دیپلماسی حمل‌ونقل؛ موتور محرک سیاست خارجی اقتصادی دولت چهاردهم
به گزارش اطلاعات نیوز و به نقل از وزارت راه و شهرسازی، در دولت چهاردهم، وزارت راه و شهرسازی با هدایت و راهبری فرزانه صادق با تمرکز بر بکارگیری ابزارهای دیپلماسی حمل‌ونقل و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و...
به گزارش اطلاعات نیوز و به نقل از وزارت راه و شهرسازی، در دولت چهاردهم، وزارت راه و شهرسازی با هدایت و راهبری فرزانه صادق با تمرکز بر بکارگیری ابزارهای دیپلماسی حمل‌ونقل و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، رویکردی مبتنی بر چندجانبه‌گرایی را در حوزه حمل‌ونقل دنبال کرده است.
این راهبرد، با هدف وابسته‌سازی زنجیره ارزش بین‌المللی به جغرافیای ایران طراحی شده و با وجود محدودیت‌ها و چالش‌های بین‌المللی، به عنوان روح حاکم بر تعاملات خارجی کشور در این حوزه، در یک سال گذشته پیگیری شده است.
وزارت راه و شهرسازی در راستای این رویکرد، ضمن احیای ساختارهای همکاری چندجانبه و هم‌زمان با طراحی ابتکارات متناسب با شرایط ژئوپلیتیکی منطقه، زمینه‌های تازه‌ای را برای توسعه تعاملات حمل‌ونقلی ایران با کشورهای همجوار و منطقه فراهم آورده است.
بازآفرینی نقش ایران در کریدورهای منطقه‌ای و بین‌المللی
از جمله دستاوردهای بارز وزارت راه و شهرسازی در این حوزه، می‌توان به احیای ساختار دبیرخانه‌ای کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال – جنوب اشاره کرد. در ادامه این مسیر، شاخه شرقی این کریدور با هدف انتقال ۲۰ میلیون تن کالا تا سال ۲۰۲۸ و شاخه غربی آن با هدف جابه‌جایی ۱۵ میلیون تن تا سال ۲۰۳۰، مجدد فعال شدند.
کسب کرسی ریاست دوره‌ای ایران در کمیسیون بین دولتی تراسیکا، به عنوان یکی از مهم‌ترین کریدورهای اتصال آسیا به اروپا، نیز در همین چارچوب صورت گرفت.
همچنین ریاست سیزدهمین اجلاس وزرای حمل‌ونقل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، احیای قطار برنامه‌ای اکو میان ترکیه و آسیای مرکزی، فعال‌سازی کریدور بین‌المللی خلیج فارس – دریای سیاه و احیای کریدورهای ترانزیتی چون عشق‌آباد، آلماتی – تهران – استانبول و تدوین چارچوب تأسیس کریدور عراق – ایران – آسیای مرکزی، از دیگر گام‌های راهبردی در دیپلماسی حمل‌ونقل ایران محسوب می‌شود.
همکاری‌های دوجانبه؛ تسهیل تجارت و ترانزیت با کشورهای منطقه
در کنار توسعه همکاری‌های چندجانبه، گسترش روابط دوجانبه نیز یکی از محورهای مهم سیاست خارجی اقتصادی ایران در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک بوده است. تمرکز بر رفع موانع، کاهش هزینه‌های تردد و اختصاص ظرفیت‌های ویژه برای کشورهای محصور در خشکی، از جمله اهداف این رویکرد محسوب می‌شود.
در همین زمینه، اختصاص محوطه‌های لجستیکی به کشورهای محصور در خشکی منطقه در بنادر شمالی و جنوبی ایران و نیز ایجاد بندر خشک ریلی آپرین برای کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، از جمله اقدامات مهم لجستیکی وزارت راه و شهرسازی در این دوره به شمار می‌روند.
رفع موانع موجود در حمل‌ونقل جاده‌ای با ترکیه، هدف‌گذاری برای ترانزیت ۲۰ میلیون تن کالا میان ایران و ترکمنستان، تسهیل تردد مرزی با پاکستان، حذف عوارض ۴۰۰ دلاری حمل‌ونقل جاده‌ای به‌صورت متقابل با ازبکستان و تدوین نقشه راه توسعه همکاری‌های حمل‌ونقلی با روسیه برای سال ۲۰۲۵، بخشی از تلاش‌های دوجانبه ایران در حوزه حمل‌ونقل محسوب می‌شوند.
همچنین، رفع موانع حمل‌ونقل با آذربایجان و برقراری دسترسی ترانزیتی عراق به کشورهای منطقه از طریق قلمرو ایران، نقش مهمی در تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی کشور ایفا کرده‌اند.
