اولین گام در ازدواج را با این کار محکم بردارید!
بهناز عسکری – روزنامه اطلاعات| استان یزد با وجود پیشینه غنی فرهنگی، مذهبی و اجتماعی، متأسفانه طی سال‌های گذشته به یکی از سه استان اول کشور از نظر نرخ طلاق تبدیل شده است. این واقعیت تلخ نه‌تنها...
بهناز عسکری – روزنامه اطلاعات| استان یزد با وجود پیشینه غنی فرهنگی، مذهبی و اجتماعی، متأسفانه طی سال‌های گذشته به یکی از سه استان اول کشور از نظر نرخ طلاق تبدیل شده است. این واقعیت تلخ نه‌تنها پیامدهای فردی و خانوادگی در پی دارد، بلکه اثرات گسترده‌ای بر سلامت روانی، اجتماعی و حتی اقتصادی جامعه برجای می‌گذارد.
در سال‌های اخیر، رشد نرخ طلاق در استانی با پیشینه غنی فرهنگی، مذهبی و اجتماعی مانند یزد، کارشناسان و مسئولان را برآن داشته است تا با شناسایی ریشه‌های این معضل، برای آن تدبیری بیندیشند.
فاطمه دانش‌یزدی، مدیرکل امور بانوان استانداری یزد می‌گوید: در میان عوامل متعدد مؤثر بر طلاق، نبود یا ضعف فرآیند مشاوره تخصصی پیش از ازدواج، یکی از جدی‌ترین خلاءهای نظام تصمیم‌گیری خانواده‌ها و نهادهای ذی‌ربط به شمار می‌رود. ازاین‌رو انجام چنین مشاوره‌ای، تنها یک توصیه روان‌شناسانه نیست، بلکه ضرورتی اجتماعی و هدف از آن کمک به جوانان برای شناخت علمی و دقیق از خود، دیگری و ساختار رابطه است. پژوهش‌های متعدد در حوزه روان‌شناسی خانواده و جامعه‌شناسی، نشان می‌دهد زوج‌هایی که دوره‌های مشاوره‌ای تخصصی با محوریت شناخت شخصیت، سبک دلبستگی، باورهای ارتباطی، مهارت‌های حل مسأله و مدیریت هیجانات را پیش از ازدواج طی کرده‌اند، با احتمال بسیار کمتری دچار شکست در زندگی مشترک می‌شوند.
آیین‌نامه جامع مشاوره پیش از ازدواج
دانش‌یزدی بر پایه بررسی‌های میدانی و تحلیل داده‌های طلاق سال‌های گذشته در استان یزد می‌گوید: بخش بزرگی از طلاق‌ها در سال اول تا سوم زندگی مشترک رخ می‌دهد. این دوره، دقیقا زمانی است که همسران جوان با واقعیت‌های روانی، اقتصادی و عاطفی زندگی روبه‌رو می‌شوند؛ درحالی‌که در بسیاری از موارد، فاقد مهارت لازم برای مدیریت این چالش‌ها هستند. مشاوره پیش از ازدواج می‌تواند سپری مؤثر برای عبور ایمن از این سال‌های بحرانی باشد.
از سوی دیگر، نبود الزام قانونی یا سازوکار نظارتی مشخص برای دریافت مشاوره‌های تخصصی و مستند پیش از ثبت ازدواج، موجب شده بسیاری از جوانان، این مرحله مهم را یا جدی نگیرند یا به جلسات سطحی و عمومی اکتفا کنند؛ درحالی‌که تجربه موفق برخی استان‌ها و حتی کشورهای دیگر، نشان داده است که الزام‌آوری مشاوره‌های چندبخشی و استاندارد، نقش بسزایی در کاهش آمار طلاق دارد.
دستاوردهای تحقیقات میدانی، این کارشناس خانواده و جوانان را بر آن داشته تا به تهیه و تدوین آیین‌نامه جامع مشاوره ازدواج بیندیشد؛ آیین‌نامه‌ای که بر اساس بوم فرهنگی استان، آموزش و اعتباربخشی مشاوران تخصصی، راه‌اندازی سامانه ثبت‌نام و پیگیری خدمات مشاوره پیش از ازدواج و همچنین فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌های محلی، مدارس، دانشگاه‌ها و پایگاه‌های سلامت تدوین شده باشد.
