زیان اقتصادی اروپا از تنش با روسیه

به گزارش اطلاعات نیوز، آغاز عملیات نظامی مسکو در اوکراین در سال ۲۰۲۲ اتحادیه اروپا مقدمه‌ای برای تلاش اروپا در کاهش وابستگی به انرژی روسیه بود و در طول سه سال گذشته واردات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) از قطر و آمریکا، به اتحادیه اروپا برای تأمین گاز از منابع دیگر کمک کرده است.

نتیجه این تغییر سال گذشته که شرکت دولتی گازپروم روسیه هفت میلیارد دلار ضرر سالانه متحمل شد، روشن شد زیرا با وجود تلاش‌های غول گازی روسیه برای تقویت صادرات به چین، این شرکت با نخستین ضرر سالانه از سال ۱۹۹۹، روبه‌رو شد اما این همچنان ۱۹ درصد از کل عرضه گاز و ال‌ان‌جی اروپا از طریق خط لوله ترک‌استریم تأمین می‌شود زیرا اتحادیه اروپا برخلاف نفت، واردات گاز روسیه را تحریم نکرده بود.

به تازگی بلومبرگ در گزارشی به نقل از منابع آگاه اعلام کرد که اتحادیه اروپا قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۷ واردات گاز از روسیه را به طور کامل ممنوع کند و جدول زمانی آن بستگی به توانایی اتحادیه اروپا برای تأمین منابع جایگزین ال‌ان‌جی از آفریقا، کانادا، قطر و آمریکا از طریق مذاکرات تجاری با دولت دونالد ترامپ دارد.

در پیش‌نویس نقشه راه این طرح آمده است که نهاد اجرایی اتحادیه اروپا در ماه ژوئن (خرداد) یک پیشنهاد قانونی برای ممنوعیت واردات باقی‌مانده گاز و گاز طبیعی مایع (LNG) روسیه تحت قراردادهای موجود تا پایان سال ۲۰۲۷ ارائه خواهد داد همچنین این پیش‌نویس می‌گوید کمیسیون در ماه ژوئن (خرداد) پیشنهاد خواهد کرد که واردات تحت قراردادهای جدید گاز با روسیه و معاملات لحظه‌ای (spot contracts) تا پایان سال ۲۰۲۵ (۱۴۰۴) ممنوع شود.

در این سند آمده است: «در صورتی که این اقدام مطابق با تحولات بازار جهانی و با تامین‌کنندگان قابل‌اعتماد اجرا شود، انتظار می‌رود خروج مرحله‌ای از واردات گاز روسیه تأثیر محدودی بر قیمت انرژی و امنیت تأمین انرژی در اروپا داشته باشد.»

اتحادیه اروپا تاکنون واردات زغال‌سنگ و بیشتر نفت روسیه را تحریم کرده است اما به دلیل مخالفت اسلواکی و مجارستان – که همچنان گاز روسیه را از طریق خطوط لوله دریافت می‌کنند و معتقدند جایگزینی آن با منابع دیگر قیمت انرژی را افزایش می‌دهد – گاز را تحریم نکرده است البته به گفته منابع آگاه این طرح‌ها که قرار است در نشست ششم مه پارلمان اروپا ارائه شود، ممکن است بازهم دستخوش تغییر شود.

پیش از این نیز خبرگزاری رویترز گزارش داده بود که کمیسیون اروپا در حال بررسی گزینه‌های حقوقی است تا شرکت‌های اروپایی بتوانند بدون پرداخت جریمه، از قراردادهای کنونی تأمین گاز با روسیه خارج شوند.

نیم قرن سرمایه‌گذاری برای صادرات گاز

روسیه و شوروی سابق، نیم قرن را برای تصاحب سهم عمده در بازار گاز اروپا صرف کردند که قبل از جنگ اخیر اوکراین، به حدود ۳۵ درصد رسیده بود اما با آغاز جنگ، تجارت گازپروم در این منطقه نابود شد.

خط لوله «یامال-یوروپ» از مسیر بلاروس هم تعطیل شده و فعالیت خط لوله «نورد استریم» از بستر دریای بالتیک به آلمان، به دلیل خرابکاری در سال ۲۰۲۲، متوقف شد.

از مسیرهای مختلف در مجموع ۲۰۱ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا در سال ۲۰۱۸ تحویل داده شد. روسیه حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب گاز را از مسیر اوکراین در سال ۲۰۲۳ ارسال کرد که کمتر از ۶۵ میلیارد متر مکعب در پنج سال مدت قرارداد بود که در سال ۲۰۲۰ آغاز شده بود. تنها مسیری که همچنان گاز روسیه را ارسال می‌کند، خط لوله «ترک استریم» است که از دریای سیاه تا ترکیه امتداد دارد.

