این بیماری فعلا درمانی ندارد!

مینا حیدری – روزنامه اطلاعات| از خواب بیدار می‌شوم، نمی‌توانم حرکت کنم، وحشت کرده‌ام. درد عجیبی در بدنم می‌پیچد. کمی که می‌گذرد به‌زحمت دستانم را حرکت می‌دهم. پشتم تیر می‌کشد. حدود یک ساعت طول می‌کشد تا به زحمت از تخت پایین بیایم. حرکاتم کند است، در چند جای بدنم احساس شکستگی می‌کنم. شوکه شده‌ام. کلمات یادم نمی‌آیند. خسته‌ام از آزمایش، عکس‌برداری و ام آر آی برای این که بدانم واقعا دچار شکستگی و آسیب‌دیدگی شده‌ام یا نه.

حالا نزدیک به دو سال است که به این بیماری مبتلایم. پروسه تشخیص بیماری تقریبا طولانی است. باید احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلفی رد شوند تا ابتلا به این بیماری اثبات شود. رنج بیماری یک‌طرف و انگ‌های دوستان و نزدیکان یک طرف دیگر. این که می‌گویند «چرا تو همیشه مریضی» بیشتر ناراحتم می‌کند و بسیاری از اوقات سکوت می‌کنم و تلاش می‌کنم لبخند بزنم. این بخش کوچکی از تجربه‌های یک بیمار مبتلا به بیماری فیبرومیالژیا است.

فیبرومیالژیا و عوارض آن 

دکتر حجت بسطامی، متخصص اعصاب و روان درباره این بیماری می‌گوید: فیبرومیالژیا (Fibromyalgia) نوعی از بیماری‌های مغز و اعصاب مزمن و پیچیده است که مشخصه اصلی آن درد عضلانی و اسکلتی گسترده در سراسر بدن است. بیماران معمولا در نقاط حساس بدن مانند گردن، کمر، شانه‌ها و لگن، احساس درد و سفتی در ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و مفاصل خود دارند. درک این بیماری حتی برای متخصصان دشوار است؛ زیرا علائمی شبیه سایر بیماری‌ها دارد و نمی‌توان آن را با هیچ آزمایشی به طور قطعی تشخیص داد. فاکتورهای مختلف درباره علل این بیماری مطرح است اما در حال حاضر عامل مشخصی برای این بیماری وجود ندارد. 

عواملی که تاکنون درباره علت این بیماری مطرح شده است، قطعی نیستند و بر پایه حدس و گمانند.

او می‌افزاید: در گذشته افرادی که در ۱۱ نقطه از ۱۸ نقطه خاص بدنشان احساس درد می‌کردند، مشکوک به فیبرومیالژیا بودند اما اکنون اگر در چهار نقطه از پنج نقطه خاص، احساس درد داشته باشید، می‌توان گفت به این بیماری مبتلایید. این نقاط عبارتند از ناحیه فوقانی سمت چپ شامل شانه، بازو یا فک، ناحیه فوقانی سمت راست شامل شانه، بازو یا فک، ناحیه تحتانی سمت چپ شامل لگن، باسن یا پا، ناحیه تحتانی سمت راست شامل لگن، باسن یا پا، ناحیه آگزیال که شامل گردن، پشت، قفسه سینه یا شکم می‌شود.

واکنش شدید نسبت به درد 

دکتر بسطامی می‌گوید: برخی محققان معتقدند تحریک مکرر عصب‌ها باعث می‌شود مغز و نخاع افراد مبتلا به این بیماری تغییر کند. این تغییر باعث افزایش غیرعادی میزان مواد شیمیایی خاصی در مغز می‌شود که سیگنال درد می‌فرستند. به‌علاوه این که گیرنده‌های درد مغز، نوعی حافظه درد دارند و به آن حساس می‌شوند، یعنی نسبت به سیگنال‌های دردناک و غیردردناک، بیش از حد واکنش نشان می‌دهند. علل مختلفی از جمله دلایل ژنتیکی، اختلالات عملکرد سیستم عصبی و عوامل روان‌شناختی ازجمله استرس، اضطراب و افسردگی مطرح است. برخی از متخصصان هم بر این باورند که نوعی بیماری ویروسی یا عفونی می‌تواند علت بروز این بیماری باشد.

این روان‌پزشک در ادامه می‌افزاید: علائم این بیماری بسیار گسترده‌اند. درد در نقاط مختلف بدن از جمله بافت‌ها به‌خصوص در ناحیه سر، شانه، گردن، پشت و مفاصل دست از شایع‌ترین علائم این بیماری است. این دردها معمولا در محل اتصال تاندون‌ها و عضلات، شدیدتر هستند. 

خستگی مفرط هم یکی از عواملی است که گاهی امکان حرکت را از بیماران می‌گیرد. اختلالات خواب، مشکلات شناختی، اختلال در تمرکز، حافظه و پردازش اطلاعات و اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روحی از دیگر مسائل این بیماران هستند. 

