طرح‌هایی که بلای جان محیط زیست می‌شوند
سردار فارسی – ضمیمه جامعه روزنامه اطلاعات| جامعه جهانی با وقوع انقلاب صنعتی، رشد سریع و حجم بالای تولیدات صنعتی را تجربه کرده اما همزمان با پدیده‌ای به نام آلودگی صنعتی نیز مواجه شده است. در...
سردار فارسی – ضمیمه جامعه روزنامه اطلاعات| جامعه جهانی با وقوع انقلاب صنعتی، رشد سریع و حجم بالای تولیدات صنعتی را تجربه کرده اما همزمان با پدیده‌ای به نام آلودگی صنعتی نیز مواجه شده است. در عصر انقلاب صنعتی، کارخانه‌ها و فناوری‌های بیشتری توسعه یافته که باعث آلودگی هوا، زمین و آب کره زمین شده است. آلودگی صنعتی، یکی از بدترین آلودگی‌هاست، زیرا دود متصاعدشده از صنایع در هوا باعث تخریب لایه ازن، مشکلات سلامتی برای انسان‌ها و حیوانات و گرم شدن زمین می‌شود.
زباله‌های صنایع به صورت پسماند و فاضلاب در خشکی و آب ریخته می‌شود که سلامت جانوران و گیاهان را با مشکلات فراوانی مواجه می‌کند. آلاینده‌های صنعتی، بسیاری از مواد شیمیایی مضر و غیرطبیعی را در خاک و آب آزاد می‌کنند که در نهایت منجر به انقراض برخی گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود.
بخشی از بلایای زیست‌محیطی به دلیل اشتباهات صنعتی رخ می‌دهند که هنوز کنترل نشده‌اند. این آلودگی‌ها در حال نابود کردن کره زمین هستند و سلامت همه مردم جهان را بدون توجه به ملیت و مرزها تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. فعالیت‌هایی مثل سوزاندن زغال‌سنگ، سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز طبیعی و استفاده از حلال‌های شیمیایی در صنایع رنگرزی و دباغی، رهاسازی گاز تصفیه‌نشده و زباله‌های مایع در محیط زیست، فلزات سنگین، کودها و سموم شیمیایی و دفع نامناسب مواد رادیواکتیو و… همگی به‌عنوان آلاینده، محیط زیست انسانی، جانوری و گیاهی را تخریب می‌کنند.
در این باره با شهرام احمدی فارسانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان به گفت وگو نشسته ایم:
*چه صنایعی را آلاینده می‌گویند؟ آلودگی صنعتی چیست؟
هر واحد صنعتی که خروجی پساب یا هوای آن خارج از استانداردهای محیط زیست باشد و باعث آلودگی و تخریب محیط زیست انسانی، جانوری، گیاهی و منابع آب و خاک شود، آلاینده محسوب می‌شود.
نوع آلایندگی و صنایع آلاینده را قانون مشخص کرده است. تمام صنایعی که دارای مجوز هستند و به صورت قانونی فعالیت می‌کنند توسط آزمایشگاه‌های معتمد طرف قرارداد با سازمان حفاظت محیط زیست به صورت مداوم و البته رندوم، رصد شده و مورد بازدید و نمونه‌برداری و آزمایش قرار می‌گیرند.
سازمان محیط زیست، توسط کارشناسان آزمایشگاه‌های خود، اقدام به نمونه‌برداری کرده و همچنین نتایج آزمایشگاه‌های معتمد را راستی‌آزمایی می‌کند و این فرایندی سختگیرانه است.
به واحدهایی که بیشتر از حد مجاز آلایندگی داشته باشند اخطار می‌دهیم، اگر در بازه زمانی تعیین‌شده، موفق به رفع آلایندگی شوند، از لیست صنایع آلاینده خارج می‌شوند و اگر نتوانند آلایندگی را رفع کنند به عنوان صنعت آلاینده محسوب شده و براساس دستورالعمل‌ها و ضوابط قانونی با آن‌ها برخورد می‌شود.
