سرودی که با ۴۸ ساعت کار در تاریخ ماند؛ «آمریکا آمریکا» غوغا می‌کند!
به گزارش مشرق و به نقل از اطلاعات نیوز، کتاب «متولد بهمن» مشتمل بر خاطرات مرحوم اسفندیارقره باغی از هنرمندان پیشکسوت موسیقی انقلاب یکی از آثار مکتوب مرتبط با تاریخ موسیقی انقلاب است که در سال ۱۳۹۸...
به گزارش مشرق و به نقل از اطلاعات نیوز، کتاب «متولد بهمن» مشتمل بر خاطرات مرحوم اسفندیارقره باغی از هنرمندان پیشکسوت موسیقی انقلاب یکی از آثار مکتوب مرتبط با تاریخ موسیقی انقلاب است که در سال ۱۳۹۸ توسط روح‌الله رشیدی در دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
این کتاب به واسطه گفتگوهای مبسوطی که مصاحبه گر اثر داشته می‌تواند در ردیف یکی از مهم‌ترین مراجع مورد وثوق مرتبط با تاریخ شفاهی موسیقی انقلاب اسلامی قرار گیرد و در برگیرنده ابعاد جدیدی از شناخت فرهنگ و هنر مردمی انقلاب باشد. چارچوبی که در آن توجه به این قسمت از فعالیت‌های فرهنگی هنری هنرمندان و مردم در جریان انقلاب اسلامی به شدت مهم و ضروری است و می‌تواند روایت یکی از مسیرهای رو به پیشرفت فعالیت‌های فرهنگی در کشورمان را پیش روی مدیران و سیاستگذاران این عرصه قرار دهد.
فرآیندی هدفمند با حضور تمام اقشار جامعه که در آن دوران نهایت تلاش خود را به واسطه همدلی و همراهی که داشتند برای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی انجام دادند و شرایطی را فراهم آوردند تا به واسطه ابزار فرهنگ و هنر، فرهنگ انقلابی را به سمت پیروزی رهنمون سازند.
فضایی که قطعاً قسمت مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی را رقم زده اما بسیاری از مردم با آن آشنا نیستند و در این مسیر چه بهتر که مجموعه‌های فرهنگی و هنری فعال در این عرصه بتوانند به انعکاس آنچه در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران و پس از آن صورت گرفت، بپردازند.
فرارسیدن سیزدهم آبان ماه سالگرد تسخیر لانه جاسوسی، روز ملی مبارزه با استکبار جهانی و روز دانش آموز بهانه‌ای شد تا بار دیگر با انعکاس دوباره فرازهایی از این کتاب به بازآفرینی خاطرات یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین هنرمندان جریان انقلاب بپردازیم که به واسطه موسیقی، کارهای مهمی از جمله ساخت قطعه «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را در این عرصه انجام داده است.
مرحوم قره باغی در یکی از بخش های کتاب «متولد بهمن» درباره نحوه تولید قطعه «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» توضیح داده است: این سرود محصول شرایط خاصی است که در یکی دو سال اول پیروزی انقلاب اسلامی برکشور حاکم بود.
آن روزها مهم ترین موضوعی که همه در کشور دنبالش می کردند قضیه گروگان های لانه جاسوسی آمریکا بود. آمریکا اوایل سال ۱۳۵۹ اعلام کرد که با ایران قطع رابطه می کند و وقتی این خبر منتشر شد، پیام شورانگیزی از جانب حضرت امام (ره) صادر شد که نشان دهنده استقبال ایشان از قطع رابطه آمریکا با ایران بود. با این برخورد مقتدرانه امام، انگیزه های ضدآمریکایی در طیف های مختلف مردم به اوج رسید.
آن طور که بعداً از دوستان شنیدم، در همان ایام آقای احمد علی راغب، آقای حمید سبزواری و چند نفر دیگر از هنرمندان به مناسبت ساخت سرود «شهید مطهری» خدمت امام می رسند و مورد قدردانی ایشان قرار می گیرند.
آن روز بعد از اتمام ملاقات با امام، سید احمد آقا ایده و پیشنهادی مبنی بر استفاده از قالب سرود و موسیقی در جهت افشای جنایات آمریکا به اعتبار مواضع امام به این دوستان می دهند و اینها هم استقبال کرده و بنای ساخت سرود را می گذارند.
آقای سبزواری می رود سراغ سرودن شعر و بعد هم آقای راغب ملودی را می نویسد. سید محمد میرزمانی هم که در آن زمان جوان با استعداد و فعالی بود، ملودی را تنظیم می کند.
