حمایت‌هایی که می‌تواند چالش‌های چند قلو زایی را مهار کند
بهناز عسگری – ضمیمه جامعه روزنامه اطلاعات: چندقلوزایی یکی از پدیده‌های جذاب و قابل‌توجه در حوزه زیست‌شناسی و پزشکی است که توجه بسیاری از پژوهشگران، پزشکان و جامعه را به خود جلب می‌کند. این...
بهناز عسگری – ضمیمه جامعه روزنامه اطلاعات: چندقلوزایی یکی از پدیده‌های جذاب و قابل‌توجه در حوزه زیست‌شناسی و پزشکی است که توجه بسیاری از پژوهشگران، پزشکان و جامعه را به خود جلب می‌کند. این پدیده که در آن بیش از یک نوزاد در یک بارداری به دنیا می‌آیند، می‌تواند تحت‌تأثیر عوامل ژنتیکی، محیطی و پزشکی قرار گیرد. در این گزارش، به بررسی علل و عوامل مؤثر بر چندقلوزایی، تأثیرات این پدیده بر سلامت مادر و نوزادان، چالش‌ها و فرصت‌های مربوط به آن پرداخته، روش‌های مختلف مدیریت بارداری و زایمان چندقلو و نقش فناوری‌های نوین در بهبود نتایج پرداخته می‌شود.
شب‌های بی‌خوابی
سهیل شریعتمداری، پدر دوقلوها در گفتگو با خبرنگار اطلاعات می‌گوید: وقتی یک خانواده خبردار می‌شوند که قرار است دو یا چندقلو داشته باشند، شادی و هیجان در خانه حاکم می‌شود. اعضای خانواده با امید و انتظار به استقبال این تجربه جدید می‌روند.
در دوران بارداری، خانواده‌ها باید آمادگی بیشتری برای مراقبت از مادر داشته باشند. پس از تولد، هماهنگی بین اعضای خانواده برای مراقبت از چند نوزاد کار آسانی نیست اما تلاش‌های مشترک و حمایتی که بین اعضا وجود دارد، باعث می‌شود که این دوران به خاطره‌انگیزترین و شیرین‌ترین لحظات تبدیل شود.
احساسات خانواده‌ها معمولا با عشق و محبت فراوان نسبت به دوقلوها همراه است. هر لحظه از رشد و تکامل آن‌ها پر از شگفتی و لذت است و دیدن بازی و تعاملشان با یکدیگر، شادی و لبخند را برای خانواده به ارمغان می‌آورد.
سهیل در ادامه به چالش‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: هرچند که داشتن دوقلو یا چندقلو چالش‌هایی نیز به همراه دارد اما این چالش‌ها با تلاش و همدلی، قابل‌حل هستند. شب‌های بی‌خوابی، مراقبت‌های همزمان از دو یا چند نوزاد و نیاز به توجه ویژه به هر کودک، از جمله چالش‌هایی هستند که خانواده‌ها باید با آن‌ها روبه‌رو شوند. در نهایت، داشتن دوقلو یا چندقلو تجربه‌ای بی‌نظیر و ارزشمند است که لحظات زیادی از شیرینی و شادی را به زندگی خانواده می‌آورد. شباهت‌ها، هم‌زبانی، همبازی بودن، پوشش هم‌شکل، با هم بزرگ شدن، همه و همه زیبایی‌ها و لذتی دارد که باید به خاطرشان شاکر بود.
چالش‌برانگیز و شگفت‌انگیز
نیره خلیلی پور میبدی، مادر سه قلو (یک پسر و دو دختر به نام‌های علی، سارا و سپیده) در گفتگو با اطلاعات می‌گوید: داشتن چندقلو می‌تواند همزمان چالش‌برانگیز و شگفت‌انگیز باشد. تربیت چند نوزاد به‌طور همزمان، نیازمند توجه و حمایت بیشتری است. برخی از چالش‌ها شامل زمان‌بر بودن مراقبت‌ها، هزینه‌های بالا و نیاز به حمایت اجتماعی و خانوادگی بیشتر است.