«ترک استریم» دو لاین دارد؛ یک لاین برای بازار داخلی ترکیه و دیگری، لاینی است که گاز را به خریداران اروپای مرکزی شامل مجارستان و صربستان منتقل می‌کند.

پروژه‌ای به زیان ملت‌های اروپا

روح الله مدبر؛ تحلیلگر مسائل روسیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در این باره اظهار کرد: حذف نیاز اتحادیه اروپا به گاز روسی که بیشتر از سوی انگلستان مطرح می‌شود، پروژه‌ای است که به ضرر ملت‌های اروپایی تمام خواهد شد.

وی با اشاره به سابقه دو دهه‌ای تأمین گاز اروپا از روسیه افزود: بیش از دو دهه بود که روسیه با اجرای خط لوله گازی نورد استریم یک و دو همچنین ترک استریم، اقدام به تأمین گاز اروپای شرقی کرده بود و این مسئله که به ویژه در دوره صدر اعظمی انگلا مرکل، منافع فوق العاده‌ای را برای آلمان، اروپای شرقی و مرکزی ایجاد کرده بود، انرژی امن، سهل‌الوصول و با قیمت بسیار پایین را در اختیار اروپایی‌ها قرار می‌داد.

این تحلیلگر مسائل روسیه خاطرنشان کرد: پس از بحران اوکراین و با توجه به اینکه یکی از منافع اصلی صادرکنندگان گاز در اروپا برای آمریکایی‌ها خواهد بود، آنها اقدام به تحریک این مسئله کردند انگلیس نیز از این موضوع حمایت کرد و در نهایت فضا را به سمت انجام اقداماتی بردند که آرام آرام از گاز روسیه استفاده نکنند.

وی اقدامات تروریستی صورت گرفته در حمله به خط لوله گازی نورد استریم را در همین راستا دانست و افزود: این حمله با مشارکت نیروهای اوکراینی، حمایت اطلاعاتی انگلیس و آمریکا و حتی پشتیبانی لجستیکی ناتو صورت گرفت که بر مبنای حقوق بین‌الملل این یک تروریسم سازمان یافته دولتی بود.

نیاز جدی اروپا به گاز روسیه

مدبر با تاکید بر اینکه چنین طرح‌هایی به صادرات روسیه ضربه نخواهد زد، تصریح کرد: برخی از کشورهای اروپایی نیاز جدی به گاز روسیه را به راحتی از دست نمی‌دهند که نمونه بارز آن مجارستان و اسلواکی است البته در کنار ترکیه که یکی از مصرف‌کنندگان گاز روسیه به شمار می‌آید همچنین گاز روسیه به چین و کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود.

وی خسارت اصلی کاهش واردات گاز از روسیه را برای اروپا دانست و ادامه داد: این طرح بیشترین خسارت را برای کشورهای اروپایی خواهد داشت و منافع آن نیز برای شرکت‌های آمریکایی است که اکنون با حدود ۱۳ تا ۱۴ برابر قیمت و روش‌های بسیار سخت، گاز را در اختیار مشتریان خود در اروپا قرار می‌دهند.

این تحلیلگر مسائل روسیه درباره جایگزین‌های تأمین گاز برای اروپا اظهار کرد: اکنون کشورهای اروپایی گاز مورد نیاز خود را به صورت سی‌ان‌جی از آمریکا تأمین می‌کنند در کنار اینکه تصور می‌کنند می‌توانند با استفاده از خط لوله آذربایجان که از ترکیه می‌گذرد بخشی از نیاز انرژی خود را تأمین کنند.

افزایش هزینه، نبود ضمانت اجرا

وی هزینه تأمین گاز از طریق خط لوله آذربایجان را چند برابر بیشتر از روسیه دانست و گفت: از سوی دیگر تأمین انرژی از این طریق که یک شاخه از خط لوله آذربایجان – ترکیه عبور کند و به دستشان برسد، ضمانت اجرایی لازم را ندارد.

مدبر توضیح داد: خط لوله‌هایی که روسیه تأمین می‌کرد، یک مسیر راهبردی است که گاز بسیار ارزان را در اختیار اروپا قرار می‌داد، پوتین نیز در سخنرانی هفته گذشته خود اعلام کرد که سرانجام اروپایی‌ها مجبور خواهند شد که تنش‌های خود را با ما کاهش دهند و ما مشکلی برای بازگشت آنها به سمت خود نداریم.

وی با اشاره به افزایش قابل توجه هزینه‌های تأمین برق و تولید در آلمان و دیگر کشورهای اروپایی گفت: به همین دلیل برخی کشورهای اروپایی نسبت به کاهش واردات گاز از روسیه مقاومت می‌کنند که نمونه بارز آن مجارستان و اسلواکی هستند زیرا تهیه گاز از روسیه برای آنها سهل‌الوصول است بنابراین این طرح در میان‌مدت اثرات خود را از دست خواهد داد زیرا هزینه و فایده آن برای اروپایی‌ها مناسب نیست.

