این ویروس خطرناک جهانی به ایران رسید؟

همشهری نوشت، با اعلام رسمی سازمان جهانی بهداشت (WHO) یک ویروس خطرناک در ۱۱۹ کشور جهان در حال گردش است و می‌تواند بیش از ۵ میلیارد نفر از جمعیت جهان را درگیر کند.

ویروسی به نام «چیکونگونیا» که چندان شناخته‌شده نیست اما عامل انتقال آن همان پشه آئدس معروف است. حشره‌ای که در مناطقی از ایران هم زیست می‌کند و عامل انتقال بیماری تب دنگی است.

در حال حاضر این ویروس در ماداگاسکار، سومالی و کنیا در حال گسترش است. سریلانکا و بنگلادش هم افزایش موارد ابتلا را گزارش کرده‌اند. همچنین مواردی از ابتلا در فرانسه و موارد مشکوکی نیز در ایتالیا شناسایی شده‌اند. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که اگر اقدامات فوری برای مهار شیوع این ویروس انجام نشود، ممکن است جهان با اپیدمی این بیماری مواجه شود.

تولد چیکونگونیا

چیکونگونیا (Chikungunya) یک بیماری ویروسی است که اولین ‌بار در سال ۱۹۵۲ در تانزانیا (کشوری در شرق آفریقا) شناسایی شد و از آن زمان تا الان باعث شیوع‌های متعدد در سراسر جهان، مخصوصاً در آفریقا، آسیا، اروپا و قاره آمریکا شده است. اسم این بیماری از زبان مردم ساکن در شرق آفریقا گرفته شده و “به معنای کسی است که خمیده راه می‌رود”؛ اشاره‌ای به دردهای شدید مفصلی که بیمار را ناتوان از ایستادن یا حرکت عادی می‌کند.

عامل این بیماری، ویروسی است که مستقیماً از انسان به انسان منتقل نمی‌شود و مسری نیست و از طریق نیش پشه‌های آلوده آئدس به انسان منتقل می‌شود. همان پشه‌هایی که عامل انتقال بیماری‌های دیگری مانند تب دِنگی هستند. این پشه‌ها بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری زندگی می‌کنند و بیشتر در طول روز – به خصوص صبح‌ها و عصرها – فعالند.

افزایش دمای جهانی، تغییرات اقلیمی، گسترش مناطق زندگی پشه‌های آئدس و رشد سفرهای بین‌المللی از عوامل اصلی گسترش این ویروس طی سال‌های اخیر در جهان بوده‌اند.

علائم بیماری چیست؟

دوره کمون این ویروس بین ۳ تا ۷ روز است و بعد از آن، بیمار با این علائم مواجه می‌شود: تب بالا (معمولاً بیش از ۳۸.۵ درجه)، درد شدید مفاصل و گاهی بثورات پوستی. اگرچه مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری نادر است، اما درد مفاصل می‌تواند برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه داشته باشد و منجر به ناتوانی‌های طولانی‌مدت در حداکثر ۴۰ درصد از بیماران شود. به خصوص در افراد مسن یا دارای بیماری زمینه‌ای.

انتقال این ویروس از انسان به انسان از طریق تماس مستقیم اتفاق نمی‌افتد، اما در موارد نادر، انتقال از مادر به نوزاد در زمان زایمان، یا از طریق خون آلوده یا پیوند عضو، گزارش شده است.

هنوز واکسن یا درمان اختصاصی برای چیکونگونیا وجود ندارد. درمان‌ها عمدتاً حمایتی هستند؛ شامل استراحت، مصرف مایعات، داروهای ضدتب و ضدالتهاب برای کاهش درد و تب. سازمان جهانی بهداشت تأکید می‌کند که ایبوپروفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی باید با احتیاط مصرف شوند، به خصوص اگر احتمال ابتلا به دِنگی هم وجود داشته باشد.

وضعیت ابتلا در ایران

امسال مواردی از ابتلا به چیکونگونیا از سوی وزارت بهداشت ایران منتشر نشده اما مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت وزارت بهداشت چندی پیش اعلام کرد که در سال ۱۴۰۳، پنج مورد بیمار مبتلا به چیکونگونیا گزارش شده که تمامی موارد سابقه سفر به خارج از کشور داشته‌اند.

این بیماران در شهرستان‌های چابهار و تهران تشخیص داده شده بودند. همچنین طی سال‌های اخیر، مواردی در کشورهای همسایه مانند پاکستان، هند، عمان و عربستان سعودی شناسایی شدند.

البته با توجه به این‌که پشه آئدس در برخی مناطق جنوبی ایران (به خصوص استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان) مشاهده شده همچنین به دلیل رشد سفرهای بین‌المللی، کارشناسان بهداشت عمومی توصیه می‌کنند ایران هم باید آماده‌ باشد.

چطور از خود محافظت کنیم؟

سازمان جهانی بهداشت و مراکز کنترل بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند برای پیشگیری از ابتلا به چیکونگونیا از پوشیدن لباس‌های آستین‌بلند و استفاده از پشه‌بند و مواد دافع حشرات استفاده شود، محل زندگی از آب‌های راکد که محل تخم‌گذاری پشه‌هاست، پاکسازی شود، در ساعات اوج فعالیت پشه‌ها – صبح تا عصر – از حضور در فضای باز بدون محافظت خودداری شود.

کارشناسان معتقدند که از آنجا که عامل انتقال چیکونگونیا و تب دنگی، پشه‌های آئدس هستند، پس احتمال ابتلای همزمان به این دو بیماری هم وجود دارد. به خصوص در مناطقی که هر دو ویروس به طور همزمان در گردش هستند. در این شرایط علائم ممکن است شدیدتر و تشخیص نیز سخت‌تر باشد.

در کشورهایی مثل هند، تایلند، برزیل، کلمبیا و برخی مناطق آفریقا، هم‌زمانی شیوع دو بیماری مشاهده شده و موارد هم‌ابتلایی هم بارها گزارش شده است. بنابراین ابتلای همزمان به هر دو بیماری نادر نیست.