یک روز که در ساختمان رادیو در میدان ارک بودم، آقای راغب آمد به اتاقم و موضوع ساخت سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را با من در میان گذاشت و با توجه به فضای کلی شعر و سرود، از من خواست تا سرود را من بخوانم. دقیقاً به خاطر ندارم که اجرای سرود را به شخص یا اشخاص دیگری هم پیشنهاد داده بود یا نه، ولی نوعاً این گونه کارهای حماسی را به من پیشنهاد می دادند.
بدون اینکه شعر را ببینم و ملودی را بشنوم از پیشنهاد راغب استقبال کردم و چون فرصت زیادی هم نداشتیم، همان لحظه به اتفاق راغب رفتیم استودیو برای ضبط. دوستانی که بنده را می شناسند و با من کار کرده اند، می دانند که من زیاد با شعر وَر نمی روم و معمولاً شعر را برای اولین بار در استودیو می بینم و همان لحظه با توکل بر خدا ضبط را شروع می کنم.
رفتیم استودیو و شعر و ملودی را فقط یکی دوبار با راغب مرور کردیم و در عرض شاید ۱۰ دقیقه قسمت سُولوی کار را که مربوط به من می شد خواندم؛ البته دقیق و درست و با حرارت. بعد از اجرای من نوبت رسید به گروه کُر، من در گروه کُر هم خواندم.
تعداد نفرات گروه کُر ۱۰ نفر بود و این تعداد برای کاری با آن مختصات کم بود. بنابراین چندبار کار را اجرا کردیم تا حجم صدا را بالا ببریم. در کار نهایی صداها کنار هم آمدند. در واقع تمام مراحل ساخت این سرود، از آغاز سرودن شعر تا نوشتن ملودی و تنظیم و اجرای آن کمتر از ۴۸ ساعت انجام شد و سرود آماده پخش شد.
از استودیو که بیرون آمدیم، به آقای راغب گفتم: «احمد باورکن این سرود حتی بیشتر از «ای ایران» غوغا می کند». واقعاً هم به این گفته خودم یقین داشتم چرا که حس می کردم نفرت و بیزاری از آمریکا در خون هر ایرانی وطن دوست موج می زند.
خودم همیشه آمریکا را در ذهنم مثل یک مادر ناتنی تصور می کردم که دستش به مملکت ما دراز شده بود؛ انگیزه اصلی پذیرش خواندن این سرود با آن همه احساس و شور درونی، از همان ذهنیت نشات می گرفت.
اعتقادم بر این است که یک خواننده وقتی ترانه یا سرودی را می خواند، مخصوصاً در سرودهای رزمی، اگر کلماتی که ادا می کند اعتقاد نداشته باشد بر دل مردم نخواهد نشست. در سرودهای رزمی از کلمات عاشقانه خبری نیست؛ بلکه باید با تفنگ اعتقاد وارد میدان شوی و بایدبتوانی همان لحظه تیرت را شلیک کنی.
آن زمان به محض اینکه سرودی آماده می شد، ابتدا به شورای موسیقی می بردیم و همه اعضا نظرات خودشان را ارائه می دادند تا اگر ایرادی هم وجود داشت رفع شود. البته همیشه بعد از اتمام کار ضبط، خودم اولین کسی بودم که به محصول نهایی گوش می دادم تا ایراد کارم را اصلاح کنم و بارها می شد که بر کار خودم ایراد گرفته و از نو می خواندم. به نظرم بهترین شورا نیز شورایی است که اعضای آن از دست اندرکاران اثر باشند.
البته بعد از اینکه کار تائید شد، یک نسخه از سرود به وسیله شهید مجید حداد عادل به سید احمد آقا تقدیم شده بود تا حضرت امام (ره) را در جریان تولیدش قرار دهند. به فاصله اندکی از ارائه سرود به سید احمد آقا، سرود از رادیو و تلویزیون پخش شد، آن هم نه یک بار که چندین بار در یک روز این اتفاق افتاد.
خیلی زود و بعد از اولین دفعات پخش سرود، استقبال مردم را دیدیم. خیلی ها در همان روزهای اول، سرود را حفظ کردند و ورد زبانشان شد.
در واقع مردم با تک تک کلمات و عبارات سرود ارتباط برقرار کردند؛ گویی حرف دلشان را در این سرود یافته بودند. مردم کوچه و بازار هرجا ما را می دیدند و می شناختند ابراز لطف می کردند.
اینها نشان می داد که سرود کار خودش را کرده است. حتی چنان که من شنیده ام این اثر در خود آمریکا، در برخی کانال های تلویزیونی به همراه تصویر من پخش شده و اشعارش را به هم زبان انگلیسی زیرنویس کرده اند تا به مردم آمریکا بگویند که بدانید ملت ایران در مورد شما چه فکر می کنند یعنی به اصطلاح خواسته اند مردم آمریکا را به واسطه این سرود علیه ایرانی ها تحریک کنند.
