هوش مصنوعی در ایران بی‌هوش شد!

روزنامه خراسان نوشت: هوش مصنوعی، نه یک موضوع سیاسی است و نه اجتماعی. با وجود این مشخص نیست چرا این فناوری نوظهور که اکنون به ابزار قدرت و فناوری کشورهای توسعه یافته تبدیل شده، در کشور ما دچار سردرگمی و بلاتکلیفی است.

از تشکیل سازمان ملی تا ستاد توسعه

ما در حوزه هوش مصنوعی از ابتدا دچار چالش تاخیر و تعویق بودیم. در شرایطی که بسیاری از کشورها از جمله برخی از همسایگان عربی وزارتخانه آن را هم از سال ها قبل تشکیل دادند، ما حدودا دو سال قبل اقدام به تهیه سند ملی هوش مصنوعی کردیم و اگرچه خود یک گام بلند بود اما پس از آن و با تغییر دولت، موضوع جدیدی مبنی بر این که «حکمران هوش مصنوعی کیست؟» پدید آمد و در حقیقت، هوش مصنوعی وارد فاز جدیدی از بلاتکلیفی شد.  
مرور این تاریخچه می گوید: در اواخر دولت سیزدهم «سازمان ملی هوش‌مصنوعی» به‌عنوان نهادی مستقل زیر نظر مستقیم رئیس‌جمهور شکل گرفت. مأموریت این سازمان، سیاست‌گذاری و هماهنگی ملی در زمینه توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی بود. با آغاز به کار دولت چهاردهم، اما این ساختار دستخوش تغییر شد؛ دولت جدید به جای سازمان مذکور، «ستاد توسعه هوش مصنوعی» را زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ایجاد کرد و عملاً فعالیت‌های سازمان ملی هوش مصنوعی متوقف و به این ستاد منتقل شد. این جابه جایی و دوگانگی در ساختار حکمرانی هوش مصنوعی، به نوعی یک سردرگمی و بلاتکلیفی در این امر را پدید آورد. 

زیر نظر دولت یا سازمان مستقل

کمی ورود جزئی تر به موضوع مدیریت هوش مصنوعی ما را با زوایای متعددی آشنا می کند. خبرگزاری مهر در این باره می نویسد: «رهبر معظم انقلاب اسلامی صراحتاً خواستار تداوم کار سازمان ملی هوش مصنوعی زیر نظر مستقیم رئیس‌جمهور شده‌اند. ایشان در نخستین دیدار دولت چهاردهم (هفته دولت ۱۴۰۳) به لزوم دستیابی ایران به «لایه‌های عمیق و زیرساختی هوش مصنوعی» تأکید کرده و ضمن اشاره به اقدام دولت قبلی در تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی فرموده‌اند: «البته زمان دولت سیزدهم یک سازمانی تشکیل شد به نام «سازمان ملی هوش مصنوعی»، زیر نظر رئیس‌جمهور؛ این کار خوبی بود که خب حالا دیگر نصفه‌کاره مانده. اگر چنانچه همان سازمان زیر نظر خود آقای رئیس‌جمهور ادامه‌ کار بدهد، امید فراوانی وجود دارد که ان‌شاءا . . .  این کار پیش برود.»

ورود مجلس به هوش مصنوعی

در همین زمینه، اما مجلس نیز که فراکسیونی برای هوش مصنوعی دارد، برای این هوش، آستین بالا زده و به دنبال تصویب طرح ملی هوش مصنوعی است. این در حالی است که سند ملی هوش مصنوعی آبان ۱۴۰۲ در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب و  در خرداد ۱۴۰۳ ابلاغ شد.
با این حال اما مجلس اکنون درصدد طرح ملی هوش مصنوعی و تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی است. ۱۸ مهر، طاهری نماینده مجلس به خبرگزاری خانه ملت این طور گفته است: «در راستای اجرای ماده ۶۵ قانون برنامه هفتم توسعه دولت باید حداکثر ظرف مدت ۶ ماه برای اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، لایحه هوش مصنوعی را به مجلس تقدیم می کرد. با توجه به این که این اتفاق رخ نداد مجلس بررسی طرح ملی هوش مصنوعی را در دستور کار قرار داد که کلیات این طرح در خرداد ماه در صحن مجلس به تصویب رسید و برای بررسی جزئیات و پیشنهادات نمایندگان در قالب دوشوری به کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ارجاع داده شد.» 

اختلاف نظر مجلس و دولت چیست؟

سیدمحمد محمدزاده ضیابری، رئیس کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، اختلاف نظر مجلس و دولت درباره حکمرانی هوش مصنوعی را روز گذشته در گفت وگو با ایسنا تشریح کرده است:  بین دولت و مجلس درباره ساختار نهاد حکمران هوش مصنوعی اختلاف نظر وجود دارد؛ دولت بر ساختار ستادی ذیل معاونت علمی ریاست‌جمهوری اصرار دارد، در حالی که مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی بر تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی تأکید دارند. وی با اشاره به دلایل ترجیح ساختار سازمانی گفت: تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است. دلیل این تصمیم آن است که هوش مصنوعی تنها یک موضوع فناورانه نیست؛ ابعاد فرهنگی، امنیتی، نظامی و اقتصادی گسترده‌ای دارد. به همین دلیل، تشکیل یک ستاد برای هوش مصنوعی همانند ستاد نانو نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای این حوزه باشد.

زمان را از دست ندهیم

بی شک این اختلاف نظرها در جهت بهبود وضعیت و شرایط کنونی و آینده هوش مصنوعی است. اما بپذیریم، ما همین حالا در هوش مصنوعی از رقبای علمی و فناوری عقب افتاده ایم و روا نیست بیش از این، این پدیده جهانی را که با شتابی برق آسا در حال رشد و توسعه است، در کشور متوقف کنیم. برای درک بیشتر از این شتاب برق آسا، خوب است به نتایج یک بررسی جهانی توجه کنیم. 

پایگاه رسانه ای livescience به عنوان یکی از معتبرترین و بزرگ ترین رسانه های علمی جهان، در گزارشی نوشت: «پژوهشی تازه با معرفی معیار «مدت‌زمان انجام کار» نشان می‌دهد فناوری هوش مصنوعی چنان سریع پیشرفت می‌کند که توانایی آن در انجام وظایف طولانی‌مدت (چندساعته) هر هفت ماه دو برابر می‌شود و تا سال ۲۰۳۲ می‌تواند به تنهایی معادل یک ماه کار توسعه نرم‌افزار را انجام دهد.» حال در این معادله پیچیده سرعت و شتاب، ما کجای داستان قرار داریم؟