روایت عشق به وطن، به‌دوراز شعارزدگی!
به گزارش مشرق و به نقل از اطلاعات نیوز، برنامه این هفته عصرانه داستان‌نویسان رضوی انتشارات به نشر، به رونمایی از رمان «نقل گیتی» نوشته محمد خسروی راد، نویسنده نام آشنای ادبیات دفاع مقدس اختصاص داشت....
به گزارش مشرق و به نقل از اطلاعات نیوز، برنامه این هفته عصرانه داستان‌نویسان رضوی انتشارات به نشر، به رونمایی از رمان «نقل گیتی» نوشته محمد خسروی راد، نویسنده نام آشنای ادبیات دفاع مقدس اختصاص داشت. این مراسم که با حضور محمد خسروی راد، نویسنده کتاب «نقل گیتی»، اکبر صحرایی، کارشناس و نویسنده حوزه ادبیات پایداری و جمعی از نویسندگان مشهدی، در فروشگاه مرکزی کتاب و محصولات فرهنگی انتشارات به نشر برگزار شد.
ارائه تصویری ملموس از وطن
مدیرعامل انتشارات به نشر در این مراسم با اشاره به نقش ادبیات در بازتعریف مفهوم وطن، «نقل گیتی» را نمونه‌ای موفق از روایت هویت ملی در قالب داستان خواند و تأکید کرد: بازآفرینی هویت وطن در ادبیات، پاسخ به بحران مهاجرت نسل جوان است.
مسعود فرزانه با اشاره به اینکه نسل امروز به روایت‌های نوینی از وطن نیاز دارد تا بتواند با این مفهوم ارتباط برقرار کند، افزود: آنچه در «نقل گیتی» به‌عنوان وطن ترسیم شده، با تصویر ذهنی دهه هشتادی‌ها و نودی‌ها فاصله دارد. اینجا وظیفهٔ ماست که با خلق آثار جدید، این شکاف را پر کنیم.
از تصویر سینمایی تا هویت مشهدی
وی با توصیف صحنه آغاز رمان که در آن شخصیت‌های اصلی در میدان هفت‌تیر در مشهد بستنی و فالوده می‌خورند، گفت: این تصویر سینمایی، هر مشهدی را به یاد خاطرات جمعی‌اش می‌اندازد. همین «چنگک شیرین» رمزآلود بود که من را یک‌نفس به دنیای داستان کشاند و خسروی راد با چنین جزئیاتی، وطن را نه به‌عنوان یک مفهوم انتزاعی، بلکه به مثابهٔ تجربه‌ای ملموس و عاطفی، معرفی می‌کند.
هشدار درباره بحران مهاجرت و نقش ادبیات
مدیرعامل انتشارات به نشر با اشاره به آمارهای نگران‌کننده مهاجرت جوانان، به‌ویژه دانشجویان، افزود: وقتی از هر دو دانشجوی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، یکی به فکر ترک وطن است، نشان می‌دهد که در بازتعریف هویت ملی شکست خورده‌ایم. ادبیات از رمان تا داستان کوتاه می‌تواند با خلق روایت‌های جذاب و امروزی، این خلأ را پر کند.
به گفته فرزانه، «نقل گیتی» اثری است که نشان می‌دهد چگونه می‌توان عشق به وطن را بدون شعارزدگی روایت کرد.
وی با اشاره به نقش نویسندگان و اهالی قلم در خلق آثار ماندگار با مفهوم وطن، یادآور شد: ما آماده حمایت از آثاری هستیم که بتوانند هویت فرهنگی وطن را در قالبی نو بازآفرینی کنند. این یک ضرورت ملی است، نه فقط یک پروژه ادبی.
فرصتی برای بازنمایی وطن
فرزانه با اشاره به وقایع اخیر کشور و جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران، خاطرنشان کرد: مروراتفاقات جنگ ۱۲ روزه، فرصتی بی‌نظیر برای بازاندیشی درباره مفهوم وطن، ایجاد کرده است.
وی افزود: اگر امروز نسبت به آنچه در کشور می‌گذرد بی‌تفاوت شده‌ایم، بخشی از آن به دلیل ناتوانی ما درارائهٔی روایت‌های جذاب از هویت ملی است. «نقل گیتی» نمونه‌ای است که ثابت می‌کند، ادبیات می‌تواند این نقش را ایفا کند.