در بسیاری موارد، افراد نسبت به نور، صدا و حرکت‌های شدید و ناگهانی دچار حساسیت می‌شوند. سردردهای میگرنی یکی دیگر از مشکلاتی است که برای این بیماران به وجود می‌آید. 

این بیماران درد را عمیق‌تر از دیگران احساس می‌کنند؛ زیرا آستانه تحریک‌پذیری و تحملشان با افراد عادی متفاوت است.

آن‌ها وقتی در معرض تنش و اضطراب قرار می‌گیرند نسبت به محرک‌های محیطی، واکنش شدیدتری نشان می‌دهند.

این بیماری با بسیاری از اختلالات روان‌پزشکی، اضطرابی یا استرس پس از سانحه، همپوشانی دارد و گاهی با اختلالات روماتولوژیک اعم از بیماری لوپوس و آرتریت روماتوئید و… همراهی می‌کند.

طیف‌های گوناگون بیماری

دکتر بسطامی ادامه می‌دهد: این بیماری مانند هر بیماری دیگری دارای طیف است. اگر علائم خفیف باشد فرد می‌تواند به زندگی روزمره‌اش ادامه دهد اما گاهی درد به حدی زیاد است که سبک زندگی فرد را دستخوش تغییر می‌کند و فرد ممکن است عملکردش را از دست دهد. درد گاهی آن‌قدر شدت می‌گیرد که مبتلایان به این بیماری برای رهایی از آن به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند.

فیبرومیالژیا در خانم‌ها شیوع بیشتری دارد و درصد ابتلای آقایان نسبت به خانم‌ها حدود یک به سه است. این اختلال معمولا در سنین جوانی و میانسالی رخ می‌دهد و چون بیماران در سنین اشتغال قرار دارند گاهی برای آن‌ها دردسرهای گوناگونی اعم از بی‌ثباتی شغلی ایجاد می‌کند. در صورت شیوع بیشتر این بیماری، نیروی کار جامعه نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.

زنان در مقایسه با مردان بیشتر دچار درد سراسری، علائم سندرم روده تحریک‌پذیر و احساس خستگی در صبح می‌شوند. عادت ماهیانه دردناک هم در میان زنان مبتلا به این بیماری متداول است. علاوه بر این، ورود به دوران یائسگی می‌تواند باعث بدتر شدن فیبرومیالژیا شود.

بیماری غیرقابل درمان

دکتر بسطامی می‌گوید: در حال حاضر این بیماری قابل‌درمان نیست و برای کنترل آن درمان و داروی اختصاصی وجود ندارد اما داروی ضدتشنج «پرگابالین» اولین دارویی است که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان این اختلال تأیید شده است.

«گاباپنتین» هم که برای بیماری صرع استفاده می‌شود، می‌تواند در کاهش علائم این بیماری مؤثر باشد. تزریق لیدوکائین نیز یکی از راهکارهایی است که برای کاهش درد به کار می‌رود اما این شیوه کمتر توصیه می‌شود.

او می‌افزاید: افراد برای بازتوانی، نیازمند آنند که حرکات ورزشی را به‌صورت پلکانی و تدریجی افزایش دهند تا بتوانند بخشی از درد را با ورزش که جزو درمان‌های غیردارویی است کاهش دهند. ماساژدرمانی هم گاهی می‌تواند برای این بیماران مفید باشد. از آنجا که این بیماری یک اختلال مزمن بوده و با عوامل استرس‌زای روانی، اجتماعی، محیطی و… در ارتباط است گاهی می‌تواند نوسان داشته باشد و اگر فرد در موقعیت مناسبی قرار گیرد علائم می‌توانند کاهش یابند.

ضرورت مطالعه

دکتر بسطامی در پایان می‌گوید: مبتلایان به فیبرومیالژیا باید درباره این بیماری بیشتر بخوانند و بدانند؛ زیرا آگاهی به کنترل بیماری کمک خواهد کرد. اگر این بیماری با اختلال‌های دیگر روان‌پزشکی همراه باشد نیاز است فرد سبک زندگی‌اش را تغییر دهد تا بتواند شرایط سازگاری بیشتری با عوامل استرس‌زا داشته باشد. استراحت و خواب کافی، یکی از مسائل بسیار مهم در کنترل این بیماری است. با وجود این که افراد دردهای شدیدی را تجربه می‌کنند اما باید حرکات ورزشی را به‌صورت پلکانی آغاز کنند تا در آینده دچار مشکلات حادتری نشوند.

با وجود این که اطلاعات کافی در زمینه عوامل و درمان این بیماری وجود ندارد و در کتب تخصصی به نقش مکمل‌ها در جهت بهبود این بیماری اشاره نشده اما چون عارضه خاصی برای بیماران ایجاد نمی‌کند می‌توان به توصیه پزشک از برخی مکمل‌ها در این زمینه استفاده کرد.

 متأسفانه این بیماری معمولا پاسخ‌دهی خوبی نسبت به مسکن‌ها ندارد، بنابراین افراد باید با راهکارهای غیردارویی از دردشان بکاهند.