به نظر من، مولفه ویژه ای که در کنار سایر محاسن و امتیازات، این اثر را از آثار دیگر متمایز می کند شعر بسیار زیبای آن است.
آقای سبزواری با استادی و هنرمندی هرچه تمام تر، آمریکا را با تعابیری نظیر عقرب جراره، روبه مکار، دیو ستم باره مورد خطاب قرار داده است.
این عبارات، ماهیت رژیم آمریکا را به روشنی و زیبایی افشا می‌کند و مردمی که این تعابیر را می شنوند اگر کمی منصف باشد حتماً تاییدش می کنند.
امروز هم با گذشت چندین سال هنوز این واژه‌ها از ذهن و خاطر مردم فراموش نشده است. فکر می‌کنم این تعابیری که در وصف آمریکا به کارگرفته شد همچون آفتابی است که همیشه خود را نشان می دهد و کسی تاکنون نتوانسته اثبات کند که گفته های ما در این سرود در وصف آمریکا، نسبت های ناروا و دروغی بوده است.
بلکه عملکرد آمریکا، هر روز بیشتر از دیروز بر آن نسبت ها صحه می گذارد. همه می دانند که دست آمریکا در پشت پرده چه کارهایی می کند. ده ها اتفاق خشونت بار و جنایت آمیز از جانب آمریکایی ها علیه ملت های مختلف جهان صورت گرفته که نشان از نهادینه بودن خصلت های ذکر شده در ذات آمریکا دارد.
اگر بخواهم دلایل محبوبیت این اثر و آثار مشابه را کامل کنم باید بگویم که چون بعد از انقلاب، بساط ترانه های خواننده های کوچه بازاری از رادیو جمع شده بود و نیاز روحی مردم به سرودهای نشاط انگیز متناسب با فضای انقلابی کشور حس می شد، یک فرستنده رادیویی ۲۴ ساعته راه اندازی شد که فقط سرود پخش می کرد به استثنای لحظاتی که آژیر قرمز به صدا در می آمد، سرودهای انقلابی و حماسی از این فرستنده پخش می شد. برای همین، مردم کم کم با این سرودها انس گرفتند و بخشی از خاطرات آنها با این ملودی ها و اشعار شکل گرفت.
اگر حمل برخود ستایی نشود، از نظر علمی و فنی هم تفاوتی در صدا و گویش من با بقیه صداها وجود دارد که شنونده می تواند این تفاوت را درک کند. این خصیصه، شاید به جذابیت کار کمک کرد. در همه سرودهایی که من خوانده ام، سعی کرده ام کلمات را به صورت واضح بیان کنم.
بعضی خواننده ها هستند که وقتی می خوانند اگر شعر در دست شنونده نباشد، محال است که متوجه کلمات بشود در حالی که این موضوع کوچکی نیست و در ایجاد علاقه شنونده بسیار موثر است.
چند وقت پیش مستندی دیدم از «بی بی سی فارسی» به نام «تفنگ و گل و گندم» که سازندگانش مثلاً خواسته بودند در این مستند سرودهای انقلابی را مورد بررسی قرار دهند که البته بیش از اینکه بخواهند بررسی کنند عقده گشایی کرده بودند نسبت به سرودهای خاص انقلابی.
در بخشی از این مستند سعی شده بود تا سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» یک سرود ضد انسانی، مروج خشونت، شعاری و فاقد مولفه های ارزشمند هنری معرفی شود.
چند نفر در این مستند حرف می زنند، از جمله جوانکی هم صحبت هایی می‌کند و به اصطلاح این آثار را نقد می‌کند. همیشه دوست داشتم با این جوان صحبت کنم و به او بگویم تو که در آن سال ها نبودی، چگونه در مورد شرایط آن روز و عکس العمل مردم ایران نسبت به آمریکا قضاوت می کنی؟ در این مستند آقای اسفندیار منفردزاده هم که در ایام قدیم با من دوست بود، بدون اینکه اسمی از من ببرد در مورد سرود آمریکا بد و بیراه گفته و حرف های عجیبی می زند.
به نظرم سرود «آمریکا آمریکا» نه تنها یک اثر ضد انسانی نیست بلکه حاوی حرف هایی کاملاً مردمی است و استاد سبزواری این حرف ها را منظوم کرده است. این مردم بودند که در همه جا فریاد بر می آوردند «مرگ بر آمریکا» و این ما هنرمندان بودیم که به جریان مردم پیوستیم.