آینده صنایع غذایی ایران در گرو پیوند دانشگاه و صنعت

به گزارش اطلاعات نیوز، کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور و تأمین کننده ۸۰ درصد نیازهای غذایی و یک چهارم تولید ناخالص داخلی و یک سوم اشتغال است. صنایع غذایی با توجه به آثار مستقیم و غیر مستقیمی که در بخش کشاورزی بر جای می‌گذارد، در شکوفایی کشورها به ویژه اقتصاد کشورهای در حال توسعه نقش بسزایی دارد و شناخت نقاط قوت، فرصت‌ها و نیز مشکلات و تنگناهای آن می‌تواند کشور را به چشم اندازهایی روشن‌تر در بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن رهنما شود.

فرصت‌ها، مزایا و نقاط قوت صنایع غذایی در کشور ایران، امکانات بالقوه و ظرفیت‌های وسیع و قابل توسعه‌ای دارد و با مساحتی حدود ۱.۶۴۸ میلیون کیلومتر مربع دارای زمین‌های قابل کشت، جنگل‌ها و مراتع طبیعی، اقلیم متفاوت و ذخایر ژنتیکی قابل توجه است. که این امر تولید انواع و اقسام محصولات کشاورزی سردسیری، نیمه گرمسیری و گرمسیری را میسر ساخته است.

صنایع غذایی، یکی از عوامل توسعه کشاورزی است، زیرا با استفاده از آن می‌توان مواد غذایی را از حالت قابل فساد به صورت باثبات در آورد و آنها را قابل حمل و نقل، نگهداری و عرضه به بازارهای فروش داخلی و بین المللی کرد.

مزیت اصلی صنایع غذایی این است که بخش کشاورزی بدون نگرانی از ضایعات و فساد مواد غذایی می‌تواند تولیدات خود را گسترش داده و این امر موجب رشد و توسعه و شکوفایی صنعت، امنیت غذایی جامعه، بهبود وضع زندگی مردم و اشتغال مؤثر می‌شود.

در طی ۴۰ سال گذشته صنایع غذایی کشور روند رو به رشد قابل توجهی را تجربه نموده است. به گونه‌ای که از تعداد ۱۷۰ واحد تولید صنایع غذایی در سال ۱۳۵۷ با حدود ۹۳۰۰ نفر اشتغال‌زایی، به بیش از ۱۰۶۸۹ واحد با اشتغال‌زایی حدود ۳۷۵۰۰۰ نفر رسیده است.

صنعت غذایی در واقع عبارت است از شبکه ای پیچیده و جهانی که طیف گسترده‌ای از مشاغل که در راستای تأمین غذای مردم جهان فعالیت می‌کنند را در بر می‌گیرد، در واقع صنایع غذایی، دسته‌ای از فعالیت‌های صنعتی بوده که در حوزه‌های مختلف مرتبط با مواد غذایی فعالیت می‌کنند.

این حوزه‌ها شامل تولید، پخش، تبدیل، تهیه، نگهداری، ترابری، صدور گواهینامه، فراوری و بسته بندی مواد غذایی می‌شوند؛ صنایع غذایی با توجه به آثار مستقیم و غیر مستقیمی که در بخش کشاورزی بر جای می‌گذارد، در شکوفایی کشورها به ویژه اقتصاد کشورهای در حال توسعه نقش بسزایی دارد و شناخت نقاط قوت، فرصت‌ها و نیز مشکلات و تنگناهای آن می‌تواند کشور را به چشم اندازهایی روشن‌تر در بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن رهنما شود.

صنایع غذایی باید به سمت تولید محصولات سلامت‌محور و استفاده از پروتئین‌های گیاهی حرکت کند

اعظم اعرابی، رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد مستقل نجف‌آباد درباره وضعیت صنایع غذایی ایران، چالش‌ها و راهکارهای پیش‌رو در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: با اشاره به روند رو به رشد صنایع غذایی در کشور و افزایش تقاضای مردم برای محصولات سالم و سلامت‌محور، دانشگاه‌ها و صنایع باید با همکاری و تعامل بیشتر، مسیر تولید غذاهای نوین و متناسب با نیازهای جامعه را هموار کنند. امروز جامعه ما با چالش‌های متعددی در حوزه سلامت روبه‌رو است از یک سو روند سالمندی جمعیت و از سوی دیگر افزایش بیماری‌های غیرواگیر همچون دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و عروقی و مشکلات ناشی از تغذیه ناسالم، ضرورت تولید غذاهای سالم و کم‌کالری را دوچندان کرده است.

