رکورد بی سابقه صادرات نفت ایران؛ تاب آوری موفق در برابر تحریم ها و بی ثباتی منطقه ای

به گزارش اطلاعات نیوز، رکوردشکنی در صادرات نفت خام ایران در اوج تحریم‌ها و حتی شرایط جنگی حکایت از آن دارد که ایران با دور زدن تحریم‌ها و استفاده از روش‌های مختلف، به فروش نفت خود در بازارهای بین‌المللی ادامه می‌دهد. بر اساس گزارش شرکت بین‌المللی ردیابی نفتکش‌ها «ورتکسا»، میانگین صادرات نفت خام ایران در ۲۰ روز ابتدایی ژوئن ۲۰۲۵ (یازدهم تا سی‌ام خرداد) به یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح ثبت‌شده تاکنون است.

از سوی دیگر گزارش‌های «کپلر» نشان می‌دهد واردات روزانه نفت خام چین از ایران از اول تا ۲۷ ژوئن، به‌طور میانگین حدود یک میلیون و ۴۶۰ هزار بشکه بوده که این مقدار نسبت به ماه قبل (مه) ۵۰۰ هزار بشکه افزایش داشته و رشد ۴۶ درصدی را تجربه کرده است.

بر اساس همین منابع در هفته پایانی خرداد امسال، مصادف با هفته نخست جنگ ۱۲ روزه، صادرات روزانه نفت ایران حدود ۴۴ درصد افزایش پیدا کرده همچنین طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، میانگین صادرات نفت ایران در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ نزدیک به ۱.۷ میلیون بشکه در روز بوده که نشان‌دهنده ادامه و تعادل در مسیر فروش نفت است.

تخفیف‌های دور زدن تحریم و افزایش مشتریان

به گفته کارشناسان اقتصادی چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، نقش محوری در دور زدن تحریم‌ها ایفا می‌کند. ایران با استفاده از روش‌هایی مانند انتقال نفت از کشتی به کشتی و استفاده از ناوگان سایه، توانسته است نفت خود را به چین صادر کند. همچنین تعرفه‌های سنگینی که آمریکا علیه چین وارد کرده سبب شده است تا بسیاری از شرکت‌ها از تعامل با طرف‌های امریکایی محروم شوند و در مقابل انگیزه بیشتری برای همکاری با ایران داشته باشند. این موضوع به کاهش فشارهای آمریکا به ایران برای جلوگیری از فروش نفت بیشتر توسط آن کمک کرده است.

محمدصادق مهرجو؛ تحلیلگر حوزه نفت و انرژی در گفت‌وگو با ایمنا درباره افزایش صادرات نفت ایران به چین با وجود تحریم‌ها اظهار کرد: بازار نفت به ویژه پس از جنگ ۷ اکتبر شاهد نوسانات مختلفی در دو سال گذشته بوده است و گاهی قیمت‌ها تا کانال ۸۰ دلار بالا رفته و در برخی اوقات حتی به کانال ۵۰ دلاری هم نزدیک شده است. ایران نیز در دو سال گذشته ظرفیت تولید نفت خام را افزایش داده است.

وی خاطرنشان کرد: پس از تحریم‌های فروش نفت خام از طرف آمریکا؛ ایران دوباره کانال‌های فروش خودش را به شکلی که در سال‌های ۹۰ و ۹۱ شمسی داشت، احیا کرده البته اعمال سقف قیمت بر فروش نفت روسیه باعث تغییر مسیر صادرات روسیه از اروپا و آمریکا به سمت آسیا شده است و با تخفیف‌هایی که روس‌ها روی فروش نفت خام خود پرداخت می‌کنند؛ اکثریت بازار را به خصوص در هند به خود اختصاص داده‌اند.

این کارشناس حوزه نفت مقصد اصلی نفت خام ایران را کشورهای هند و چین دانست و گفت: با کاهش تخفیف‌های فروش نفت روسیه به مشتریانش همچنین وقوع جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، خطر بسته شدن تنگه هرمز، تشدید تهدیدات امنیتی همچنین جنگ تعرفه‌ها از سوی آمریکا، کشورهای وارد کننده عمده نفت خام مثل چین تصمیم گرفتند که سبد تأمین کنندگان خود مانند عراق، عربستان و ایران را حفظ کنند و تغییر عمده در سبد نفت وارداتی خود ندهند.

