سرمایه‌گذاری صنایع انرژی‌بر در معادن نفت و گاز؛ کلید توسعه زنجیره تأمین انرژی کشور
به گزارش اطلاعات نیوز، در سال‌های اخیر، شرکت‌های مصرف‌کننده انرژی در ایران به‌ویژه در بخش پتروشیمی، نقش کلیدی خود را در توسعه معادن گاز و نفت آغاز کرده‌اند و با توجه به ظرفیت‌های بالقوه موجود در صنعت...
به گزارش اطلاعات نیوز، در سال‌های اخیر، شرکت‌های مصرف‌کننده انرژی در ایران به‌ویژه در بخش پتروشیمی، نقش کلیدی خود را در توسعه معادن گاز و نفت آغاز کرده‌اند و با توجه به ظرفیت‌های بالقوه موجود در صنعت بالادستی، شرکت‌های پتروشیمی اقدام به سرمایه‌گذاری در زمینه بهینه‌سازی مصرف گاز و توسعه منابع انرژی کرده‌اند، این حرکت در راستای تحقق اهداف کلان کشور برای دستیابی به خودکفایی انرژی و مدیریت بهتر منابع طبیعی صورت گرفته است.
دولت با معرفی بسته‌های تشویقی و تسهیلات ویژه، زمینه را برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در حوزه نفت و گاز فراهم کرده است و صنایع انرژی‌بر و پتروشیمی‌ها می‌توانند در توسعه بخش بالادستی نقش بیشتری ایفا کنند و این فرصت‌ها با ارائه مشوق‌های ویژه قابل دسترسی‌تر شده‌اند.
علاوه‌بر این، تحول دیجیتال و سرمایه‌گذاری‌های فناورانه در صنعت نفت و گاز ایران در سال ۲۰۲۵ یکی از راهکارهای کلیدی برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها محسوب می‌شود و شرکت‌های نفت و گاز توانسته‌اند با استفاده از فناوری‌های نوین، سودآوری خود را در شرایط تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی حفظ کنند و حتی رشد قابل ملاحظه‌ای در حوزه سرمایه‌گذاری و سود خالص داشته باشند.
همکاری بین بخش‌های مختلف اقتصادی نیز یکی از ضرورت‌های اصلی در بهینه‌سازی مصرف گاز و توسعه منابع نفتی محسوب می‌شود و متخصصان و مقام‌های مسئول ایرانی اشاره کرده‌اند که تنها با همکاری عمومی می‌توان مصرف گاز را به نحو مطلوبی مدیریت کرد و این منابع را به‌طور موثرتری در صنایع پایین‌دستی همچون پتروشیمی به کار گرفت.
شرکت ملی نفت ایران با برنامه‌های خود در زمینه توسعه ۴۸ میدان نفتی و ۳۵ میدان گازی، فرصت‌های وسیعی برای سرمایه‌گذاری فراهم کرده است. این اقدامات ضمن افزایش ظرفیت تولید، به توسعه زنجیره تأمین انرژی و تقویت موقعیت ایران در بازارهای بین‌المللی کمک خواهد کرد، بنابراین سرمایه‌گذاری شرکت‌های پتروشیمی و سایر مصرف‌کنندگان انرژی در معادن گاز و نفتی به یکی از ارکان اساسی راهبرد انرژی ایران تبدیل شده است.