*آلاینده‌های صنعتی چه عواقبی برای محیط زیست دارند و به جز شناسایی این واحدها به عنوان واحدهای آلاینده، چه راهکارهای دیگری برای مقابله با آن‌ها وجود دارد؟ قانون چه ضمانت اجرایی به سازمان حفاظت محیط زیست می‌دهد تا بتواند با این موضوع برخورد کند؟
نوع آلایندگی هر واحد صنعتی به لحاظ نوع فعالیت و تولیدی آن متفاوت است. هر واحد صنعتی باید براساس استانداردی که برای آن تعریف شده، پسماند تولید کند و اگر پسماندها بیشتر از حد استاندارد باشد به عنوان واحد آلاینده محسوب خواهد شد. پسماند BOD و COD هرکدام تعریف خود را دارند.
BOD فاضلاب یا biological oxygen demand به میزان اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی فاضلاب گفته می‌شود. میکروارگانیسم‌های هوازی موجود در پساب‌ها برای تجزیه مواد آلی موجود، از اکسیژن موجود در فاضلاب استفاده کرده و در نهایت تصفیه بیولوژیکی رخ می‌دهد. به مقدار اکسیژنی که لازم است تا تمام مواد آلی موجود در فاضلاب توسط میکروارگانیسم‌ها مصرف شود، اصطلاحا BOD گفته می‌شود. بر اساس یک رابطه کلی می‌توان مشخص کرد که هرچه میزان این فاکتور، بیشتر باشد به معنای زیاد بودن مواد آلی در فاضلاب خواهد بود و در نهایت می‌توان گفت پساب از کیفیت پایین‌تری برخوردار است.
COD فاضلاب یا Chemical Oxygen Demand به مقدار اکسیژن‌خواهی شیمیایی فاضلاب اشاره دارد. به عبارت دیگر، به مقدار اکسیژن موردنیاز برای این که مواد شیمیایی موجود در فاضلاب اکسید شوند اصطلاحا اکسیژن‌خواهی شیمیایی یا COD گفته می‌شود. این فاکتور نیز نشان‌دهنده میزان کیفیت پساب‌هاست و هرچه مقدار آن بیشتر باشد، به معنای وجود مواد آلاینده شیمیایی بیشتر خواهد بود.
پسماندهای غذایی، شیمیایی، کشاورزی، فلزی و… هرکدام فاکتورهای سنجش حوزه کاری خود را دارند و میزان آلودگی پساب یا هوای آن‌ها براساس استانداردهای مشخص، بررسی و تعیین می‌شوند. ماده آلاینده برای مثال در حوزه فلزات باهم متفاوت است؛ باید آلودگی فلزهای سنگین را از فلزهای سبک جدا کرد و هرکدام از آن‌ها پارامترهای مختلفی دارند. تمامی این فاکتورها، نوع آلایندگی و میزان تخریب محیط زیست و این که طی یک بازه زمانی مشخص چه حجم پساب یا هوای آلوده منتشر می‌کنند توسط آزمایشگاه‌ها بررسی و تعیین می‌شود که چه میزان آسیب به محیط زیست وارد می‌کنند.
آسیبی که هر ماده آلاینده‌ای به محیط زیست وارد می‌کند بستگی به نوع آلاینده، غلظت و میزان خروج آلاینده دارد که آب، خاک و هوا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اگر واحدی آلاینده محسوب شود باید درصدی از فروش خود را که قانون تعیین می‌کند به عنوان آلایندگی در قالب مالیات به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. با توجه به میزان آلایندگی و نوع آن از نیم تا یک و نیم درصد از فروش باید به امور مالیاتی پرداخت شود.
به این موضوع هم باید اشاره کنم که صنایع آلاینده با توجه به نوع فعالیت صنایع در طی سال به صورت فصلی معرفی می‌شوند. در هر شهرستان، کارگروهی تشکیل و پس از بررسی پرونده‌ها، واحدهایی که به عنوان صنایع آلاینده تشخیص داده شوند به کارگروه استانی معرفی و پس از بررسی بیشتر در سطح استان، پرونده به کارگروه ملی ارجاع می‌شود و واحد آلاینده با تصمیم کارگروه ملی تصویب و به سازمان امور مالیاتی ابلاغ خواهدشد.
