از ناترازی تا نوگرایی؛ واردات بنزین سوپر آغازگر اصلاحات پایدار در حوزه انرژی

به گزارش اطلاعات نیوز، در سال‌های اخیر، موضوع تأمین و مصرف بنزین در ایران به یکی از محورهای اصلی مباحث اقتصادی و انرژی تبدیل شده است. رشد پرشتاب مصرف داخلی، ظرفیت محدود پالایشگاه‌ها و ناترازی ساختاری میان عرضه و تقاضا، دولت‌ها را ناگزیر کرده تا به راهکارهای متنوعی از جمله واردات بنزین سوپر بیندیشند. در همین راستا، دولت چهاردهم با هدف اصلاح تدریجی سیاست‌های انرژی، اعلام کرده است که واردات بنزین با کیفیت و استاندارد جهانی را در دستور کار دارد؛ تصمیمی که اگرچه هنوز در مرحله اجرا قرار نگرفته، اما می‌تواند در مدیریت مصرف، کاهش بار یارانه‌های پنهان و بهبود کیفیت سوخت کشور مؤثر باشد.

مسئله واردات بنزین سوپر را می‌توان فراتر از یک تصمیم کوتاه‌مدت اقتصادی دانست و آن را به‌عنوان بخشی از اصلاحات ساختاری در سیاست‌های انرژی کشور تحلیل کرد. افزایش مداوم مصرف بنزین، رشد تعداد خودروها و محدودیت‌های پالایشگاهی باعث شده است که ایران با ناترازی پایدار در حوزه تأمین سوخت روبه‌رو شود. در چنین شرایطی، واردات گریدهای خاص بنزین نه تنها برای پاسخ به نیاز بخشی از مصرف‌کنندگان، بلکه به‌عنوان ابزاری برای مدیریت یارانه‌های پنهان و نزدیک شدن به استانداردهای جهانی مطرح می‌شود.

این سیاست از یک سو می‌تواند فشار بر منابع عمومی را کاهش دهد و مانع از توزیع یارانه به گروه‌های پردرآمد شود و از سوی دیگر با ارتقای کیفیت سوخت، آثار زیست‌محیطی و فنی مثبتی به همراه دارد. با این حال، چالش‌های جدی همچون تأمین منابع ارزی، آماده‌سازی زیرساخت‌های توزیع و ایجاد اجماع سیاسی و اجتماعی پیرامون قیمت‌گذاری شناور همچنان پابرجاست. بنابراین، واردات بنزین سوپر تنها یک اقدام اجرایی نیست، بلکه بخشی از گذار تدریجی اقتصاد ایران به سمت اصلاح الگوی مصرف انرژی و حرکت به سوی سیاست‌های واقع‌بینانه‌تر در حوزه امنیت انرژی محسوب می‌شود.

در همین راستا محمدصادق مهرجو، تحلیلگر حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا به تحلیل واردات بنزین سوپر در دولت چهاردهم پرداخت که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.

ایمنا: مسئولان بارها اعلام کردند که بنزین سوپر وارد خواهد شد، اما هنوز خبری نیست؛ علت اصلی این تأخیر چیست؟

مهرجو: به نظرم که مدت زمان زیادی نیست که وزیر نفت و رئیس جمهور اعلام کرده‌اند که دولت قصد واردات بنزین با کیفیت خارجی را دارد و باید برای آن یارانه‌ای پرداخت نشود. این کار خوبی است و این گرید بنزین‌ها مشتریان خاص خود را دارد؛ باید به دولت و وزارت نفت فرصت داد تا بسترهای سخت افزاری برای واردات و توزیع آن را در کشور فراهم کنند.

ایمنا: از نظر شما مشکل در تأمین منابع ارزی است یا در تصمیمات مدیریتی و سیاست‌گذاری؟

مهرجو: به نظرم همین که دولت چهاردهم این شجاعت را داشته که این رویه را از یک جایی اصلاح کند، باید به آن‌ها آفرین گفت. حالا اگر ما انتظار داریم یک شبه این موضوع اجرایی بشود توقع نابه‌جایی است. به ویژه اینکه باید ابتدا منابع لازم از طرف بانک مرکزی برای واردات تأمین شود سپس پمپ بنزین‌ها نیز آماده دریافت و توزیع این نوع جدید بنزین باشند. پس حتماً این دو موضوع باید در طی مدت زمان مشخصی در آینده فراهم شود.