دانش‌یزدی معتقد است ازدواج آگاهانه، تنها با شناخت علمی و عمیق از یکدیگر ممکن است. او می‌گوید: اگر خواهان حفظ پایداری خانواده‌ها و کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از طلاق هستیم، باید مشاوره تخصصی پیش از ازدواج را به‌عنوان حقی همگانی و ضرورتی اجتماعی در ساختار حکمرانی محلی نهادینه کنیم.
راهی به سوی زندگی پایدار
دکتر فروزنده کلانتری، مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس در دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در گفتگو با خبرنگار اطلاعات می‌گوید: مشاوره پیش از ازدواج به‌عنوان یکی از ابزارهای حیاتی در راستای تقویت پایه‌های زندگی مشترک و ایجاد روابط سالم و پایدار شناخته می‌شود.
بسیاری از مشکلات و ناهماهنگی‌هایی که در زندگی مشترک بروز می‌کند، ناشی از ناآگاهی و آمادگی نداشتن همسران برای رویارویی با چالش‌های زندگی مشترک است. یکی از اصلی‌ترین کارکردهای مشاوره پیش از ازدواج، بهبود مهارت‌های ارتباطی بین جوانانِ در آستانه ازدواج است. در این جلسات، جوانان با تکنیک‌ها و روش‌های علمی برقراری ارتباط آشنا می‌شوند و می‌آموزند که چگونه به‌طور مؤثر با یکدیگر صحبت کنند، به احساسات و نیازهای یکدیگر گوش دهند و با احترام و درک متقابل با همدیگر رفتار کنند.
مهارت‌های ارتباطی قوی، پایه و اساس رابطه سالم و موفق است.
هنگامی که همسران جوان بتوانند به خوبی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، احتمال بروز سوء‌تفاهم‌ها و اختلافات در میان آن‌ها کاهش می‌یابد و می‌توانند به راحتی درباره مسائل و مشکلات خود گفتگو کنند و راه‌حل‌های مناسبی برایشان بیابند.
طلاق که یکی از ناگوارترین پیامدهای انتخاب نادرست همسر است، می‌تواند پیامدهای روانی همچون افزایش احتمال بروز افسردگی و اضطراب، کاهش فعالیت جنسی و در نتیجه کاهش شادکامی و نیز پیامدهای جسمی همچون افزایش رفتارهای پرخطر، مرگ نابهنگام، بیماری‌های قلبی و عروقی و مانند این‌ها داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهد افراد مطلقه در مقایسه با افراد متأهل، سلامت روان پایین‌تری دارند و سلامتشان در مقایسه با افراد متأهل تقریبا ۱۵ درصد زودتر از دست می‌رود.
یک بررسی دیگر نشان می‌دهد زوج‌هایی که مشاوره پیش از ازدواج را تجربه کرده‌اند، نه‌تنها کمتر طلاق می‌گیرند، بلکه سطح رضایت زناشویی بالاتری دارند.
این تحقیقات نشان می‌دهد آموزش مهارت‌های ارتباطی، مدیریت تضادها و حل مسأله در جلسات مشاوره پیش از ازدواج، می‌تواند به‌طور مؤثری به بهبود کیفیت زندگی مشترک و کاهش خطر طلاق کمک کند.
قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
کلانتری می‌گوید: همه نوجوانان و جوانان باید با هدف بهبود توانمندی فردی در انتخاب همسر و تشکیل خانواده موفق، ارتقای کیفیت و سلامت ازدواج و پیشگیری از آسیب‌های مرتبط با ازدواج ، تحت آموزش قرار بگیرند.
برای تقویت دانش موردنیاز جوانان، «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، دستگاه‌های مختلف را مکلف کرده تا آموزش‌های متنوعی را ارائه دهند. همچنین در ماده ۳۸ قانون، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف شده در چارچوب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، آموزش‌های هنگام ازدواج را به تمامی همسران جوان، اعم از دانشجو و غیردانشجو ارائه دهد.
دفاتر ثبت ازدواج هم موظف به دریافت گواهی دوره‌های آموزشی حین ازدواج، قبل از تحویل سند رسمی ازدواج هستند. به همین منظور، وزارت بهداشت، برنامه آموزشی جامعی با عنوان «آموزش‌های هنگام ازدواج» تهیه کرده که در قالب چهار عنوان تنظیم شده است: اخلاق، حقوق و احکام زوجین، مهارت‌های زندگی خانوادگی، سلامت جنسی و باروری و درنهایت، فرزندآوری و فواید بارداری.