شاهکارِ ترکیب نامه‌نگاری با زاویه دید دوم‌شخص
اکبر صحرایی، نویسنده و منتقد ادبی نیز در ادامه این نشست، با تحلیل تکنیک‌های روایی کتاب نقل گیتی، این رمان را «شاهکارِ ترکیب نامه‌نگاری با زاویه دید دوم‌شخص» خواند و تأکید کرد: خسروی راد با زاویه دید دوم‌شخص، روی تیغِ روایت عاشقانه – جنگی راه‌رفته است.
وی ادامه داد: خسروی راد در این رمان، با مهارتی کم‌نظیر، روی لبه تیغِ روایت یک داستان عاشقانه عفیفانه در بستر جنگ حرکت کرده است.
به گفته صحرایی، استفاده از زاویه دید دوم‌شخص (خطاب «تو») که یکی از دشوارترین تکنیک‌های داستان‌نویسی است، در این اثر به‌گونه‌ای اجرا شده که نه‌تنها خواننده را خسته نمی‌کند، بلکه با تعلیق‌های خرد و کلان، ساختار پیرنگ را استحکام می‌بخشد.
از نمادپردازی تا نقد اجتماعی
صحرایی با اشاره به شخصیت‌های نمادین رمان مانند «سهیل» (نماد مردم عراق) و «گیتی» (نماد مردم ایران)، به تحلیل لایه‌های پنهان اثر پرداخت و گفت: نویسنده به‌جای شعارزدگی، با چینش هوشمندانه دیالوگ‌ها و نامه‌ها، تحولات جامعه ایران و عراق را در گذر زمان روایت می‌کند. حتی تغییر نسل انقلابی ما و فاصله‌گیری از آرمان‌های اولیه، با زبان شخصیت‌ها نقد می‌شود.
وی همچنین به نقش کلیدی پیرمرد و پیرزن داستان اشاره کرد و آن را هم‌تراز با شخصیت‌پردازی‌های ماندگار ادبیات جهان مانند «پیرمرد و دریا» اثر همینگوی دانست و گفت: این دو شخصیت، نمکِ داستان هستند. تراژدی زندگی آن‌ها در دل جنگ، یادآور بهترین آثار ضدجنگ جهانی است.
هشدار درباره آفت آموزش‌های ناتمام نویسندگی
این نویسنده در بخش دیگری از سخنانش به معضل رهاشدن نویسندگان نوپا پس از دوره‌های آموزشی اشاره کرد و گفت: متأسفانه بسیاری از استعدادها پس از گذراندن دوره‌های مقدماتی نویسندگی، بدون هدایت به سمت خلق سبک شخصی، رها می‌شوند. اینجاست که نقش استادانی مانند خسروی راد در پرورش نسل بعدی حیاتی است. ما نیاز به محافلی داریم که نویسندگان را تا مرحله خلق آثار ماندگار همراهی کنند.
این منتقد با مقایسه آماری نثر «نقل گیتی» با سایر آثار ادبی توضیح داد: در یک صفحه معمولی، شاهد تکرارهای مکرر کلمات هستیم، اما خسروی راد با «پالایش نثر» و بهره‌گیری از دایره واژگان گسترده، در هر صفحه تا ۳۰۰ کلمه متفاوت استفاده می‌کند. این همان بلوغی است که نویسندگان جوان باید بیاموزند که نوشتن پایان کار نیست، بازنویسی و حذف زوائد، هنر واقعی یک نویسنده است.
این نویسنده پیش‌کسوت در پایان با اشاره به‌ضرورت حمایت از آثار نوآورانه در حوزه جنگ گفت: متأسفانه بسیاری از ناشران به دنبال تکرار فرمول‌های کلیشه‌ای هستند. «نقل گیتی» اثری است که ثابت می‌کند ادبیات دفاع مقدس می‌تواند هم عمیق باشد و هم مخاطب عام را جذب کند.
وی ابراز امیدواری کرد: چنین آثار ارزشمندی در سایه بی‌مهری بازار کتاب گم نشوند.
