این ۸ کشور مقصد اصلی پزشکان برای مهاجرت شده‌اند
مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت با اعلام اینکه اکنون بیش از ۱۶۷هزار پزشک در کشور فعالیت دارند که از این تعداد حدود ۱۰۴هزار پزشک عمومی و بیش از ۶۰هزار پزشک متخصص هستند، تصریح کرد: با توجه به روند فعلی...
مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت با اعلام اینکه اکنون بیش از ۱۶۷هزار پزشک در کشور فعالیت دارند که از این تعداد حدود ۱۰۴هزار پزشک عمومی و بیش از ۶۰هزار پزشک متخصص هستند، تصریح کرد: با توجه به روند فعلی آموزش پزشکی، پیش‌بینی می‌شود ایران قبل از پایان برنامه هفتم توسعه به ضریب ۲.۳پزشک به ازای هر هزار نفر جمعیت که هدف برنامه است، برسد.
دکتر علی جعفریان در گفتگو با خبرنگار اطلاعات در این زمینه توضیح داد: اکنون ضریب موجود ۱.۷پزشک به ازای هر هزار نفر است و با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی، این شاخص تا چند سال آینده تأمین خواهد شد؛ هرچند معمولاً ۳۰تا ۴۰درصد برنامه‌ها محقق می‌شوند. وی ادامه داد:صرفا افزایش ظرفیت، مشکل کمبود پزشک درمناطق محروم را حل نمی‌کند.مشکل اصلی،ماندگاری پزشکان در این مناطق است و تجربه طرح‌های مختلف از جمله بومی‌گزینی یا سهمیه‌های خاص هم نتیجه‌ای پایدار نداشته است .
به گفته جعفریان ، ایران در طول چهار دهه گذشته رشد چشمگیری در تربیت پزشک داشته است؛ به گونه ای که شمار پزشکان از ۱۱هزار نفر در دهه ۶۰به بیش از ۶۵هزار نفر در دهه ۸۰رسید و این روند همچنان ادامه دارد.
جانشین وزیر بهداشت اظهار داشت: در رشته‌های تخصصی هم سالانه باید ۱۲درصد به ظرفیت‌ها افزوده شود، اما بسیاری از رشته‌های حیاتی مانند اطفال، بیهوشی، عفونی و طب اورژانس با صندلی‌های خالی مواجهند و متقاضی کافی وجود ندارد .
جعفریان با تأکید بر اینکه «کمبود پزشک به‌دلیل تربیت ناکافی نیست» گفت: آموزش پزشکی نیازمند استانداردهای حداقلی، بیمارستان و بیماران واقعی است و نمی‌توان در هر شهر کوچکی دانشجوی پزشکی تربیت کرد. کیفیت آموزش پزشکی ایران تاکنون در سطح مطلوب بوده است و فارغ‌التحصیلان ایرانی در بسیاری از کشورهای جهان موفق عمل کرده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: مشکل اصلی در نگهداشت پزشکان و فراهم‌کردن شرایط مناسب برای خدمت در مناطق محروم است؛ در حالی که به متخصصی با حقوق ۱۷تا ۱۸میلیون تومان پیشنهاد خدمت در شهرهای دورافتاده داده می‌شود، کارانه‌ها با یک سال تأخیر پرداخت می‌شوند. این زنجیره مشکلات باعث بی‌انگیزگی پزشکان برای ماندگاری در مناطق کم‌برخوردار شده است.
مشاور عالی وزیر بهداشت درعین حال تصریح کرد: بر اساس روند موجود، در سال ۱۴۱۰بیش از ۲۰۰هزار پزشک در کشور خواهیم داشت که سرانه پزشک به جمعیت به ۲.۳خواهد رسید و حتی در دهه آینده ممکن است شمار پزشکان از نیاز کشور فراتر رود.
جعفریان افزود: تصور اینکه هر شهر باید تمامی رشته‌های فوق‌تخصصی را داشته باشد، نادرست است؛ همان‌طور که در کشورهای پیشرفته هم خدمات پیچیده مانند پیوند اعضا یا درمانهای پیشرفته سرطان در چند مرکز ملی متمرکز است.
