زخم ناسور بر پیکر میراث فرهنگی؛ ارگ نادری جولانگاه معتادان شد

اطلاعات نوشت: دیوارهای فروریخته، آجرهای نم‌کشیده، شب‌های تاریک و نفس‌های سنگین معتادانی که بی‌پناهی خود را در سایه‌های ارگ نادری فریاد می‌زنند؛ اینجا نه صحنه‌ای از یک فیلم تلخ اجتماعی، که واقعیت دردناک ارگ نادری شیروان است، یادگار سترگ افشاریه و سند هویت خراسان شمالی که امروز با چشمانی بسته و دلی پر از اندوه، نظاره‌گر ویرانی تدریجی خود است.

ارگی که باید مهد غرور، فرهنگ، تاریخ و مقصد گردشگری باشد، حالا به پاتوق معتادان، صحنه درگیری‌ها، محل تزریق و جولان آسیب‌های اجتماعی بدل شده است.

بنایی با قدمت ۷۰۰۰ ساله در سایه بی‌برنامگی، نبود نگهبانی، خاموشی شبانه، نبود روشنایی و بی‌تفاوتی دستگاه‌های متولی به حال خود رها شده است.

ساکنان اطراف از ترس، فرزندانشان را به آن حوالی نمی‌فرستند، گردشگران از آن دوری می‌کنند و فعالان فرهنگی فریاد هشدار سر می‌دهند اما گوش شنوایی نیست .میراثی که می‌توانست سرمایه اجتماعی و اقتصادی شهر باشد، قربانی چرخه‌ای از وعده‌های عمل‌نشده، طرح‌های ناتمام و پاسکاری‌های اداری شده است .

ارگ نادری نه فقط یک بنای تاریخی، که آینه تمام‌نمای بی‌توجهی به هویت شهری و عقب‌ماندگی در حفظ ریشه‌های فرهنگی است اما آیا وقت آن نرسیده است که این ویرانه باستانی از خواب سنگین بی‌توجهی بیدار شود ؟

جولان معتادان و بی تفاوتی پلیس

ارگ نادری، به‌ویژه در شب، محوطه‌ای بی‌نور، بی‌نگهبان و فاقد ساماندهی است.زباله، سرنگ‌های مصرفی، آتش‌افروزی‌های شبانه و صدای درگیری‌های گاه‌به‌گاه میان معتادان در اطراف تپه، سبب رعب و وحشت اهالی محلات اطراف شده است.

وضع نابسامان ارگ تاریخی نادری شیروان نه فقط موجب نگرانی علاقه‌مندان به میراث فرهنگی شده است، بلکه ساکنان محله‌های اطراف این بنای ارزشمند هم از شرایط موجود به شدت گلایه‌مند هستند.

رضا داورپناه، بازنشسته آموزش‌وپرورش یکی از ساکنان قدیمی این منطقه، با اظهار تأسف از شرایط فعلی این بنای تاریخی می‌گوید: متأسفانه ارگ نادری طی سال‌های گذشته به حال خود رها شده است، نبود روشنایی، عدم حضور نیروهای حفاظتی و تجمع افراد معتاد و بی‌خانمان در شب‌ها، این مکان را به یکی از ناامن‌ترین نقاط تبدیل کرده است و خانواده‌ها از عبور فرزندان‌شان از نزدیکی ارگ واهمه دارند و این موضوع به دغدغه‌ای جدی برای ما تبدیل شده است.

وی با اشاره به وعده‌های مکرر مسئولان برای ساماندهی این بنای تاریخی می افزاید: در سال‌های گذشته بارها اعلام شده که قرار است برای حفاظت و مرمت ارگ اقداماتی انجام شود، اما تاکنون تغییری در وضع  موجود رخ نداده و این در حالی است که هر روز بخشی از هویت فرهنگی ما بیشتر در معرض نابودی قرار می‌گیرد.

میراثی رهاشده میان وعده‌های بی‌ثمر

در حالی‌که این اثر در سال ۱۳۴۷با شماره ۷۰۳در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و از جایگاه منحصربه‌فردی در میان محوطه‌های باستانی شمال شرق ایران برخوردار است، نه مرمت شده، نه ساماندهی محیطی یافته و نه حفاظت مؤثری از آن انجام گرفته است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شیروان در گفتگو با ایرنا با گلایه از شرایط موجود می‌گوید: با وجود تشکیل بیش از ۵۰جلسه ستاد بازآفرینی شهری، هیچ خروجی برای ارگ نادری نداشته‌ایم و اعتبارات مرمت ناکافی است، حمایت شهری وجود ندارد و پلیس هم در برخورد با معضلات اجتماعی اطراف بنا همکاری لازم را ندارد.

حمید رازقی با اشاره به آزادسازی ۱۴هکتار از عرصه و حریم ارگ طی ۳ سال گذشته، تاکید می‌کند: اگرچه محدوده قانونی اثر از ۲۲به هفت هکتار کاهش یافته، اما برای اجرای مؤثر حفاظت نیاز به اعتبارات واقعی و همکاری بین‌بخشی است و هنوز فرمانداری حتی یک ریال در کمیته برنامه‌ریزی برای این بنای تاریخی تخصیص نداده است.

فرماندار شیروان اما نگاه متفاوتی دارد و سازمان میراث فرهنگی را مقصر می داند. محمد احمدی می‌گوید: ارگ نادری باید مهد توسعه فرهنگی باشد، اما امروز آینه عبرت دانش‌آموزان برای اعتیاد شده است.متأسفانه اداره میراث همه تقصیرها را به گردن دیگران می‌اندازد، اما خودش اقدام عملی چندانی برای احیای این اثر انجام نداده است.

وی تاکید می‌کند : ساماندهی ارگ نادری به‌عنوان اولویت مهم شهرستان در دستور کار فرمانداری قرار دارد و قرار است کمیته‌ای ویژه با حضور دستگاه‌های ذی‌ربط، بخش خصوصی و صنعتگران تشکیل شود.

گزارش‌ها و اظهارات رسمی نشان می‌دهد که ارگ نادری در میانه تعارضات نهادی گرفتار شده است و میراث فرهنگی خواستار تأمین اعتبار و حمایت اجرایی است، شهرداری منطقه را به حال خود رها کرده است، نیروی انتظامی برخورد مؤثری با معتادان متجاهر ندارد و فرمانداری هم مصمم است تا گامی عملی برای حل بحران بردارد.

قربانی اصلی در این میان، نه فقط یک بنای تاریخی، بلکه هویت و تاریخ مردمان شیروان و خراسان شمالی است که در غبار بی‌توجهی‌ها گم شده است.

میراثی با قابلیت گردشگری جهانی

ارگ نادری با سابقه ۷۰۰۰ ساله، بارها محل گمانه‌زنی باستان‌شناسان بوده است و ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری فرهنگی و تاریخی دارد و با قرار گرفتن در مسیر اصلی زائران مشهد از شمال کشور، این اثر می‌توانست به یک جاذبه استراتژیک گردشگری در استان بدل شود، اما نبود زیرساخت، عدم حفاظت و آسیب‌های اجتماعی، آن را از ریل توسعه خارج کرده است .

این که ارگ نادری به مأمن معتادان تبدیل شده، نه فقط یک ضعف در مدیریت شهری یا میراث فرهنگی، بلکه نشانه‌ای از غفلت جمعی نسبت به هویت تاریخی‌مان است. اگر امروز نجاتش ندهیم، فردا دیگر چیزی برای بازگویی تاریخ‌مان باقی نخواهد ماند.