* در خصوص صنایع آلاینده استان صحبت کنید و این که در سال ۱۴۰۳ چند واحد به عنوان واحد صنعتی آلاینده معرفی شدند؟ چه اقداماتی برای کاهش صنایع آلاینده انجام داده‌اید؟
در سطح استان نیز با توجه به نوع فعالیت واحدهای صنعتی و تولیدی، تعداد واحدهای آلاینده در هر فصل تغییر می‌کند اما به طور متوسط در سال گذشته در استان، ۲۵ واحد آلاینده شناسایی شده است.
تعداد ۲۱۲ واحد با خوداظهاری و انعقاد قرارداد با آزمایشگاه‌های معتمد به صورت مستمر پایش می‌شوند، میزان آلایندگی صنایع بزرگ نیز به صورت برخط رصد می‌شود و نظارت بر صنایع تولیدی و پایش آلایندگی آن‌ها در سطح استان با همکاری بین دستگاهی که داریم بسیار دقیق و خوب است. مدیریت ارشد استان نیز بر توسعه پایدار با رعایت مسائل زیست‌محیطی تأکید دارد.
سال گذشته چند مورد تصفیه‌خانه فاضلاب برای صنایع مختلف راه‌اندازی شد که از انتشار پساب و تخریب محیط زیست جلوگیری کرد.
همچنین چهار مورد فیلتراسیون هوا در صنایعی که هوای آلوده منتشر می‌کردند، نصب شد. امسال نیز چند مورد تصفیه‌خانه فاضلاب در هفته محیط زیست در سطح استان به بهره‌برداری می‌رسد.
باید اضافه کنم هر چقدر دانش زیست‌محیطی و سطح تعامل واحدهای صنعتی و خدماتی افزایش یابد به همان میزان از سطح آلایندگی واحدهای تولیدی و صنعتی کاسته می‌شود. توسعه پایدار باید با حفظ محیط زیست و حق نسل‌های آینده تحقق یابد.
*آلایندگی کشاورزی تا چه حد تهدیدکننده است؟
کشاورزان در مزارع کشاورزی، باغات و گلخانه‌ها، واحدهای دامی و طیور و… باید از سموم و کودهای دارای استاندارد و توصیه‌شده توسط جهاد کشاورزی استفاده کنند. سموم کشاورزی در مزارع باید به گونه‌ای استفاده شود که به محیط زیست آسیب وارد نکند. باید از ورود کودهای شیمیایی، سموم کشاورزی و… در صنایع کشاورزی به شکل فاضلاب صنعتی که آلاینده‌های شیمیایی و نفتی هستند، جلوگیری شود.
در صنایع کشاورزی، سازمان‌های جهاد کشاورزی و محیط زیست بر نحوه استفاده از کودها و سموم و مواد نفتی نظارت می‌کنند. اگر موردی باشد به صورت مشترک اقدام می‌کنیم و در صورتی که یک مزرعه یا واحد صنعت کشاورزی، استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت نکند مانند دیگر صنایع آلاینده در مرحله نخست اخطار می‌دهیم و در صورت رفع نکردن موارد آلایندگی، برخورد قانونی می‌کنیم.
*سخن پایانی؟
در پایان از همه شهروندان می‌خواهم در هر جایگاه و شغلی که هستند نسبت به محیط زیست حساس باشند، زیرا همه ما نسبت به حفاظت از محیط زیست براساس اصل ۵۰ قانون اساسی، مسئولیت اجتماعی داریم. همه ما باید همیار محیط زیست باشیم. در خانه، محیط کار، کارخانه، اداره، تفرجگاه‌ها و… در حفظ محیط زیست کوشا باشیم. حفظ محیط زیست به زندگی سالم و باکیفیت‌تر ما می‌انجامد و از سوی دیگر در قبال آیندگان نیز وظیفه داریم تا آب و خاک و هوا را سالم به آنان تحویل دهیم.