روند مهاجرت پزشکان
وی در بخش دیگر سخنانش با اعلام اینکه روند مهاجرت پزشکان تا سال ۱۴۰۲صعودی بوده و این مساله به یکی از چالش‌های جدی نظام سلامت تبدیل شده است، افزود: آمار سازمان نظام پزشکی نشان می‌دهد درخواست گواهی «گوداستندینگ»—نامه تائید عملکرد پزشکان برای مهاجرت—تا سال گذشته به حدود سه هزار نفر در سال رسیده است .
جانشین وزیر بهداشت توضیح داد: این گواهی تضمین می‌کند که فرد در ایران تخلف نداشته و فعالیت حرفه‌ای او معتبر است.
وی با بیان این که مقاصد اصلی مهاجرت پزشکان امارات، کانادا، آلمان، ایتالیا، استرالیا، انگلستان، آمریکا و عمان است ،کاهش ۱۸درصدی درخواست‌هابرای مهاجرت در سال گذشته را علامت خوبی دانست، امابه اعتقاد او به معنای حل شدن مشکل نیست.
جعفریان مهمترین علل مهاجرت را مسائل اقتصادی دانست و گفت: طی ۱۰ سال گذشته، رشد تعرفه‌های پزشکی کمتر از یک‌سوم میزان تورم بوده است؛ به عبارتی، اگر تورم ۱۲۰۰درصد افزایش داشته است، تعرفه گروه پزشکی فقط حدود ۴۰۰درصد افزایش داشته است و پزشکان عملاً از جیب خود یارانه پرداخت می‌کنند. مسائل اجتماعی، سیاسی و محیط کار هم به این روند دامن زده است.
وی خاطرنشان کرد: برای حفظ روند کاهش مهاجرت، باید شرایط اقتصادی و تعرفه‌ها به سمت منطقی شدن حرکت کنند و امکانات و تجهیزات درمانی مناسب در بیمارستان‌ها فراهم شود تا پزشکان انگیزه داشته باشند در مناطق محروم یا در کشور ماندگار شوند.
جانشین وزیر بهداشت همچنین با اشاره به محدودیت منابع وزارت بهداشت گفت: حدود ۴۰تا ۵۰هزار تخت فرسوده در کشور وجود دارد که بازسازی کامل آن با منابع موجود ممکن نیست. بخش عمده مسئولیت در اصلاح این مشکل به سازمان‌های دیگر مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و خزانه مربوط می‌شود. از طرف دیگر محدودیت‌های سازمان امور اداری استخدامی باعث ایجاد مشکل در جذب هیات علمی و اصلاح ساختارها شده است.
جعفریان همچنین به اقدامات پیشگیرانه وزارت بهداشت اشاره کرد و گفت: در حوزه سلامت، حتی خارج از مسئولیت مستقیم وزارت، اقداماتی مانند پیگیری انرژی پاک و نصب پنل‌های خورشیدی برای کاهش آلودگی هوا انجام شده است که سالانه حدود ۵۰هزار مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی تأکید کرد: برنامه‌ریزی‌ها برای تأمین تجهیزات، پشتیبانی بیمارستان‌ها و ایجاد شرایط مناسب برای پزشکان ادامه دارد، اما رفع کامل مشکلات مستلزم همکاری سایر نهادهای کشور و اصلاح چارچوب‌های اداری است.
جذب و حفظ نیروی انسانی؛ بزرگترین چالش
جانشین وزیر بهداشت با بیان اینکه وزارت بهداشت نمی‌تواند درصد موفقیت دقیق خود را در تأمین خدمات سلامت مشخص کند، اضافه کرد: دلیل این است که حوزه سلامت هیچ وقت محدود نمی‌شود و نیازهای مردم دائماً در حال افزایش است. جعفریان با بیان اینکه وضعیت شاخص‌های بین‌المللی سلامت ایران در منطقه بد نیست و اکثر شاخص‌ها رو به بهبود است، ادامه داد: اما از نظر نیروی انسانی، کشورهای ثروتمند منطقه به دلیل دستمزدهای بالاتر از ما جلوتر هستند.
مهاجرت نیروی انسانی متخصص به کشورهای با امکانات بهتر و درآمد بالاتر، یکی از چالش‌های اصلی است؛ به ویژه پس از دوران کرونا که کمبود جهانی نیروی کار سلامت تا ۱۵میلیون نفر تا سال ۲۰۳۰ پیش‌بینی شده است.
