روی آنتن زنده مطرح شد: فساد چای دبش چرا اتفاق افتاد؟

معاون توسعه مدیریت و منابع نیروی انسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به قانون دسترسی آزاد به انتشار اطلاعات گفت: برخی دستگاه‌ها به سامانه «ایران فویا» نپیوسته‌اند یا پاسخگو نیستند و اطلاعات نادرست می‌دهند. سازمان برنامه بودجه می‌تواند به عنوان یک راهکار بازدارنده جدی اعلام کند این دستگاه‌ها مشمول کاهش بودجه خواهند شد.

حسین انتظامی، در برنامه تلویزیونی «صف اول» درباره قانون دسترسی آزاد به انتشار اطلاعات سخن گفت. دبیر کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات با یادآوری اینکه شفافیت دارای محاسن متعددی است، گفت: شفافیت موجب ارتقای مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی مدیران می‌شود. همچنین، از فساد پیشگیری می‌کند؛ به عبارت دیگر، راه مبنایی مبارزه با فساد، نه «بگم بگم»‌های سیاسی است و نه افشاگری‌های خیابانی و حتی نه مجازات‌های سنگین. مجازات‌های سنگین گرچه ممکن است بازدارنده باشند، اما از آنجا که پرهزینه‌اند و جنبه پیشگیرانه ندارند، کارایی محدودی دارند. در مقابل، شفافیت می‌تواند به‌طور طبیعی نقش پیشگیرانه ایفا کند و مانعی مؤثر در برابر فساد باشد.

وی با بیان اینکه شفافیت موجب کارایی در تخصیص منابع می‌شود، افزود: یکی از مشکلات جدی در مسیر توسعه، نبود آمار جامع و دقیق است. از آنجا که آمار و اطلاعات، نقطه عزیمت هرگونه برنامه‌ریزی است، با شفافیت می‌توان این نقیصه را نیز برطرف کرد. شفافیت موجب اصلاح مقررات نیز می‌شود، زیرا امکان دریافت بازخورد از مردم فراهم می‌گردد؛ آن‌ها مقررات و اطلاعات مرتبط با آن را مشاهده می‌کنند و بر اساس آن، در مسیر اصلاح گام برداشته می‌شود. به‌طور کلی، شفافیت رابطه بین حکومت و مردم را اصلاح و ترمیم می‌کند و ارتقاء می‌دهد.

انتظامی ادامه داد: در حال حاضر، متغیر بحرانی کشور ما تحریم‌ها نیست؛ بلکه سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی سه پایه دارد که شامل اعتماد حکومت به مردم، اعتماد مردم به حکومت، و اعتماد مردم به یکدیگر می‌شود بسیاری از متخصصان معتقدند آغاز این سه‌گانه با اعتماد حکومت به مردم است؛ یعنی اینکه حکومت مردم را محرم بداند و اطلاعات و آمار را در اختیار آن‌ها قرار دهد.

وی با بیان اینکه شفافیت به عدالت و توسعه کمک می‌کند، اظهار داشت: اطلاعات و آمار، پایه ثروت‌سازی است و در نتیجه در مسیر توسعه نیز اثرگذار است. به عبارت دیگر، از هر زاویه‌ای که نگاه کنید، شفافیت یک عنصر ضروری است. من شفافیت را همانند دارویی می‌دانم که برخی از متخصصان طب سنتی برای هر دردی توصیه می‌کنند. شفافیت قادر است بسیاری از مشکلات را درمان کند.

انتظامی ادامه داد: شفافیت تأثیر مستقیمی بر سرمایه اجتماعی دارد و از آنجایی که سرمایه اجتماعی، متغیر بحرانی امروز ماست، بنابراین بهترین ابزار برای تقویت افکار عمومی و مشارکت اجتماعی نیز محسوب می‌شود.

معاون توسعه مدیریت و منابع نیروی انسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نقش رسانه‌ها در این زمینه بسیار مهم دانست و گفت: از سال ۱۳۹۶ سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات راه‌اندازی شده است. البته قانون مربوط به آن پیش از آن هم در جریان بود. از آن زمان تاکنون حدود ۱۰۲ هزار نفر به این سامانه پیوسته‌اند. بخشی از این آمار پایین ناشی از آن است که بسیاری از مردم هنوز از وجود چنین سامانه‌ای اطلاعی ندارند و این موضوع وظیفه رسانه‌هاست که در این زمینه تبلیغ و اطلاع‌رسانی کنند. بخش دیگری از این مساله به این برمی‌گردد که مردم باور نمی‌کنند چنین امکانی واقعاً وجود داشته باشد. آنها نمی‌دانند قانونی وجود دارد که طبق آن، تمام دستگاه‌های حکومتی و بخش خصوصی که خدمات عمومی ارائه می‌دهد، موظف هستند در صورتی که درخواست اطلاعات عمومی از آن‌ها کرده باشید، ظرف ۱۰ روز بدون اینکه از شما بپرسند برای چه هدفی اطلاعات را می‌خواهید، این اطلاعات را در اختیار شما قرار دهند.

انتظامی با تاکید بر اینکه فرهنگ پاسخگویی و شفافیت در کشور ما نهادینه نشده است، گفت: این مسئله به‌ویژه در کشورهایی که متکی به منابع طبیعی یا رانت هستند شایع‌تر است. نظام دیوان‌سالاری در چنین کشورهایی معمولاً طوری شکل گرفته که تمایل زیادی به پاسخگویی ندارد. بنابراین راهکار این است که این فرهنگ پاسخگویی و شفافیت را ترویج کنیم.

