آیا کشتی های کروز چالش‌های زیست محیطی به وجود می آورند؟

آمارها نشان می‌دهند سالانه بیش از 30 میلیون نفر با این کشتی‌ها سفر می‌کنند که این حجم مسافر، خطرات زیادی برای محیط زیست مثل افزایش آلودگی هوا را به‌دنبال دارند. آن هم تا حدی که در سال ۲۰۲۲، ۲۱۸ کشتی کروز در اروپا بیش از چهار برابر تعداد کل خودروهای این قاره گوگرد اکسید تولید کردند. به همین دلایل و از آن‌جا که حفظ محیط زیست در سفرهای مدرن اهمیت زیادی دارد، چالش‌های زیست‌محیطی کشتی‌های کروز از جمله اولین چالش‌ها محسوب می‌شود که پیش از رزرو تور کشتی کروز بهتر است نسبت به آن آگاه باشید.

بنابراین ما در این محتوا در مورد این چالش‌ها یا به‌طور کلی‌تر اثرات گردشگری دریایی بر محیط زیست صحبت می‌کنیم و به جای تمرکز بر شایعات، حقیقت‌های علمی پشت این صنعت را برایتان شرح می‌دهیم. پس همراه ما باشید تا در ادامه با کشتی‌های کروز و تأثیر آن‌ها بر روی محیط زیست بیشتر آشنا شویم.

سوخت کشتی‌های کروز و معایب آن‌ها

میزان سوخت و مصرف انرژی کشتی‌های تفریحی متنوع است و هر کشتی باتوجه به کاربردش از سوخت متفاوتی نیز استفاده می‌کند. در این میان کشتی‌های کروز با توجه به ابعاد بزرگ و وزن بسیار زیادی که دارند، اغلب از سوخت‌هایی مثل نفت کوره سنگین (HFO)، گازوئیل دریایی (MDO) یا گاز طبیعی مایع (LNG) استفاده می‌کنند که هر کدام معایب خاصی مثل آلودگی هوا، آلودگی آب اقیانوس، هزینه‌های بالا و… برای محیط زیست دارد که به ضرر کره زمین و مردمان آن خواهد بود.

تفاوت‌های سوخت‌های HFO، MDO و LNG

بگذارید یادآور شویم که تا زمانی که از سوخت‌های فسیلی یا هرگونه احتراق استفاده می‌شود، محیط زیست نیز از این موضوع آسیب خواهد دید و فناوری‌های کاهش آلودگی در کشتی‌ها صرفاً تلاش می‌کنند تا با کاهش گازهای گلخانه‌ای آزادشده از این احتراقات، آسیب‌ها را کاهش دهند. در ادامه هر کدام از این سوخت‌ها را با اشاره به خطرات زیست‌محیطی و معایب اقتصادی‌ای که دارند، بررسی می‌کنیم.

نفت کوره سنگین (HFO):

یکی از اصلی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی کشتی‌های کروز استفاده از این سوخت است که تخریب بالای اقیانوس‌ها را به‌ همراه دارد. سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) رسماً بارها اعلام کرده این سوخت باعث انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای می‌شود که هوا و محیط اقیانوس را تا سال‌ها آلوده می‌کند. از این رو IMO به‌طور جدی هدف‌گذاری‌هایی داشته تا با منسوخ کردن این نوع سوخت‌ها در کشتی‌ها بتواند در سال 2040 گازهای گلخانه‌ای صنعت دریانوردی را تا 70 درصد نسبت به سال 2008 کاهش دهد.

HFO به طور کلی یک سوخت ارزان به‌شمار می‌رود اما از آن‌جا که از سال 2020 سوخت‌های دارای بیش از 0.5% گوگرد در کشتیرانی ممنوع اعلام شده، کشتی‌ها برای ادامه استفاده از این سوخت باید مبالغ زیادی جهت پاکسازی گازهای خروجی هزینه کنند.

گازوئیل یا دیزل دریایی (MDO):

این سوخت پاک‌تر و تمیزتر از HFO است و استفاده از آن در مناطق حساس‌تر محیط زیستی نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال همچنان این سوخت گازهای گلخانه‌ای نسبتاً زیادی را آزاد می‌کند که به ‌مرور باعث گرم‌تر شدن کره زمین و و آلودگی هوا می‌شوند. سازمان بین‌المللی دریانوردی به‌طور جدی هشدار داده است که اگر عملی برای پیشگیری از این موضوع انجام ندهیم مقدار گازهای گلخانه‌ای آزاد شده از این صنعت تا سال 2050 حدود 130 درصد افزایش خواهد داشت.