افزایش پیوستگی سرزمینی با زیرساخت‌های جدید
ایران در دولت چهاردهم، توجه ویژه‌ای به تقویت زیرساخت‌های ترانزیتی و پیوند دادن آن‌ها به مرزهای بین‌المللی داشته است. در همین راستا، عملیات تملک اراضی و ساخت راه‌آهن رشت – آستارا آغاز و پایانه ریلی آستارا تکمیل شد.
از دیگر اقدامات مهم می‌توان به ساخت پل و پایانه مرزی جدید کلاله با آذربایجان، توسعه پایانه‌های مرزی با ارمنستان، ارتقا جاده کلاله – جلفا، احداث راه‌آهن مرند – چشمه ثریا برای تکمیل حلقه اتصال ریلی از چین تا اروپا، شروع ساخت پل اروندرود در مسیر راه‌آهن شلمچه – بصره و اقدام برای ساخت راه‌آهن چابهار – زاهدان اشاره کرد. همچنین طرح توسعه ۱۰ پایانه مرزی جاده‌ای با هدف تقویت روابط حمل‌ونقلی و مرزی با همسایگان در دستور کار قرار گرفته است.
عملکرد ترانزیتی ایران در سال ۱۴۰۳، یک رکورد تاریخی به ثبت رساند. در این سال، ۲۰ میلیون تن انواع کالا از قلمرو ایران ترانزیت شد که معادل تحقق نیمی از هدف برنامه هفتم توسعه کشور است.
این موفقیت حاصل سیاست‌های فعال دولت چهاردهم در حوزه دیپلماسی حمل‌ونقل بوده و نشان‌دهنده افزایش اقبال تجار بین‌المللی برای استفاده از مسیر ایران است.
در این سال، ترانزیت ریلی با رشد ۴۸ درصدی همراه بود. این تحولات نه‌تنها در افزایش تولید ناخالص داخلی و سودآوری ملی مؤثر بوده، بلکه به ارتقای امنیت ملی نیز کمک کرده است. هم‌زمان، ساختارهای مقدماتی برای ایجاد ۵۸ مرکز لجستیک در کشور فراهم شده است.
تحرکات دیپلماتیک گسترده؛ نشست‌های کلیدی در سال ۱۴۰۳
وزارت راه و شهرسازی در سال ۱۴۰۳، در قالب نشست‌ها، مذاکرات و سفرهای دوجانبه و چندجانبه، دیپلماسی حمل‌ونقل را به اوج خود رساند. مذاکرات و امضای اسناد همکاری با کشورهایی نظیر ترکمنستان، عراق، روسیه، آذربایجان، تاجیکستان، ترکیه، پاکستان، قزاقستان، ژاپن، ارمنستان، هند و امارات بخشی از تلاش‌های این وزارتخانه در دیپلماسی حمل‌ونقل طی سال گذشته بوده است.
از جمله مهم‌ترین رویدادهای سال می‌توان به برگزاری اجلاس‌های کمیسیون مشترک با کشورهای مختلف، ریاست ایران بر اجلاس تراسیکا، سخنرانی‌ها و ملاقات‌های دیپلماتیک وزیر راه با مقامات بین‌المللی اشاره کرد.
فعالیت‌های دیپلماتیک وزارت راه در سال ۱۴۰۴ نیز با قدرت ادامه یافته است. حضور وزیر راه و شهرسازی در کنفرانس بین‌المللی سال صلح و اعتماد ترکمنستان، شرکت در اجلاس‌های مشترک با آذربایجان، قطر، هند، پاکستان، امارات و ارمنستان و همراهی در سفرهای رئیس‌جمهور به کشورهای همسایه، از جمله اقدامات برجسته وزارت راه در سال جاری محسوب می‌شود.
تثبیت نقش راهبردی ایران در جغرافیای ترانزیت جهانی
در مجموع، عملکرد یک‌ساله وزارت راه و شهرسازی با هدایت فرزانه صادق در دولت چهاردهم، ایران را به یکی از بازیگران کلیدی حوزه ترانزیت و حمل‌ونقل در منطقه تبدیل کرده است.
در پایان باید به این نکته توجه داشت که اتخاذ رویکرد هوشمندانه در دیپلماسی حمل‌ونقل، احیای کریدورها و توسعه زیرساخت‌های راهبردی، ضمن افزایش درآمدهای ملی و تقویت پیوندهای اقتصادی با همسایگان، جایگاه ایران را به‌عنوان گره حیاتی در شبکه ترانزیت بین‌المللی تثبیت کرده و افق روشنی را برای تبدیل کشور به هاب لجستیکی منطقه ترسیم می‌کند.