او می‌افزاید: دیدن رشد و پیشرفت همزمان چند نوزاد، یک تجربه بی‌نظیر است. احساس این که خانواده‌ای بزرگ و پرجمعیت دارید، می‌تواند لذت‌بخش و دلگرم‌کننده باشد و بسیاری از والدین چندقلوها معتقدند که این تجربه آن‌ها را به‌هم نزدیک‌تر و ارتباطات خانوادگی قوی‌تری ایجاد کرده است.
حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی، نقش مهمی در موفقیت مادران چندقلو دارند. شبکه‌های حمایت اجتماعی می‌توانند به مادران کمک کنند تا با چالش‌های روزانه بهتر کنار بیایند و از سلامت روانی و جسمی خود مراقبت کنند. سازمان‌ها و نهادهای مختلف می‌توانند با ارائه خدمات مشاوره، آموزش و حمایت مالی به مادران چندقلو کمک کنند.
افزایش باروری‌های دوقلویی
دکتر مریم افتخار، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری آی‌وی‌اف و استادتمام دانشگاه و عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم تولیدمثل یزد در گفتگو با خبرنگار اطلاعات می‌گوید: دوقلو و چندقلوزایی یکی از پدیده‌های جالب و موردتوجه در بارداری است. دوقلوها به دو شکل همسان و غیرهمسان دیده می‌شوند.
دوقلوهای غیرهمسان، حاصل باروری دو تخمک مجزا با دو اسپرم متفاوت هستند. این دوقلوها از نظر ژنتیکی متفاوتند و از نظر جنسی می‌توانند متفاوت باشند.
دوقلوهای همسان از تقسیم یک جنین در مراحل اولیه پس از لقاح حاصل می‌شوند. این دوقلوها از نظر ژنتیکی یکسان و از نظر جنسی مشابه هستند. شیوع دوقلوهای همسان کم است و به طور میانگین، یک مورد در هر ۲۵۰ تولد رخ می‌دهد.
او با اشاره به این که روش‌های کمک‌باروری نظیر آی‌وی‌اف (IVF) در افزایش نرخ دوقلوزایی نقش مهمی دارند می‌افزاید: تحریک تخمک‌گذاری نیز باعث رشد چند فولیکول به صورت همزمان و تشکیل بیش از یک تخمک و منجر به افزایش شانس چندقلوزایی می‌شود. بسیاری از مراکز برای کاهش عوارض حاملگی‌های دوقلوزایی، تعداد کمتری جنین را منتقل می‌کنند و سیاست کلی آن‌ها بر این است که در صورت امکان، یک جنین خوب و با کیفیت منتقل شود تا احتمال دوقلوزایی کاهش یابد.
این استادتمام دانشگاه یادآور می‌شود: وراثت، نقش مهمی در ایجاد چندقلوزایی دارد. خانم‌هایی که خودشان حاصل دوقلوزایی هستند یا یک خواهر و برادر دوقلو دارند، احتمال بیشتری برای داشتن دو یا چندقلو دارند.
افزایش سن مادر می‌تواند عوارض بارداری را افزایش دهد. مادران بارداری که از طریق آی‌وی‌اف حامله می‌شوند معمولا سن بالاتری دارند که می‌تواند باعث افزایش عوارض بارداری و حاملگی‌های دوقلوزایی شود.
این متخصص زنان و زایمان می‌افزاید: وضعیت تغذیه و جثه مادر نیز با میزان دوقلوزایی مرتبط است. خانم‌هایی که کمتر از ۳۵ سال سن دارند به خاطر باروری بالاتر، میزان حاملگی و دوقلوزایی بیشتری را تجربه می‌کنند و بارداری در سنین بالاتر نیز به علت تغییرات هورمونی می‌تواند شانس چندقلوزایی را افزایش دهد.
عوارض حاملگی‌های دوقلوزایی
دکتر افتخار می‌گوید: مطالعات نشان می‌دهند که حاملگی‌های دوقلویی پس از آی‌وی‌اف با عوارض بیشتری همراه هستند.
خصوصیات متفاوت مادران باردار و افزایش سن مادر از جمله عوامل افزایش‌دهنده عوارض بارداری هستند. بیماری‌های زمینه‌ای که در برخی مادران باردار دیده می‌شود نیز می‌تواند باعث افزایش عوارض بارداری و حاملگی‌های دوقلویی پس از آی‌وی‌اف شوند.
این متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری آی‌وی‌اف با بیان این که تحریک تخمک‌گذاری با افزایش میزان چندقلویی به میزان ۹ تا ۲۸ درصد همراه است، می‌افزاید: بهتر است در سیکل‌های تحریک تخمک‌گذاری بیشتر از دو تا سه فولیکول غالب نداشته باشیم و اگر احتمال بدهیم که بیشتر از دو تخمک آزاد شوند، آن سیکل تخمک‌گذاری کنسل شود تا شانس حاملگی‌های چندقلویی کاهش یابد، زیرا این حاملگی‌ها همراه با عوارض بیشتری هستند.
انواع مختلف استرس‌های فیزیولوژیک در حاملگی‌های چندقلویی دیده می‌شود و احتمال بروز عوارض جدی برای مادر معمولا بیشتر از حاملگی‌های تک‌قلویی است، به خصوص اگر بیماری‌های زمینه‌ای وجود داشته باشد.
احتمال سقط جنین در حاملگی‌های دوقلویی بیشتر است و در مواردی که چندقلویی، حاصل آی‌وی‌اف باشد، این احتمال باز هم افزایش می‌یابد. همچنین، احتمال ناهنجاری‌های مادرزادی در حاملگی‌های دوقلویی در مقایسه با تک‌قلویی تقریبا دو برابر بیشتر است.
نیاز تغذیه مادران باردار چندقلو نیز با خانم‌هایی که تک‌قلو باردارند متفاوت است. خانم‌های باردار چندقلو نیاز بیشتری به کالری، پروتئین، مواد غذایی و ویتامین و اسید چرب دارند و توصیه می‌شود که حتما در طی بارداری مکمل‌های موردنیاز را مصرف کنند. همچنین نیاز به ریزمغذی‌ها مانند منیزیم، کلسیم، روی، ویتامین C، D و E در این خانم‌ها بیشتر است و آن‌ها تقریبا دو برابر خانم‌های باردار تک‌قلو نیاز به آهن دارند.
دکتر افتخار ادامه می‌دهد: احتمال این که خانم‌هایی که دوقلو یا چندقلو حامله هستند دچار اختلالات فشار خون شوند بیشتر است. احتمال این که این خانم‌ها دچار مسمومیت بارداری و پری‌اکلامپسی شوند، ۱۵ درصد گزارش شده است. هرچه تعداد قل‌ها بیشتر باشد، شانس عوارض مرتبط با فشار خون و مسمومیت بارداری در این افراد بیشتر می‌شود.
سندرم انتقال قل به‌قل
دکتر افتخار می‌گوید: در مواردی که دوقلویی به صورت همسان و حاصل تقسیم جنین در مراحل اولیه است، جنین‌ها با یک ژنتیک یکسان ایجاد می شوند. در این دوقلوها اگر کیسه آمینیون مشترک باشد، عوارض بارداری خیلی بیشتر است.
احتمال ارتباط عروقی در این نوع جنین‌ها بیشتر بوده و در صورت وجود کیسه آمینیون مشترک، احتمال پیچ‌خوردگی بند ناف و مرگ جنین نیز افزایش می‌یابد.
در حاملگی‌های دوقلویی همسان که جنین‌ها در دو کیسه آمینیون هستند ولی کوریون مشترک است، احتمال بروز سندرم انتقال قل به‌قل وجود دارد. در این سندرم، یک قل به عنوان قل دهنده و دیگری به عنوان قل گیرنده تعریف می‌شود. قل دهنده دچار کم‌خونی و محدودیت رشد می‌شود، در حالی که قل گیرنده ممکن است دچار پلی‌سایتمی و هیدروپس شود که می‌تواند احتمال مرگ جنین را افزایش دهد.
او تأکید می‌کند: نیاز به مراقبت دوران بارداری و پس از زایمان در خانم‌های باردار چندقلو افزایش پیدا می‌کند. همچنین در برخی موارد، احتمال زایمان طبیعی وجود ندارد و زایمان به صورت سزارین انجام می‌شود. یکی از دلایل افزایش سزارین، نحوه قرارگیری جنین در رحم و کانال زایمان است که ممکن است اجازه زایمان طبیعی را ندهد. در حاملگی‌های چندقلویی، احتمال جفت‌های سرراهی نیز بیشتر است که نیاز به زایمان سزارین را افزایش می‌دهد.