“نقل گیتی” روایت جنگ از نگاهی نو
سید علیرضا مهرداد، نویسنده و منتقد ادبی نیز در این مراسم از کتاب «نقل گیتی» به‌عنوان یکی از نمونه‌های بی‌نظیر استفاده از زاویه دید نامه‌نگاری در ادبیات داستانی یادکرد.
وی با اشاره به چالش‌های تدریس زاویه دید نامه‌نگاری در داستان‌نویسی، اظهار داشت: اغلب برای آموزش این تکنیک به انیمیشن‌هایی مانند «بابا لنگ‌دراز» استناد می‌کنیم، اما اکنون با اثر درخشان خسروی راد مواجهیم که با مهارتی کم‌نظیر، از نامه‌ها به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد پیرنگ، معرفی شخصیت‌ها و تحلیل تضادهای درونی استفاده کرده است. این رمان نه‌تنها یک درس‌نامه عملی برای نویسندگان است، بلکه مخاطب عام را نیز با خود همراه می‌کند.
وی با تأکید بر رویکرد تحلیلی رمان افزود: خسروی راد با فاصله‌گیری ۱۸ساله از جنگ، از لنز شخصیت‌هایی مانند سهیل (نماد مردم عراق) و گیتی (نماد مردم ایران) به بازخوانی روابط انسانی و پیامدهای جنگ پرداخته است. نگاه بی‌طرفانه و هنرمندانه او به‌جای شعارزدگی، مخاطب را به تفکر وامید وامی‌دارد.
مهرداد با اشاره به تمایز «نقل گیتی» با آثار پیشین خسروی راد تصریح کرد: در آثار خاطره محور خسروی راد، صدای راوی اصلی غالب است، اما در “نقل گیتی”، شخصیت‌ها با تمام ظرافت‌های روان‌شناختی خود سخن می‌گویند و این نشان‌دهنده بلوغ قلم خسروی راد در خلق رمانی چندصدایی است.
زاویه دید نامه‌نگاری؛ تکنیکی هنرمندانه در «نقل گیتی»
این نویسنده پیش‌کسوت همچنین خاطرنشان کرد: ادبیات دفاع مقدس به آثاری نیاز دارد که فراتر از روایت‌های خطی، به عمق تراژدی‌های انسانی بپردازند. «نقل گیتی» با تکنیک نامه‌نگاری و نمادپردازی‌های هوشمندانه، گامی نوین در این مسیر است.
وی ادامه داد: خسروی راد در این اثر، هنر خود در انتخاب زاویه دید نامه‌نگاری را به نمایش گذاشته است. این تکنیک به او امکان داده تا روایتی چندلایه خلق کند که هم شخصیت‌پردازی قوی دارد و هم فضاسازی‌های تأثیرگذار شخصیت‌های داستان چنان زنده و باورپذیرند که گویی مستقل از نویسنده حرف می‌زنند، اما در پس هر کلمه، ظرافت‌های قلم خسروی راد هویداست.
نگاهی متفاوت به جنگ و پیامدهای آن
مهرداد تأکید کرد: این رمان ۱۸ سال پس از جنگ ایران و عراق روایت می‌شود و از نگاه یک عراقی عضو حزب بعث و یک ایرانی به وقایع می‌پردازد. نویسنده بدون شعارزدگی یا قضاوت یکطرفه، واقعیت‌های جنگ و تأثیراتش بر انسان را به تصویر می‌کشد.
به گفته مهرداد، روایت منحصربه‌فرد نامه‌نگاری، خلق شخصیت‌های عمیق و چندبعدی، تحلیل روان‌شناختی و جامعه‌شناختی جنگ، نمادپردازی‌های هوشمندانه از دیگر ویژگی‌های ممتاز کتاب “نقل گیتی” است.
هنرِ روایت باز
محمد خسروی راد نویسنده اثر نیز در این نشست گفت: «نقل گیتی» چهار بار در متن تکرار شده، اما به عمداً آن را اعراب‌گذاری نکرده‌ام تا هر خواننده بنا بر دریافت خود، آن را به‌عنوان «گیتیِ شخصیت داستان»، «نقلِ جهان» یا حتی «حمایت‌های جهانی» تفسیر کند. این همان هنرِ روایت باز است.
در پایان این برنامه، از محمد خسروی راد به‌پاس خلق این اثر تقدیر شد. همچنین با غافلگیری حاضران، جشن تولدی برای این نویسنده برگزار شد.