وی با اشاره به اینکه ایران همچنان مجبور به ارائه تخفیف حتی به صورت جزئی بر روی هر بشکه نفت صادراتی خود است، تاکید کرد: همین میزان تخفیف باعث جذاب شدن فروش نفت ایران به پالایشگاه‌های آسیایی خواهد شد. در این بین روش‌های دور زدن تحریم‌ها پیچیده‌تر و ترکیبی شده است و ادامه تولید و صادرات نفت ایران باعث استمرار صادرات ایران در مسیر افزایشی شده است.

ایران؛ چهارمین دارنده مخازن نفت خام

مهرجو درباره نقش ایران در تصمیمات اوپک و اوپک‌پلاس توضیح داد: ایران به عنوان یکی از کشورهای اصلی ایجاد کننده سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام و همچنین چهارمین دارنده عمده مخازن نفت خام نقش پررنگی در تصمیمات اوپک دارد.

وی یادآور شد: در سال‌های اخیر و به خصوص در دهه نود شمسی که تولید و صادرات نفت ایران کاهش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده بود، نقش ایران در اوپک بعد از افزایش توان تولیدی عراق از جایگاه دومین صادرکننده حتی به چهارمین صادرکننده سقوط کرد و تأثیرگذاری ایران در دهه ۹۰ کم رنگ‌تر از گذشته شد.

این کارشناس حوزه نفت تأثیر تشکیل اتحادیه اوپک پلاس در سال‌های اخیر را در بازار نفت قابل توجه دانست و ادامه داد: با تشکیل اتحادیه اوپک پلاس، رهبری اتحادیه‌های مختلف با کشورهایی بوده که بیشترین توان تولید را با کمترین قیمت تمام شده در هر بشکه داشته‌اند، عربستان سعودی و روسیه دو کشوری که نزدیک به ۱۰ میلیون بشکه تولید نفت خام به میزان زیادی رهبری تصمیمات و سوگیری اوپک و اوپک پلاس را رقم زده‌اند.

وی همسویی و همراهی کشورها در زمینه حفظ سهمیه‌ها را عامل تبدیل به حفظ بیشترین سهم در بازار با کمترین هزینه دانست و گفت: این شرایط باعث شده نقش دیگر تولیدکنندگان عمده نفت خام مثل نفت شیل در آمریکا در بازار ضعیف‌تر شود همچنین این رویکرد باعث شکل‌گیری مازاد عرضه نفت خام تا نزدیک ۲ میلیون بشکه نفت خام در روز بشود که تغییرات قیمتی به تهدیدات ژئوپلتیکی کمرنگ‌تر کند.

حفظ درآمدهای نفتی با ایجاد تنوع در سبد صادراتی

مهرجو درباره راهکارهای مقابله با نوسانات قیمت نفت و حفظ درآمدهای نفتی کشور افزود: تا زمانی که نتوانیم به سبد صادراتی‌مان تنوع قابل قبولی بدهیم و وابستگی زیاد به درآمدهای دلاری صادرات نفت خام داشته باشیم، نمی‌توانیم از نوسانات قیمت‌ها در بازار نفت خام گریزی داشته باشیم.

وی افزایش توان کشور در زمینه صادرات محصولات پتروشیمیایی را در کاهش وابستگی به درآمدهای صادرات نفت خام مؤثر دانست و تاکید کرد: با وضعیت ناترازی در گاز نمی‌توانیم به افزایش صادرات محصولات پتروشیمیایی خیلی خوشبین باشیم بنابراین باید به سراغ افزایش صادرات محصولات صنعتی و کشاورزی برویم.

این کارشناس حوزه نفت توجه به فناوری‌های جدید و توسعه زیرساخت‌های نفتی در افزایش بهره‌وری و تولید نفت ایران را ضروری بیان کرد و ادامه داد: توسعه فناوری‌های جدید در زمینه بهره‌برداری و کنترل تولید باعث کاهش خطرات و خطاهای انسانی خواهد شد همچنین هزینه‌های بهره‌برداری و در نهایت قیمت تمام شده در بشکه نفت خام را کاهش می‌دهد از سوی دیگر باعث سهولت در تولید و افزایش قابلیت انعطاف در بهره‌برداری از میادین مختلف با گریدهای مختلف نفت خام در کشورمان خواهد شد.