او ادامه می‌دهد: یکی از راه‌های دستیابی به خانواده برتر، شناخت تضمین‌های قانونی است. لذا آشنایی با قوانین خانواده در ایران برای زوج‌های جوانی که درصدد تشکیل خانواده هستند ضروری می‌باشد تا اولین گام در مسیر تشکیل خانواده، محکم برداشته شود. در این بخش، آموزش‌های حقوقی عمومی و غیرتخصصی برای جوانانی که قصد تشکیل خانواده دارند ارائه می‌شود. در پرتو آشنایی با قوانین است که انتظارات بیهوده از زن و توقعات بی‌دلیل از شوهر، کمتر خواهد شد.
البته نباید فراموش کرد آموزش‌های حقوقی، حداقل استانداردهای لازم برای شروع یک زندگی مشترک است و در کنار آن آموزش‌های اخلاقی نیز بسیار لازم خواهد بود، چرا که به خانواده کمک می‌کند تا به جایگاه والای خود دست یابد.
کاهش ریسک‌های ازدواج
مشاوره‌های پیش از ازدواج، ریسک‌های ازدواج را کاهش می‌دهد. محبوبه وفاییان، روان‌شناس و مدیر مرکز تخصصی ازدواج و خانواده «پنجره» می‌گوید: آموزش‌ها و مشاوره‌های پیش از ازدواج کمک می‌کند که همسران با کمک مشاور، ریسک‌ها و نقاط قوت و ضعف ازدواجشان را ارزیابی کنند. ضرورت مشاوره‌های پیش از ازدواج، هرروز بیشتر برای عموم مردم مشخص می‌شود؛ چراکه افزایش آمار طلاق و ازدواج‌هایی که با آگاهی کافی صورت نمی‌گیرد و منجر به بروز اختلافات زناشویی و نارضایتی‌هایی در زندگی مشترک می‌شود، باعث شده شاهد تمایل بیشتری به دریافت خدمات مشاوره‌ای پیش از ازدواج باشیم.
وفاییان در پاسخ به این پرسش که مشاوره‌های قبل از ازدواج تا چه میزان از شکل‌گیری ازدواج‌های نامناسب پیشگیری کرده و در شکل‌گیری یک زندگی پایدار و ازدواج مستحکم با پیش‌آگهی مثبت مؤثرند، بیان می‌کند: اگر ارائه خدمات توسط افراد آموزش‌دیده، متبحر و متخصصی که دارای تجربه کافی و لازم باشند انجام شود، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این فعال اجتماعی در حوزه کاهش آسیب و پیشگیری از طلاق می‌افزاید: ارائه خدمات تخصصی در این حوزه می‌تواند دختران و پسران در آستانه ازدواج را برای اتخاذ یک تصمیم درست، به خوبی راهنمایی کند.
معمولا آموزش‌های پیش از ازدواج، متمرکز بر چند حوزه است، در مرحله اول، آموزش‌ها در خصوص خودآگاهی انجام می‌شود؛ یعنی افراد شناخت درستی نسبت به نقاط قوت و ضعف، توانمندی‌ها و استعدادها، ویژگی‌ها و نظام ارزشمندی خود و اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خودشان پیدا می‌کنند. هرچند همه افراد تا حدودی شناخت نسبی از خود دارند، ولیکن زمانی که این شناخت در قالب آموزش و تمرین به فرد ارائه شود، برای وی ساختارمندتر می‌شود؛ به عبارتی، این آموزش‌ها به افراد کمک می‌کند به سطح بالایی از خودآگاهی رسیده و آن را ساختارمند کنند.
در مرحله بعد، فرد نسبت به پیش‌نیازها و بلوغ‌های لازم برای ازدواج آشنا می‌شود. در این راستا به فرد کمک می‌کنیم تا تشخیص دهد به بلوغ‌های جسمی و جنسی، عاطفی و هیجانی، شناختی و عقلانی، اجتماعی، اقتصادی و... رسیده است.
در مرحله بعد، تناسب‌های چهارگانه زوجین توضیح داده می‌شود؛ یعنی زوجین آموزش می‌بینند که باید در چهار حوزه زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی با هم تناسب داشته باشند و از آن‌ها خواسته می‌شود هرکدام از موارد را بیان کرده و ایده‌آل‌ها و استانداردهایی را که برای همسر درنظر دارند بیان کنند که در قالب آزمون، تمرین یا ارائه تست‌هایی سنجیده می‌شوند.تمامی این آموزش‌ها کمک می‌کند که یک زوج با کمک مشاور، ریسک‌ها و نقاط قوت و ضعف ازدواجشان را ارزیابی کنند.