ورود صنایع انرژی‌بر به بخش بالادستی؛ راهکار دولت برای تثبیت تولید پتروشیمی
محمد صادق مهرجو، کارشناس انرژی به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: در سال‌های اخیر، دولت ایران با هدف رفع چالش‌های مربوط به کمبود خوراک گازی برای واحدهای صنعتی، به‌ویژه شرکت‌های پتروشیمی، تصمیمی استراتژیک در پیش گرفته است و این تصمیم شامل ورود مستقیم شرکت‌های پتروشیمی و دیگر صنایع انرژی‌بر به بخش بالادستی (اکتشاف و تولید) نفت و گاز است، این حرکت در راستای تأمین پایدارتر خوراک گازی و جبران ناترازی موجود در زنجیره تأمین گاز به‌ویژه در فصل‌های پایانی سال که تقاضای گاز خانگی افزایش پیدا می‌کند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
وی افزود: شرکت‌های پتروشیمی که خوراک گازی همچون متان، اتان، مایعات گازی طبیعی را به‌عنوان مواد اولیه اصلی خود مصرف می‌کنند، در شرایطی که در چهار ماه پایانی سال دچار کمبود گاز می‌شوند، مجبور به کاهش ظرفیت تولید یا حتی تعطیلی موقت می‌شوند و این موضوع علاوه‌بر ضررهای اقتصادی مستقیم، منجر به آسیب‌های غیرمستقیمی همچون خرابی تجهیزات، فرسودگی ماشین‌آلات، و دلسردی نیروی انسانی متخصص می‌شود و این ضررهای پنهان اغلب در تحلیل‌ها کمتر دیده می‌شوند، اما تأثیر عمیقی بر عملکرد بلندمدت واحدهای تولیدی دارند.
کارشناس انرژی تصریح کرد: هیئت وزیران مصوبه‌ای را در سال‌های اخیر به تصویب رسانده است که در آن شرکت‌های پتروشیمی و دیگر صنایع انرژی‌بر را مجاز می‌کند تا در پروژه‌های اکتشافی و توسعه‌ای میدان‌های گازی سرمایه‌گذاری کنند؛ دلیل این تصمیم، توانایی نداشتن شرکت ملی نفت ایران در جذب سرمایه مستقیم از بازار سرمایه به‌دلیل بدهی‌های انباشته و محدودیت‌های حقوقی است و این در حالی است که شرکت‌های پتروشیمی که در بازار بورس حضور دارند و دارای سهام عام هستند، می‌توانند به‌عنوان سرمایه‌گذاران بالقوه وارد این حوزه شوند.
مهرجو ادامه داد: این سرمایه‌گذاری‌ها به‌صورت غیرمستقیم از طریق شرکت‌های اکتشافی و توسعه‌ای همچون شرکت‌های EMP – Engineering, Procurement and Construction/Operations) انجام می‌شود، چراکه شرکت‌های پتروشیمی خود تخصص لازم برای فعالیت مستقیم در حوزه اکتشاف و تولید را ندارند و دولت نیز با الزام به اختصاص گاز تولیدی از میدان‌هایی که این شرکت‌ها در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ضمن تسهیل دسترسی به خوراک گازی در تمام طول سال، اطمینان لازم را برای بازگشت سرمایه فراهم می‌کند.
وی با اشاره به نحوه چگونگی اکتشاف معادن گاز و نفت بیان کرد: فرایند اکتشاف و تولید نفت و گاز فرایندی بسیار پیچیده و چندمرحله‌ای است و این فرایند ابتدا با گمانه‌زنی‌های زمین‌شناسی و انجام لرزه‌نگاری‌های لایه‌های زیرزمینی آغاز می‌شود، در صورت مشاهده شواهد اولیه وجود هیدروکربن، دکل‌های اکتشافی مستقر شده و حفاری‌های اولیه انجام می‌گیرد.
کارشناس انرژی افزود: البته وجود هیدروکربن به تنهایی کافی نیست، باید شرایط متعددی از جمله سنگ منشأ، سنگ مخزن، سنگ پوششی و فشار طبیعی مخزن همزمان وجود داشته باشد تا استحصال اقتصادی آن امکان‌پذیر باشد و تنها در صورت اثبات این شرایط، ذخایر به‌عنوان استخراج اقتصادی شناخته شده و وارد مرحله توسعه و بهره‌برداری می‌شوند.