دبیر قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ادامه داد: از طرف دیگر، خود دستگاه‌ها نیز باید برای پیوستن به این سامانه با یکدیگر رقابت کنند. اگر حکومتی مدعی حکومت علوی است، عیدی آن به مردم در روز غدیر این است که همه دستگاه‌ها تکلیف قانونی خود عمل کنند و به سامانه بپیوندند. اکنون حدود ۱۸۰۰ دستگاه هنوز به سامانه نپیوسته‌اند.

وی ادامه داد: سازمان برنامه و بودجه که یکی از اعضای کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات است می‌تواند این موضوع را به‌عنوان مبنا قرار دهد. یعنی اعلام کند دستگاه‌هایی که به سامانه نپیوسته‌اند یا دستگاه‌هایی که پاسخگو نیستند، یا اطلاعات نادرست می‌دهند و موجب نارضایتی شهروندان می‌شوند، مشمول کاهش بودجه خواهند شد. می‌توان اعلام کرد که بودجه این دستگاه‌ها یا به‌طور کامل قطع می‌شود یا نیمی از آن پرداخت می‌گردد تا خود را اصلاح کنند. این می‌تواند یک راهکار بازدارنده جدی باشد.

معاون توسعه مدیریت و منابع نیروی انسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه بزرگ‌ترین رسوایی اقتصادی در تاریخ ایران، ماجرای چای دبش بود، گفت: اگر بانک مرکزی و وزارت جهاد کشاورزی در زمان تخصیص ارز به افراد، اطلاعات مربوط را در سامانه ثبت می‌کردند، یعنی نام دریافت‌کننده و میزان ارز تخصیص‌یافته نوشته می‌شد، هرگز کار به اینجا نمی‌رسید. به خاطر اینکه ذی‌نفعان بررسی می‌کردند، ذی‌نفعان می‌تواند رقیب آن شرکت باشد، میتواند مصرف‌کننده باشد، می‌تواند رسانه‌ها باشد اینها می‌آمدند واکنش نشان می‌دادند و هیچ وقت به این اتفاق نمی‌رسید.

انتظامی با تاکید بر اینکه باید این موضوع به صورت لایحه تنظیم و به مجلس ارائه شود گفت: چنین قانونی تاکنون در کشور ما سابقه نداشته است. در حال حاضر حدود ۱۲ هزار قانون در کشور وجود دارد که می‌توان گفت تقریباً همه آن‌ها، به‌جز این قانون، انتظارات حکومت از مردم را بیان می‌کنند، یعنی از بالا نگاشته شده‌اند که مردم چه وظایفی دارند. فلسفه این رویکرد نیز در جای خود محفوظ است، اما این قانون رابطه‌ای معکوس دارد و تکلیف حکومت نسبت به خود را مشخص می‌کند و درواقع استیفای حقوق مردم است.

وی با بیان این‌که در مدیریت اجتماعی، این قانون نوعی تحول محسوب می‌شود، ادامه داد: کشور ما به دلایل تاریخی به نظام دیوانی عادت کرده و با شفافیت چندان مأنوس نیست. این موارد باید به‌تدریج پیش برده شود. به باور من، فشار افکار عمومی از قانون‌گذاری و مقررات‌گذاری مؤثرتر است.

انتظامی تاکید کرد: باید به نقطه‌ای برسیم که همه اطلاعات به صورت پیش‌دستانه منتشر شود. به‌عبارت‌دیگر، در این سامانه اصلاً نیازی به ثبت درخواست نباشد، چون فرد قبل از ارائه درخواست می‌بیند که اطلاعات قبلاً منتشر شده است.

دبیر قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات گفت: اکنون ۱۸۰۰ دستگاه به سامانه نپیوسته‌اند، درحالی‌که ۲۸۷۰ دستگاه پیوسته‌اند. باید به سمتی برویم که یک ماه دیگر این عدد ۱۸۰۰ به ۱۵۰۰ برسد و دو ماه دیگر به ۱۰۰۰. این موضوع خود، یک شاخص کلیدی عملکرد است. باید این موارد را به‌عنوان شاخص‌های کلیدی عملکرد تعریف کنیم.

وی ادامه داد: این ۱۸۰۰ دستگاه، عمدتاً غیردولتی هستند؛ هرچند دستگاه‌های دولتی نیز در میان آن‌ها وجود دارند، اما اکثریت نپیوسته‌ها مربوط به دستگاه‌های غیردولتی، قوای دیگر یا بخش خصوصی است. قوه مقننه که حدود ده زیرمجموعه دارد، تمام ده مورد پیوسته‌اند. حتی شورای نگهبان که تا سه‌چهار سال پیش نپیوسته بود، اکنون پیوسته است.

انتظامی بیان کرد: شوراهای اسلامی شهر و روستا که خودشان تعداد زیادی را شامل می‌شوند نیز در زمره همین ۱۸۰۰ دستگاه هستند. در مقابل، حدود ۱۴۰۰ شهرداری به قانون پیوسته‌اند. وی با اعلام این خبر که در قوه مجریه، ۹۲ درصد دستگاه‌ها به سامانه پیوسته‌اند.

وی با اعلام این خبر که در قوه مجریه، ۹۲ درصد دستگاه‌ها به سامانه پیوسته‌اند، گفت: یعنی از مجموع ۱۳۹۴ دستگاهی که ما احصا کرده‌ایم، اکثریت قریب‌به‌اتفاق پیوسته‌اند. باید از اقدامات قوه قضائیه نیز قدردانی کرد. دو روز پیش، مراسمی برای رونمایی از سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در قوه قضائیه برگزار شد. تمام زیرمجموعه‌ها در آنجا موظف به اجرای این قانون شدند. پیوستن قوه قضائیه و اصرار آن بر اجرای این قانون بسیار معنادار است.