جعفریان توضیح داد: برای مقابله با این مشکل، وزارت بهداشت اقداماتی انجام داده است، از جمله ایجاد صندوقی که فارغ‌التحصیلان رشته‌های تخصصی بتوانند ۶۰درصد کارانه خود را علی‌الحساب از ابتدای ورود دریافت کنند. همچنین حقوق دستیاران و مزایای بیمه‌ای افزایش یافته است تا انگیزه و جذب نیرو بهبود یابد. با این حال، اختلاف حقوق بین فارغ‌التحصیلان (حدود ۱۷میلیون تومان) و دستیاران (حدود ۳۰میلیون تومان برای افراد متأهل) همچنان یک چالش است.
وی تأکید کرد: وزارت بهداشت در چارچوب توان مالی و اختیارات خود تمامی اقدامات لازم برای جذب و نگهداشت نیروی انسانی را انجام می‌دهد، اما محدودیت‌های منابع و شرایط اقتصادی کشور مانع تحقق کامل اهداف است.
وی با بیان اینکه خدمات پزشکی اصولاً گران است و تربیت یک پزشک متخصص ۱۵ تا ۲۰ سال زمان و هزینه می‌برد، اضافه کرد: دنیا هم تشنه نیروی کار پزشکی است، بنابراین حفظ نیروی انسانی نیازمند منابع کافی و تعرفه منطقی است. دفاع ما از نظام آموزش پزشکی، دفاع از حقوق مردم است و تعارض منافع در این هدف وجود ندارد.
اجرای طرح پزشکی خانواده
جانشین وزیر بهداشت در بخش دیگر سخنانش با بیان اینکه پزشکی خانواده مدلی برای اداره نظام سلامت است که هدف آن ارائه خدمات بهتر، کاهش هزینه‌ها و ساماندهی مسیر درمان مردم است، تأکید کرد: فاز اول این طرح برای جمعیت روستایی و شهرهای با جمعیت کمتر از ۲۰هزار نفر آماده شده و شامل نظام ارجاع الکترونیک بیماران به سطح تخصصی و بستری است. پزشک خانواده ابتدا بیمار را می‌بیند و سپس به صورت الکترونیک او را به مراکز سطح دو و سه ارجاع می‌دهد؛ پس از انجام خدمات درمانی، بازخورد به پزشک خانواده بازمی‌گردد.
وی در ادامه توضیحاتش گفت: بسته‌های خدماتی، وظایف و هزینه‌های طرح متناسب با منابع موجود تعیین می‌شود. به عنوان مثال، محدوده جغرافیایی اجرا از چند استان آغاز می‌شود و به تدریج متناسب با منابع و ظرفیت شبکه، گسترش می‌یابد. اقدامات شامل مراقب سلامت، مامایی و ویزیت تخصصی تعریف شده و مشوق‌های مالی برای کاهش هزینه بیماران پیش‌بینی شده است.
جانشین وزیر بهداشت با اعلام اینکه اجرای کامل فاز اول برای جمعیت ۳۰میلیون نفرجمعیت روستایی و شهرهای زیر ۲۰هزار نفر، طی یک سال آینده پیش‌بینی شده است، ادامه داد: اجرای این طرح در شهرهای بزرگ پیچیده‌تر و نیازمند زیرساخت‌ها و شبکه کامل و بودجه بیشتری است. اماهدف نهایی، جلوگیری از سرگردانی بیماران و کاهش هزینه‌هاست، به طوری که مسیر درمان از طریق نقشه ارجاع تعریف و با هماهنگی پزشک خانواده انجام شود.
تداوم چالش های دارو
دکتر جعفریان اعلام کرد که نظام سلامت با دو نوع هزینه ریالی و ارزی روبروست. هزینه‌های ریالی شامل دستمزد کارگر، حمل و نقل، آب و برق و تجهیزات است که همگی تابع تورم است و به طور طبیعی با رشد تورم افزایش می‌یابد. حتی داروهایی که به طور کامل در داخل تولید می‌شوند هم از تورم مستثنی نیستند و افزایش قیمت آنها طبیعی است.