مهرجو عنوان کرد: شرکت‌های دیگری نیز همچون شرکت فولاد مبارکه اصفهان و فولاد یزد وارد این حوزه شده‌اند، این شرکت‌ها از طریق مشارکت با شرکت‌های اکتشافی داخلی همچون گروه آیدی (زیرمجموعه صندوق بازنشستگی کشور)، در پروژه‌های توسعه میدان گازی مدار سرمایه‌گذاری کرده‌اند و این نوع همکاری‌ها نه‌تنها به تضمین تأمین خوراک گازی صنایع انرژی‌بر کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در تقویت امنیت انرژی کشور و کاهش فشار بر شبکه ملی گاز در فصول پر مصرف ایفا می‌کند.
وی ادامه داد: در مجموع، ورود شرکت‌های پتروشیمی و دیگر صنایع انرژی‌بر به بخش بالادستی نفت و گاز، نه‌تنها یک راهکار عملی برای مقابله با بحران‌های تأمین خوراک گازی است، بلکه فرصتی استثنایی برای تحقق اهداف بلندمدت توسعه‌ای، افزایش بهره‌وری و ایجاد تعادل در زنجیره تأمین انرژی در ایران محسوب می‌شود.
به گزارش ایمنا، ورود صنایع انرژی‌بر به بخش بالادستی نفت و گاز، به‌عنوان یک تصمیم راهبردی دولت، در راستای تأمین خوراک گازی این واحدها و تقویت زنجیره تأمین انرژی کشور در حال شکل‌گیری است و با توجه به مشکلات مکرر تأمین گاز در فصول سرمایی و تأثیرات منفی آن بر تولید واحدهای پتروشیمی، این حرکت می‌تواند راهکاری پایدار برای جبران ناترازی موجود در زنجیره تأمین گاز و افزایش امنیت انرژی باشد.
مصوبه هیئت وزیران درباره اجازه سرمایه‌گذاری شرکت‌های پتروشیمی در میدان‌های گازی، فرصتی مناسب برای غلبه بر محدودیت‌های مالی و حقوقی شرکت ملی نفت ایران است و با توجه به اینکه این شرکت به‌دلیل بدهی‌های متعدد قادر به جذب سرمایه مستقیم از بازار نیست، شرکت‌های پتروشیمی که در بازار بورس حضور دارند، می‌توانند نقش مهمی در توسعه معادن گازی ایفا کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها بیشتر از طریق شرکت‌های EMP (مهندسی، خرید و ساخت/عملیات) انجام می‌شوند و دولت نیز موظف است گاز تولیدی از این میدان‌ها را به‌صورت اولویت‌دار در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد.
فرایند اکتشاف و توسعه میدان‌های نفتی و گازی فرایندی پیچیده و چندمرحله‌ای است که نیازمند گمانه‌زنی‌های دقیق، لرزه‌نگاری، و اثبات وجود ذخایر اقتصادی است و تنها در صورتی می‌توان اقدام به توسعه و بهره‌برداری از یک میدان کرد که همه شرایط زمین‌شناسی شامل سنگ منشأ، سنگ مخزن، سنگ پوششی و فشار طبیعی مخزن به‌طور همزمان وجود داشته باشد و این رویکرد علمی و تخصصی ضروری است تا منابع کشور به‌صورت بهینه و اقتصادی بهره‌برداری شوند.
مشارکت شرکت‌های دیگری همچون فولاد مبارکه اصفهان و فولاد یزد در توسعه میدان‌های گازی از طریق همکاری با گروه‌های داخلی، نشان‌دهنده گسترش این الگو در بخش‌های مختلف صنعتی است. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها علاوه‌بر کاهش فشار بر شبکه ملی گاز، به افزایش امنیت تأمین خوراک صنایع انرژی‌بر و ارتقای ظرفیت تولید کشور کمک می‌کند، بنابراین ورود صنایع انرژی‌بر به بخش بالادستی نه‌تنها یک راهکار عملی برای مدیریت گاز کشور است، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز تحولی جدی در صنعت انرژی ایران باشد.