یک طرح موقت و بدون چشم‌انداز

این تحلیلگر مسائل روسیه درباره استراتژی اروپا برای حذف واردات گاز از روسیه گفت: اروپا منابع گازی در اختیار ندارد و تنها واردکننده است در این شرایط خطوطی که قرار است جایگزین واردات از روسیه شوند، منابع مادی برای آن ایجاد نمی‌کند و موقتی هستند مثل خط آذربایجان که عوائد نخواهد داشت همچنین سرنوشت آن مشخص نیست و یا واردات گاز فشرده از آمریکا که چندین برابر قیمت تمام می‌شود.

وی بزرگترین خطای اروپا را ورود هیجانی به مسئله اوکراین دانست و یادآور شد: به دلیل هیجانی که طرف انگلیسی و آمریکایی برای اروپا ایجاد کرد، وارد یک تنش بی‌فایده با روسیه شدند و اکنون سه کشور افراطی داریم در حوزه ضد روسی در اروپا شامل بریتانیا فرانسه و آلمان هستند.

مدبر ادامه داد: بریتانیا بارها اعلام کرده با روس‌ها کینه آنگلوساکسونی دارد، فرانسه توهم رهبری اروپا را دارند و آلمان هنوز در بحث شکست از ارتش اتحادیه جماهیر شوری سوسیالیستی ناراحت هستند و گمان می‌کردند که می‌تانند در اوکراین به سمت انتقام‌جویی از روس‌ها پیش روند، برای همین وارد بحران اوکراین شدند و به صورت نعل به نعل سیاست‌هایی که کاخ سفید برای آنها طراحی کرد را بر ضد روس‌ها گرفتند.

زیان انرژی، امنیتی و سیاسی اروپا

وی با اشاره به زیان‌های اقتصادی کاهش واردات گاز آلمان از روسیه خاطرنشان کرد: خط لوله نورد استریم که در توافق بین پوتین و صدراعظم سابق آلمان یعنی مرکل اجرا شد، منافع زیادی در حوزه انرژی برای آلمان ایجاد می‌کرد و در کنار خودکفایی این کشور را از وابستگی به آمریکا، انرژی فوق‌العاده ارزان قیمتی را در اختیارشان قرار داده بود که صنایع خود را گسترش دهند بنابراین یک بازی برد برد بین روسیه و آلمان به شمار می‌آمد.

این تحلیلگر مسائل روسیه تأمین انرژی آلمان و ساخت برخی صنایع روسیه در آلمان را بخش دیگری از توافق بین این دو کشور بیان کرد و افزود: مرکل با قدرت گرفتن از آلمان شرقی رویکرد مثبتی به روسیه داشت و همین باعث شد به نفع آلمان کار کند اما گروه‌های بعدی که در آلمان قدرت گرفتند افراطی و غربگرا بودند با کینه نازیستی نسبت به روسیه نگاه کردند در نتیجه امروز خود را دچار بحرانی کردند که ادامه آن برای آنها منافعی ندارد.

مدبر با اشاره به مشکلات تأمین انرژی، امنیتی و سیاسی تنش بین اروپا و روسیه تصریح کرد: بهترین راه برای کشورهای اروپایی این است که سیاست تنش و اقدامات خصمانه ضدروسی را کنار بگذارند و وارد مذاکره شوند زیرا ورود کشورهای دیگر به مسئله اوکراین در حوزه تخاصم با روسیه صد در صد به زیان آنها تمام می‌شود.

به گزارش ایمنا، با کاهش وابستگی به گاز روسیه از طریق واردات از قطر، آمریکا، و دیگر منابع، اروپا سعی در استقلال انرژی دارد. با این حال، چالش‌هایی همچون هزینه بالای جایگزین‌ها، نبود ضمانت‌های اجرایی برای خطوط لوله جدید (مانند لوله‌کشی آذربایجان)، و مقاومت کشورهایی همچون مجارستان و اسلواکی که به وابستگی فعلی ادامه می‌دهند، روند این تغییر را دشوار کرده است. تحلیلگران هشدار می‌دهند که این سیاست بیشترین زیان را به اروپایی‌ها تحمیل می‌کند، زیرا جایگزین‌ها چند برابر گران‌تر و کمتر قابل اعتماد هستند. در مقابل، روسیه با تقویت صادرات به چین و دیگر کشورها، خسارت این کاهش را جبران کرده است. آینده این استراتژی به توانایی اروپا در تأمین منابع جایگزین و مدیریت تنش‌های سیاسی با مسکو بستگی دارد، اما تردیدهایی درباره پایداری آن وجود دارد.