسیع و متنوع هستند و فرصت‌های زیادی برای توسعه صادرات صنایع دستی ایران وجود دارد، با این حال، ارتقای کیفیت محصولات و بازاریابی هدفمند از مهم‌ترین عوامل موفقیت در این مسیر به شمار می‌رود.
این کارشناس صنایع دستی می‌گوید: در حال حاضر، صادرات صنایع دستی ایران به بسیاری از کشورها انجام می‌شود و این حوزه از جایگاه ویژه‌ای در تجارت بین‌المللی برخوردار است. همچنین، شرکت توسعه صنایع دستی که به صورت تعاونی فعالیت دارد در تلاش است تا وارد بورس شود.
مقدمات اولیه این اقدام در حال انجام است و ما شاهد شکل‌گیری یک شرکت خصوصی قدرتمند هستیم که تعاملات گسترده‌ای در این حوزه خواهد داشت. این شرکت می‌تواند نقش مهمی درساماندهی صادرات، جذب سرمایه‌گذاری و توسعه بازارهای جهانی ایفا کند.
***
صنایع دستی ایران، میراث کهن اما همچنان پرطراوت، جای خود را در دل بازارهای جهانی باز می‌کند. از کارگاه‌های کوچک و پرشور هنرمندان تا غرفه‌های پرزرق‌وبرق نمایشگاه‌های بین‌المللی، این صنعت، روایتگر تاریخ، فرهنگ و تلاش بی‌وقفه هزاران دست هنرمند است، اما مسیر موفقیت پرچالش است؛ از سدهای صادراتی گرفته تا رقابت‌های نفسگیر جهانی، هر گام نیازمند تدبیر و جسارت خواهد بود. با آغاز برنامه‌های جدید توسعه، نگاه‌ها به آینده دوخته شده است.
برپایی نمایشگاه‌های خارجی، انجام پروژه‌های بازاریابی و اعزام گروه‌های تخصصی، جرقه‌هایی هستند که می‌توانند شعله رونق صنایع دستی ایران را برافروزند.