ایمنا: چه راهکارهایی برای جلوگیری از تکرار چنین اعلام‌های بدون عمل در آینده پیشنهاد می‌کنید؟

مهرجو: نمی‌شود اسم این اعلان را از سوی دولت بی عملی گذاشت. به نظرم اطلاق چنین عبارتی کم لطفی است. اینکه دولت تصمیم گرفته تا با وجود هزینه‌های زیادی که شاید این طرح دارد, دست به چنین اصلاحی بزند، باید قدردانی کرد. خاطرم هست که اوایل دهه ۸۰ شمسی که قانون افزایش فرآورده‌ها تصویب شد و بنا بود سالیانه ۲۵ درصد قیمت‌ها بالا برود اما از ترس تبعات سیاسی و اجتماعی کسی زیر بار این موضوع نرفت و کاملاً منتفی شد.

ایمنا: واردات بنزین سوپر چه تأثیری بر تراز انرژی و امنیت انرژی کشور می‌گذارد؟

مهرجو: به نظرم ما در مصرف بنزین نیز همچون سایر حامل‌های انرژی دچار ناترازی هستیم و باید مصرفمان را با روش‌های دیگری مدیریت کنیم؛ اساساً واردات گریدهای خاص بنزین برای پرداخت کمتر یارانه‌ها به قشر برخوردار و مشتریان خاص خیلی روی ناترازی اثر عمده ندارد و بیشتر کارکردش به تأمین بخشی از سبد مصرف بنزین کشور برمی‌گردد.

ایمنا: واردات بنزین سوپر چه تأثیری بر هزینه‌های ارزی کشور و یارانه‌های انرژی دارد؟

مهرجو: در حال حاضر بنده اسم این نوع واردات را تأمین بنزین با گرید و استانداردهای جهانی می‌گذارم که با بنزین سوپر داخلی اشتباه نشود. اما در جواب سوالتان باید بگویم که قطعاً از پرداخت یارانه‌های مضاعف به قشر مرفه و کسانی که می‌توانند این نوع بنزین را مصرف کنند جلوگیری می‌کند. یعنی هم هزینه‌های ارزی را کاهش می‌دهد و هم پرداختی یارانه در این بخش را از بین می‌برد.

ایمنا: آیا توسعه پالایشگاه‌های موجود می‌تواند جایگزینی پایدار برای واردات بنزین سوپر باشد؟

مهرجو: باید در نگاه کلی بگویم که توسعه پالایشگاه‌ها می‌تواند در طولانی مدت ناترازی را کم کند، اما باید در نظر داشت که توسعه و افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها امری است زمان‌بر و با این شدت مصرف بنزین که ما در کشور داریم، هیچ موقع نمی‌شود این ناترازی را از این راه تنها برطرف کرد. باید حتماً با اقدامات دیگری رفتار مصرفی ما اصلاح شود. از جمله به‌کارگیری خودروهای کم مصرف هیبریدی و برقی، توسعه ناوگان خودروهای گازی و غیره.

ایمنا: سیاست‌های دولت در حوزه قیمت‌گذاری بنزین سوپر چه نقشی در واردات یا تولید آن ایفا می‌کند؟

مهرجو: اگر منظور واردات گرید جدید بنزین هست که باید بگویم دولت بنا نیست قیمت گذاری کند. بناست که مثل سایر جاهای دنیا قیمت بنزین شناور بشود و احتمالاً هرچه هزینه واردات با یک بالاسری منطقی در اختیار مصرف کننده قرار بدهد و دیگر یارانه‌ای به مصرف کننده‌های خاص پرداخت نکند. تولید داخل هم سر جای خودش باقی است و امیدوارم با توسعه زیرساخت‌های داخلی توان تولیدی هم به مرور افزایش پیدا کند. حالا در طرح‌های جدید باید در نظر داشت که از تکنولوژی‌های جدیدتر ساخت پالایشگاه‌ها استفاده کرد و ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها را به استانداردهای جهانی نزدیک تر کرد.