انتقاد از نحوه تخصیص غرفه در نمایشگاه کتاب

به گزارش مشرق و به نقل از اطلاعات نیوز، حامد کنی، مدیر انتشارات روزبهان با بیان این‌که به صورت حضوری در نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ شرکت نمی‌کنند، گفت: انتشارات روزبهان سال آینده ۵۰ ساله می‌شود و حالا با این همه سابقه نشر، امسال مسئولان برگزاری نمایشگاه متراژی که به نشر ما اختصاص داده‌اند، ۱۲ متر است؛ در حالی که درخواست غرفه ۳۶ متری کرده بودیم. در شأن ما نیست که در غرفه ۱۲ متری حاضر شویم. خاطره مخاطبان ما در این ۱۲ متر جا نمی‌شود چه رسد به نشر ما.

او در ادامه این‌گونه ابراز عقیده کرد: اگر به اسم ناشران سرنبش و دم در نگاهی بیندازید، با توجه به ساختار عددی، شکلی و عنوانی‌شان، رانت مشهود است. از طرف دیگر به‌خاطر چینش غرفه‌ها، مخاطب نمی‌تواند کتاب‌های همه ناشران را ببیند. در محل نمایشگاه‌های دائمی، چینش به‌گونه‌ای بود که مخاطب بتواند کتاب‌های همه ناشران را ببیند اما الان این‌طور نیست.

کنی با بیان اینکه ۲۰ عنوان جدید برای نمایشگاه کتاب آماده کرده‌اند، خاطرنشان کرد: مشکل کاغذ برای ناشران همچنان پابرجاست و این موضوع جلو تولید را گرفته است. البته قیمت کاغذ به قدری بالا رفته است که اگر ناشر بخواهد کتاب تولید کند، مخاطب نمی‌تواند آن را تهیه‌ کند و کتاب فروش نمی‌رود. شرایط بسیار سخت شده است.

این ناشر یادآور شد: افزایش هزینه‌های نمایشگاه، هزینه اداره پرسنل و غذا و حمل و نقل کتاب باعث شده که حضور در نمایشگاه به‌صرفه نباشد و امید ناشر به فروش کتاب در نمایشگاه است. سال گذشته، نمایشگاه خلوتی بود. مخاطب کم و به‌تبع فروش کم بود. سال گذشته ۴۰ درصد افت‌ فروش داشتیم، حتی فروش بخش مجازی‌مان هم پایین بود. تورم، رشد قیمت کتاب و افزایش هزینه‌های جاری باعث شده بیشتر آسیب ببینیم. نمایشگاه کتاب سال گذشته، عایدی اقتصادی بالایی حداقل برای نشر ما نداشت.

او درباره حضور کتابفروشان در بخش مجازی و تأثیر آن بر فروش کتاب ناشران نیز گفت: هر کدام محاسن و معایبی دارند؛ مردم دنبال کتاب‌های ارزان‌تر هستند و کتابفروش‌ها به واسطه داشتن کتاب‌های با قیمت‌های قدیمی می‌توانند این خواسته مردم را برآورده کنند که این موضوع اختلالی بین ذی‌نفعان به‌وجود آورده بود پس یا کتابفروشان باید شرکت کنند یا ناشران و با هم بودن‌شان آن‌ها را دچار تضاد منافع می‌کند. به نظرم اگر با هم نباشند، بهتر است.

او با اشاره به برگزاری نمایشگاه مجازی ویژه کتابفروشان، بیان کرد: الان جدایی ناشران و کتابفروشان به ضرر کتابفروشان است زیرا دیگر رمقی برای کسی نمی‌ماند که بخواهد از کتابفروشان خرید کند. چرا کسی مهلت ۱۱ روزه نمایشگاه و خرید از ناشر را رها کند و بعد از کتابفروش خرید کند؟ مگر اینکه کسی دنبال کتاب‌های کمیاب و نایاب و چاپ تمام باشد وگرنه خود ناشران هستند. البته نمی‌دانم تنوع کتاب‌های کتابفروشی از منظر ناشر با تعداد ناشرانی که در نمایشگاه شرکت می‌کنند، یکسان است یا نه، اما این‌بار جدایی‌شان به ضرر کتابفروشان است.

کنی درباره اینکه نمایشگاه کتاب با عنوان ویترینی برای ناشران تعریف می‌شود که می‌توانند در کنار نقدینگی‌ از فروش کتاب، تازه‌های کتاب خود را معرفی کنند، اظهار کرد: این موضوع متأسفانه یک آرزو است؛ نمایشگاه کتاب چیزی جز فروشگاه کتاب نیست. ناشر کتاب‌هایش را می‌فروشد تا بتواند منبع مالی را خود تأمین کند. نمایشگاه کتاب جایی نیست که ناشران تازه‌های نشر خود را در معرض دید بگذارند. اگر این اتفاق می‌افتاد و فقط درباره تازه‌های نشر صحبت می‌کردیم خوب می‌شد، هرچند مخاطب نیز به دنبال این موضوع نیست، مخاطب آمده کتاب را تهیه کند و برود.