از نظر ضررهای اقتصادی باید گفت که دیزل دریایی حدود 50 درصد از HFO گران‌تر است و همین تفاوت به‌ظاهر کوچک در قیمت، می‌تواند روزانه ده‌ها هزار دلار برای هر کشتی کروز هزینه داشته باشد.

گاز طبیعی مایع (LNG):

این گاز کمی جدیدتر و به‌روزتر از نمونه‌های قبلی است و امروزه در کشتی‌های پیشرفته کروز مثل نماد دریاها (Icon of the Seas) یا آیکون آو سیز به‌کار می‌رود. LNG به‌طور میانگین کمترین ضرر را برای محیط زیست به‌همراه دارد اما یکی از پرهزینه‌ترین سوخت‌ها محسوب می‌شود. آن هم تا حدی که برخی متخصصان گفتند هزینه‌ها و سوخت مورد استفاده در جابه‌جایی LNG به خودی خود باعث آسیب زیادی به محیط زیست خواهد شد.

توجه داشته باشید که اگرچه گازهای گلخانه‌ای در این سوخت کمتر آزاد می‌شوند، اما نشت متان در LNG باعث شده تا همچنان در افزایش گرمای زمین تأثیر زیادی داشته باشد.

مدیریت پسماند و فاضلاب در کروز

طبق آمار، هر مسافر کشتی کروز به‌طور میانگین روزانه بین ۳ تا ۵ کیلوگرم پسماند جامد تولید می‌کند. به همین دلیل، در کشتی‌های بزرگ مانند «نماد دریاها» با ظرفیت نزدیک به ۱۰ هزار نفر، در هر سفر حدود ۴۰ تُن زباله ایجاد می‌شود؛ رقمی که در صورت مدیریت نادرست، می‌تواند به بحران‌های زیست‌محیطی بزرگی منجر شود.

پلاستیک‌ها از جمله خطرناک‌ترین پسماندها هستند که با ورود به زنجیره غذایی دریا، حیات بسیاری از گونه‌های آبزی را تهدید می‌کنند.

با این حال، تحت فشار سازمان IMO و با اعمال جریمه‌های سنگین، اکنون اکثر خطوط کروز ملزم به اجرای دقیق مقررات مدیریت پسماند شده‌اند. زباله‌ها در کشتی‌ها به روش‌هایی نظیر ذخیره‌سازی، بازیافت یا تخلیه در نقاط مجاز مدیریت می‌شوند.

اثرات مخرب کشتیرانی بر اکوسیستم‌های دریایی و حیات آبزیان

وقتی از چالش‌های زیست‌محیطی کشتی‌های کروز صحبت می‌شود، تنها مسئله‌ی آلودگی ناشی از سوخت یا فاضلاب مطرح نیست؛ بلکه تخریب گسترده‌ی اکوسیستم‌های دریایی نیز یکی از نگرانی‌های جدی است. برای نمونه، در برخی سواحل مانند هاوایی و فلوریدا، تخلیه فاضلاب کشتی‌ها موجب مرگ مرجان‌ها و ماهی‌ها شده و زیستگاه‌های طبیعی را در معرض خطر قرار داده است.

از دیگر مشکلات مهم، مسئله‌ی آب توازن در کشتی‌هاست؛ آبی که برای حفظ تعادل شناور در مخازن ذخیره می‌شود. این فرایند در ظاهر بی‌ضرر است، اما زمانی که آب ذخیره‌شده از یک بندر در منطقه‌ای دیگر تخلیه می‌شود، گونه‌های مهاجم به زیست‌بوم جدید منتقل می‌گردند و تعادل طبیعی آن را بر هم می‌زنند. به همین دلیل، سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) از سال ۲۰۱۷ تصفیه آب توازن را برای تمام کشتی‌ها الزامی کرده است.

راهکارهای کاهش اثرات زیست‌محیطی در کشتی‌های مدرن

امروزه اکثر کشتی‌های کروز از سیستم‌های هوشمند و مؤثری مثل فیلتر سوخت، ذخیره یا تصفیه آب سیاه (فاضلاب)، تصفیه آب خاکستری، تصفیه آب توازن و ده‌ها تکنولوژی تاثیرگذار دیگر برخوردار هستند که اثرات مخرب کشتیرانی را بسیار کنترل‌شده‌تر از قبل می‌سازند.