وی افزود: صنایع غذایی باید به سمت تولید محصولاتی حرکت کنند که نه‌تنها نیاز تغذیه‌ای افراد سالم را برآورده کند، بلکه برای بیماران خاص همچون مبتلایان به سلیاک یا کتونوری نیز مناسب باشد. در جهان امروز، صنایع غذایی پیشرو به سمت تولید محصولات سلامت‌محور حرکت کرده‌اند و ایران نیز باید با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و اتوماسیون در خطوط تولید، این مسیر را دنبال کند.

رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه آزاد واحد مستقل نجف‌آباد با اشاره به تغییر الگوی تغذیه در ایران ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد که جمعیت ایران، به‌ویژه جوانان و نوجوانان، به سمت چاقی و سوءتغذیه پیش می‌روند. تغییر سفره غذایی مردم باعث شده سهم پروتئین‌های حیوانی در سبد خانوار کاهش یابد، زیرا قیمت آن‌ها افزایش یافته است. در مقابل، مصرف غلات بیشتر شده است. این تغییر می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت جامعه داشته باشد. دانشگاه‌ها باید با پژوهش‌های علمی، پروتئین‌های گیاهی مطلوب را معرفی کنند تا جایگزین پروتئین‌های حیوانی شوند. این پروتئین‌ها ارزان‌تر و در دسترس‌تر هستند و می‌توانند نیازهای تغذیه‌ای بدن را تأمین کنند. در کنار پژوهش، فرهنگ‌سازی نیز ضروری است تا مردم به استفاده از این منابع پروتئینی ترغیب شوند.

اعرابی تأکید کرد: اغلب افراد گوشت قرمز را ترجیح می‌دهند، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی و عروقی باشد. در مقابل، گوشت‌هایی همچون بوقلمون و بلدرچین با ارزش تغذیه‌ای بالا می‌توانند جایگزین مناسبی باشند. این تغییر نیازمند فرهنگ‌سازی است و دانشگاه‌ها باید در کنار پژوهش‌های علمی، نقش مهمی در تغییر نگرش جامعه ایفا کنند. تحقیقات دانشگاهی زمانی اثرگذار خواهند بود که صنایع از آن‌ها استفاده کنند و دستاوردهای پژوهشی را به محصول تجاری تبدیل نمایند. صنایع غذایی باید از پژوهش‌های دانشگاهی بهره بگیرند تا بتوانند محصولات سلامت‌محور را در اختیار جامعه قرار دهند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور در حوزه صنایع غذایی، تأمین نهاده‌های دامی است

وی عنوان کرد: ذرت و سویا از مهم‌ترین نهاده‌های دامی هستند که واردات آن‌ها هزینه‌های زیادی به کشور تحمیل می‌کند. افزایش قیمت این نهاده‌ها دامداران و صنایع مرتبط را تحت فشار قرار داده است. بسیاری از این نهاده‌ها بدون فرآوری مصرف می‌شوند یا حتی به‌صورت رها شده در محیط زیست باقی می‌همچون.راهکار این مشکل، استفاده بهینه از ضایعات و محصولات جانبی کارخانه‌جات غذایی است. با بهره‌گیری از فناوری‌های زیست‌فناوری و روش‌های ساده فرآوری، می‌توان ارزش تغذیه‌ای این ضایعات را افزایش داد و آن‌ها را به خوراک دام تبدیل کرد. همچنین با ترکیب و مخلوط کردن چند ماده غذایی، می‌توان نهاده‌های دامی با ارزش تغذیه‌ای مناسب تولید کرد.

رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه آزاد نجف‌آباد خاطرنشان کرد: تحقیقات دانشگاهی نیازمند هزینه است و دانشگاه‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند بار مالی آن را به دوش بکشند. صنایع باید اعتماد خود را به دانشگاه‌ها افزایش دهند و بخشی از هزینه‌های پژوهشی را تأمین کنند و این حمایت مالی زمینه اجرای پروژه‌های پایلوت و در نهایت تجاری‌سازی دستاوردها را فراهم می‌کند.

اعرابی به نقش فناوری اطلاعات در صنایع غذایی اشاره و عنوان کرد: هوشمندسازی و استفاده از فناوری اطلاعات می‌تواند صنایع غذایی را ارتقا دهد، با بهره‌گیری از داده‌ها و تحلیل‌های هوشمند، می‌توان کیفیت تولید را افزایش داد و محصولات متناسب با نیازهای جامعه تولید کرد. این رویکرد در جهان به‌سرعت در حال گسترش است و صنایع غذایی ایران نیز باید به آن توجه ویژه داشته باشند.