قابلیت‌های متنوع ایران در تولید نفت

وی با اشاره به قابلیت‌های متنوع ایران در تولید نفت با گریدهای متنوع به خصوص در خلیج فارس توضیح داد: این موضوع باعث می‌شود تا ایران بازارهای صادراتی متنوعی را پیش خودش داشته باشد.

مهرجو تحریم‌ها بر ضد صادرات نفت ایران را زمینه‌ساز محدود شدن بازارهای صادراتی ما به دو یا سه کشور بیان کرد و گفت: در این شرایط مجبور به ارائه تخفیف می‌شویم و صادرات نفت خام با تهدیداتی برای حمل و ارائه نشدن بیمه نامه‌های معتبر بین‌المللی همراه است در حالی که برداشته شدن تحریم‌ها بازار فروش ایران را متنوع‌تر و تهدیدات صادراتی کشتی‌های ما را کمتر خواهد کرد همچنین صدور بیمه نامه‌های معتبر بین‌المللی را سهل‌تر خواهد کرد.

ایران به عنوان یکی از کشورهای اصلی ایجاد کننده سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام و همچنین چهارمین دارنده عمده مخازن نفت خام نقش پررنگی در تصمیمات اوپک دارد.

وی برداشته شدن تحریم‌های بانکی را عاملی برای سادگی دسترسی به درآمدهای دلاری معرفی کرد و ادامه داد: باید در نظر داشت که برای بازیابی و ورود به بازارهایی که ما از دست داده‌ایم می‌بایست رقابت بیشتر و سخت‌تری را داشته باشیم و این کار ما را برای بازاریابان سخت خواهد کرد.

کارشناس حوزه نفت درباره قیمت نفت در بازارهای جهانی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر و با افزایش تولید نفت خام در دنیا همچنین مازاد عرضه نفت خام در بازار با توجه به وضعیت محدود از رشد جهانی اقتصاد به ویژه در چین به عنوان یکی از واردکنندگان عمده نفت خام باعث شده که قیمت‌ها دیگر به سطح ۹۰ تا ۱۰۰ دلار نزدیک نشود.

کمترین هزینه در تولید نفت خام

وی در چنین شرایطی برد را با کشورهایی دانست که بتوانند قیمت‌های تولیدی خود را در بازار پایین نگه دارند و افزود: ایران هم جزو کشورهایی است که کمترین هزینه را در هر بشکه تولیدی نفت خام خودش دارد و به تدریج تولید نفت خودش را به ارقام تولیدی در سال ۹۶ و۹۷ نزدیک می‌کند تا بتواند در نهایت تولید نفت خودش را به میزان ۴ میلیون بشکه در روز برساند.

مهرجو با اشاره به تأثیر تحولات ژئوپلیتیکی منطقه‌ای، مانند کاهش تنش‌ها بین ایران و اسرائیل، بر بازار نفت ایران گفت: باید به این نکته توجه کرد که قیمت‌های نفت خام به شکل جهانی است و رابطه معکوس با تشدید تنش‌ها و تهدیدات ژئوپلتیکی دارد؛ یعنی هر اندازه که تهدیدات کمتر شود قیمت‌های نفت خام هم کمتر دستخوش تغییرات عمده می‌شود البته در رابطه قیمت گذاری نفت خام همچنان مکانیسم غالب همان تعادل در عرضه و تقاضاست و تهدیدات بیرونی اعم از وقوع جنگ یا اعمال تعرفه‌ها به عنوان یک مکانیسم ثانویه کارکرد خود را نشان می‌دهد.

به گزارش ایمنا، در نهایت، موفقیت ایران در حفظ و افزایش صادرات نفت خام در شرایط دشوار تحریم‌ها و بی ثباتی‌های منطقه‌ای، نشان دهنده انعطاف پذیری، ابتکار و استراتژی‌های هوشمندانه این کشور در بازار جهانی نفت است. با وجود چالش‌های متعدد، ایران توانسته است با استفاده از زیرساخت‌های متنوع تولید، بازارهای هدف کلیدی و روش‌های نوین دورزدن تحریم‌ها، سهم خود را حفظ و حتی افزایش دهد. با تداوم توسعه فناوری‌ها، بهبود زیرساخت‌ها و گسترش سبد صادراتی، ایران می‌تواند نقش برجسته و تأثیرگذار خود را در بازار جهانی انرژی مستحکم‌تر کند و در عین حال زمینه‌های جدیدی برای رشد و پایداری اقتصادی فراهم آورد.