این ناشر تأکید کرد: باید در نمایشگاه آژانس‌های ادبی حضور داشته باشند تا نمایشگاه خصوصیت نمایشگاهی داشته باشد. پر واضح است که نمایشگاه کتاب تهران خصوصیات فروشگاهی دارد و ناشران نیز باید بر اساس همان مکانیزم فروشگاهی عمل می‌کنند یعنی بر کالای پرفروش، فروش، سرویس برای فروش، و نوع عرضه برای فروش متمرکز هستند. در این نمایشگاه همه چیز معطوف به فروش است، نه معطوف به عرضه ویترین کاری.

او همچنین درباره تأثیر نمایشگاه بر صنعت نشر در مدت طولانی نیز تصریح کرد: نمایشگاه نقدینگی‌ای را به ناشر تزریق می‌کند البته از طرف دیگر رکودی را در بازار کتاب ایجاد می‌کند. اما اینکه فروشگاه کتاب فعلی تعطیل شود و نمایشگاه کتابی ایجاد شود، چه تأثیری بر صنعت نشر می‌گذارد، مقوله دیگری است. کارکرد فروشگاهی این ۱۱ روز برای ناشر منافعی دارد و در اقتصاد نشر به او کمک می‌کند اما آیا در کلیت اقتصاد نشر، نقش دارد، ماجرای دیگری‌ است. چالش‌های حضور کتابفروشان، ساختار کتابفروشان و عملکردشان، شبکه توزیع، و همخوانی تعداد کتابفروشان و ناشران از مسائلی است که باید بررسی شود.

مدیر انتشارات روزبهان با طرح این پرسش که اگر ناشران در نمایشگاه کتاب‌ نفروشند، وضع کتابفروشان بهتر می‌شود یا نه، گفت: بزرگ‌ترین ضعف فعلی ما، ضعف آماری است. گزارش دقیق آماری از اینکه چه ساختارهایی روی چه ساختارهایی تأثیر می‌گذارند وجود ندارد. داده‌های آماری قوی‌ای در این حوزه نداریم. برخی می‌گویند که فروشگاه‌های آنلاین کتابفروشی باعث شده که وضع برخی از کتابفروش‌ها بد شود. این دعوای به ظاهر سلیم که ناسلیم و ناصواب است، هیچ داده آماری ندارد و همه‌اش حسی است. مثلا می‌گویند فلان پلتفرم فروش کتاب می‌فروشد پس کتابفروشان بدبخت شده‌اند. این موضوع درست نیست زیرا فقط شش درصد فروش کتاب، توسط پلتفرم‌های آنلاین فروش است و مابقی برای کتابفروشی‌هاست، پس کتابفروشان هستند که دارند راه را اشتباه می‌روند. تعداد کتابفروشی‌ها کم و فضای‌شان کوچک است و ساختارهای متفاوتی دارند. این مسئله مقوله عجیب و پیچیده‌ای است که هر سال به نمایشگاه کتاب که می‌رسیم پرونده‌اش باز می‌شود، چند روز درباره آن گفت‌وگو می‌کنیم و با پایان نمایشگاه، پرونده‌اش بسته می‌شود تا سال آینده؛ نه اتحادیه ناشران و کتابفروشان از نظر علمی و داده‌ای توانسته کاری کند و نه وزارت ارشاد گزارش جامعی ارائه کرده است. گزارش‌های آماری و تحلیلی را دیده‌ام که گزارش‌های متقنی نیستند و نمی‌شود بر اساس آن‌ها برنامه‌ریزی کرد.

او با طرح این پرسش که چه تعداد ناشر از ناشران فعال در کشور در نمایشگاه شرکت می‌کنند، گفت: حدود ۲۰ درصد از ناشران در نمایشگاه هستند و فرض را بر این می‌گذاریم که همه ناشران حاضر، ناشران خوبی هستند؛ یعنی ۳۰ هزار جواز نشر صادر شده و ۳۰ هزار ناشر خوب داریم. اگر این ۳۰ هزار تا برای نمایشگاه کتاب ثبت‌نام کنند، آن‌ها را کجا می‌خواهیم جا دهیم؟ چطور این کار را انجام می‌دهیم؟خود نمایشگاه کتاب نیز بر مشارکت ۱۰ تا ۲۰ درصدی حساب باز کرده است.

حامد کنی همچنین درباره واگذرای کتاب‌های نادر ابراهیمی به یک انتشارات دیگر و تأثیری که این موضوع می‌تواند بر نشر روزبهان داشته باشد، گفت: به خاطر مشکلات اقتصادی، این کتاب‌ها را واگذار کردیم. البته سال گذشته با وجود داشتن کتاب‌های نادر ابراهیمی، فروشمان خوب نبود. زمان می‌برد تا بتوانیم این کتاب‌ها را جایگزین کنیم و اقتصاد نشر را برگردانیم.