وی با بیان اینکه هزینه ارزی دارو شامل واردات مواد اولیه یا محصول نهایی است و با تغییر نرخ ارز مستقیماً افزایش می‌یابد، افزود: از سال گذشته ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی حذف شد و داروها به نرخ واقعی ارز نزدیک شدند. اجرای ناقص طرح «دارویار» باعث شد مابه‌التفاوت ارزی دارو به شرکت‌های تولیدی و وارداتی پرداخت نشود و در نتیجه کمبود دارو و توقف تولید اتفاق افتاد.
جانشین وزیر بهداشت توضیح داد: برخی داروها در فارماکوپه ایران موجود هستند و بیمه آنها را پوشش می‌دهد. برخی موجودند اما زیر پوشش بیمه نیستند و گروه سوم داروهای جدید و وارداتی هستند که به دلیل استفاده از ارز آزاد بسیار گران می‌شوند و بیمه توان پوشش آنها را ندارد. این وضع باعث شده است بیماران در دسترسی به بعضی داروهای ضروری با مشکل مواجه شوند.
جعفریان همچنین به تجهیزات پزشکی اشاره کرد و گفت: نرخ ارزبرای تجهیزات هم از ۴۲۰۰ به ۲۸.۵۰۰ هزار تومان افزایش یافته است و این موضوع مشابه دارو می‌تواند باعث گرانی و کاهش دسترسی خدمات شود، مگر اینکه منابع لازم برای جبران مابه التفاوت تامین شود.
وی با تاکید بر اینکه سلامت به لحاظ ظاهر بخش تولیدی نیست بلکه مصرفی است و دولت برای حفظ سلامت مردم باید هزینه کند، تصریح کرد: تولید بخش سلامت انسان سالم است و تا زمانی که کشور در خلق ثروت توانمند نشود، امکان ارتقای سطح سلامت به شکل پایدار وجود ندارد.
جعفریان درباره افزایش ظرفیت آموزش پزشکی هم گفت: تصمیمات خارج از برنامه کارشناسی وزارت بهداشت و بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌ها گرفته شده است. اگر یک دانشکده ۳۵ دانشجو داشت و اکنون ۱۰۰ دانشجوی جدید اضافه شود، کلاس برای همه وجود ندارد و این روی کیفیت آموزش اثرگذار است. شرایط بالینی مثل تخت، تجهیزات، بیمار و پرستار هم باید در نظر گرفته شود.
نظام سلامت زیر فشار
مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت در یک نشست خبری هم با اشاره به آمار بالای بستری در کشور گفت: در سال ۱۴۰۲بیش از ۱۰میلیون بستری در بیمارستان‌ها ثبت شد و این رقم در امسال به ۱۱میلیون رسیده است. این آمار نشاندهنده فشار بالای نظام سلامت و ضرورت سرمایه‌گذاری مستمر در این حوزه است.
جعفریان اظهار داشت: وزارت بهداشت علاوه بر ارائه خدمات درمانی، باید سیاست‌های کلان جمعیتی، پیشگیری و ارتقای سلامت را با نگاه اجتماعی و بین‌بخشی دنبال کند تا جامعه‌ای سالم و توانمند شکل گیرد.
وی با اشاره به وضع زیرساختی بیمارستان‌ها گفت: یکی از مسائل جدی فرسودگی بیمارستان‌ها ست. برخی نقاط فاقد بیمارستان هستند و برخی ساختمان‌ها قدیمی بوده و استانداردهای روز را تأمین نمی‌کنند.
جانشین وزیر بهداشت اظهار داشت: نزدیک به ۱۴۰۰پروژه بیمارستانی در حال اجراست و تاکنون حدود ۲۷۰بیمارستان جدید ساخته شده، اما هنوز نیاز کشور برطرف نشده است. هزینه ساخت هر تخت بیمارستانی حدود ۱۰میلیارد تومان است و توسعه بیمارستان‌ها نیازمند منابع کلان و پایدار است.
جعفریان درباره کمبود پرستار گفت: مشکل اصلی در کلان‌شهرها، به‌ویژه تهران است. هزینه‌های زندگی بالا باعث می‌شود درآمد پرستاران برای زندگی کافی نباشد و تمایل به اشتغال در پایتخت کاهش یابد.
وی در پایان گفت: راهکارها شامل ایجاد خوابگاه یا واحدهای مسکونی برای پرستاران و افزایش دریافتی آن‌هاست. تا زمانی که شکاف بین درآمد و هزینه زندگی در تهران وجود دارد، کمبود پرستار همچنان ادامه خواهد داشت.