از طرفی گواهی‌ای با نام گرین شیپ (Green Ship) نیز به خطوط کروز بهینه و استاندارد تعلق می‌گیرد که نشان دهنده تلاش آن‌ها برای تصفیه مناسب، استفاده از سوخت‌های سالم‌تر، مدیریت استاندارد پسماند، استفاده از پنل‌های خورشیدی و به‌طور کلی کاهش اثرات مخرب این صنعت در محیط زیست است. برخی از مشهورترین خطوط کروز که گواهی Green ship دارند را در ادامه نام می‌بریم:

• Ponant Cruises
• Hurtigruten
• Costa Cruises
• Celebrity Cruises
• Disney Cruise Line

مسئولیت اجتماعی شرکت‌های کروز و نقش مسافران

در این میان نباید از تأثیرگذاری مسافران عادی و شرکت‌ها در برطرف کردن چالش‌های زیست‌محیطی کشتی‌های کروز نیز غافل شویم. قطعاً کمپین‌های حمایت از اکوسیستم‌های دریایی یا فرهنگ‌سازی‌هایی که امروزه در جامعه شکل گرفتند، همگی از گام‌های مثبت و موثر در حفظ سلامت آب‌ها هستند. برای مثال کمپین Clean Arctic Alliance را می‌توانید درنظر بگیرید که با هدف ایجاد فشار روی IMO برای ممنوعیت استفاده از سوخت HFO شکل گرفت.

برخی از اقداماتی که هر مسافر باید برای مراقبت از اکوسیستم و محیط زیست رعایت کند در زیر آورده شده :

• تولید زباله کمتر یا کاهش استفاده از ظروف پلاستیکی
• حمایت از اقدامات سبز در صنعت کروز با انتخاب خطوط Green ship
• استفاده از برق کمتر در کشتی (برق کشتی‌ها اغلب از همان سوخت اصلی تامین می‌شود)
• اطلاع رسانی و آگاهی‌ دادن به سایر افراد در رابطه با اهمیت این اقدامات

آینده سفرهای دریایی و ضرورت سیاست‌های سبز

البته تمام این موضوع نیز بر دوش مردم نیست و IMO به‌طور رسمی در مقالات اخیر خود مثل 2023 IMO Strategy on Reduction of GHG Emissions from Ships اعلام کرد که اهداف جدی و بلندمدتی برای کاهش انتشار کربن و CO2 در کشتیرانی تا سال 2030 دارد و تلاش آن‌ها برای کاهش 40 درصدی کربن آزادشده تا این سال خواهد بود.

جمع‌بندی

در دنیایی که چالش‌های زیست‌محیطی کشتی‌های کروز به تدریج افزایش پیدا می‌کنند، برخی این موضوع را فرصتی برای پیشرفت و توسعه، و برخی دیگر آن را نشان‌ از تخریب بی‌وقفه محیط زیست توسط انسان‌ها می‌دانند. اما در این مقاله به‌وضوح دیدیم که اگر با دید بازتری به صنعت‌ کشتیرانی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم در حال حاضر در نقطه‌ای میان توسعه گردشگری و مسئولیت محیط زیستی قرار دارد که روزبه‌روز هم دارد به تعادل بهتری می‌رسد.

در شرایطی که چالش‌های زیست‌محیطی کشتی‌های کروز رو به افزایش است، فعالان حوزه گردشگری از جمله گلبرگ سیر بر این باورند که این صنعت در حال حرکت به‌سمت تعادلی میان توسعه گردشگری و حفظ محیط زیست است.

بنابراین به‌یاد داشته باشید که پیشرفت در هر صنعتی به منزله نیاز انسان‌ها در آن حوزه بوده، پس تنها راه ما حفظ و نگه‌داری از صنعت کشتیرانی و کروز درکنار تلاش برای کاهش تخریبات آن خواهد بود. و در آخر به یاد داشته باشید که اگرچه سفر با کشتی کروز می‌تواند تجربه‌ای لوکس و جذاب باشد، اما آگاهی از چالش‌های زیست‌محیطی و حمایت از اقدامات پایدار، آینده‌ای سالم‌تر برای دریاها رقم خواهد زد.