رئیس مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری: مسئولان صدای مردم را بشنوند

اطلاعات نوشت: :محمد رضا جوادی یگانه، دانشیار جامعه‌شناسی و عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است که از شهریور ۱۴۰۳  با روی کار آمدن دولت چهاردهم مسئولیت مرکز ارتباطات مردمی نهاد ریاست‌جمهوری را به عهده دارد. او مرکزی را اداره می کند که مردم به طور مستقیم با تلفن های خود، عالی ترین مقام های اجرایی را از رنج ها و مشکلات خود آگاه می کنند.

جوادی یگانه دیروز مهمان یکی دیگر از سلسله نشست های «گفتمان کاهش رنج مردم» روزنامه اطلاعات بود که با حضور حجت الاسلام  والمسلمین ایزدپناه، نماینده ولی فقیه ومدیر مسئول روزنامه  وجمع دیگری از مدیران و نویسندگان موسسه وروزنامه اطلاعات برگزار شد.  

او در این نشست با تاکید بر شنیدن صدای مردم می گوید: سنتی در تاریخ ایران به نام رسم ملوکان عجم وجود دارد که مطابق آن شاه باید هرچند روز یک ‌بار بی‌واسطه صدای مردم را می‌شنید. این مساله همان شنیدن «تظلم خواهی» مردم بود. این رسم در دین و در نهج‌البلاغه و دستورات حضرت امیر(ع) به مالک‌اشتر هم دیده می‌شود. اساس این موضوع بر این است که اگر حکومت قرار است بر مبنای رضایت مردم  باشد باید رابطه‌اش را با مردم تعریف کند، یعنی همزمان مردم به عنوان ناظر حضور داشته باشند و همزمان مسائل  آنان شنیده شود چرا که کسب رضایت مردم در تمامی ادوار یک شاخص است.

وی ادامه می دهد: در برهه کنونی به طور مشخص مساله اصلی مردم ،  اقتصاد و معیشت است. ولی مسائلی مانند فیلترینگ یا موضوعات دیگر هم مطرح است. وظیفه حکومت‌ها حل کردن تمام مشکلات مردم  است، اما  این کار در مواردی نیازمند ساختارسازی و بناکردن ساختار درست است و در مواردی دیگر هم این چنین نیست.

به طور مثال، ساختار نظام «گزینش» به دلیل نادیده گرفتن و رد بخشی از مردم بدون دلایل قانع‌کننده ،مشکلی است که به طور ساختاری باید حل شود. یعنی زمانی یک ساختار به عنوان رذیلت نهادی مطرح است که باید از اساس اصلاح شود؛ اما همه مسائل کشور  کلان نیستند و بسیاری از مسائلی که مردم با آن درگیرند، مسائل روزمره‌ای است که هرچند کوچک هستند ولی برای مردم مهمند. پس لزوماً همه مشکلات کشور   ساختاری نیست که حل آنها نیازمند تصمیمات بزرگ و بودجه کلان و ایجاد ساختار جدید باشد. بسیاری از مسائل خرد و میانی و روزمره مردم نیازی به ایجاد ساختار جدید و بودجه ندارد و فقط نیازمند پیگیری و شنیده شدن است. یعنی مسئولان باید از موضع دانای کل پایین آمده و صدای مردم را بشنوند.

به باور جوادی یگانه، حل بسیاری از مشکلات مردم بدیهی به نظر می‌رسد ،ولی حل نمی‌شود چون مسئول مربوط خود را دانای کل می‌داند. حرف مردم این است که رنج آنان حداقل از سوی مسئولان درک شود و همین عدم درک می‌تواند مردم را عصبانی کند. مسئولان باید از نگاه کلان و کلی به مسائل کشور کمی فاصله بگیرند و نگاه جزئی‌تر به مسائل خرد داشته باشند.

مسئولان باور کنند  رنج مردم، رنج است

وی  می افزاید : ما در معاونت ارتباطات مردمی ریاست جمهوری باور داریم که باید رخوت و بی‌حسی موجود نسبت به رنج مردم دیده شود  و مسئولان باور کنند که رنج مردم، رنج است. البته این نکته هم ضروری است که وقتی سرمایه اجتماعی حاکمیت پایین است، گاهی هر اقدامی هم که انجام شود از سوی مردم دیده نمی‌شود و آنان معترضند چون از کلیت ماجرا ناراضی‌اند.

جوا دی یگانه با ذکر مثال هایی از مورد توجه قرار گرفتن رنج های خرد مردم می گوید: در معاونت ارتباطات ریاست جمهوری زمانی ما به یک مورد اعتراض اهالی یک روستا در «اسفراین» نسبت به فعالیت یک معدن مواجه شدیم، این معدن در یک منطقه حفاظت شده قرار داشت که سبب آلودگی آب مورد استفاده مردم محلی شده بود. مساله این اهالی با مساله فعالان محیط زیست یکی شده بود و ما هم برای پیگیری، جلسه ای تشکیل دادیم و فعالیت معدن متوقف شد . یا در موردی دیگر، عده ای از مبتلایان به بیماری  خاص نسبت به بی‌توجهی به تهیه داروهای مورد نیازشان و تأمین اعتبارات برای تهیه آن‌  اعتراض داشتند. در جلسه‌ای که بی‌واسطه با حضور معاون وزیر، بیماران و پزشکان تشکیل شد، در نهایت وزارتخانه پذیرفت که به منظور تولید داخلی داروی مورد نیاز این بیماران فعالیت خود را شروع کند. یعنی در اینجا ساختار قدرت شکسته شد و مسئول بدون واسطه مشکل دردمندی را شنید که همین موضوع هم فلسفه سفرهای استانی است. معتقدم رسانه‌ها می‌توانند عاملی باشند که ساختار قدرت را بشکنند و با کار تحقیقی و تحلیلی، رنج مردم را کاهش دهند.

این  مقام نهادریاست جمهوری خاطرنشان می سازد : تجربه من در معاونت ارتباطات مردمی ریاست جمهوری نشان می‌دهد که اولین حسگر مشکل موجود در جامعه ایرانی، همین تلفن‌هایی است که به ما می‌شود. اگر به سرعت آنها را حل کنیم بسیاری از آنها تبدیل به اعتراضات بزرگ نخواهند شد. در تهران عدد ارتباط با نهاد ریاست جمهوری بسیار پایین‌  است، ولی در شهرستان‌ها چون مردم بی‌پناه هستند با همین تلفن‌ها و با توسل به مرکز سعی می‌کنند مشکلات خود را حل کنند. باید توجه داشته باشیم که حل مسائل ساختاری یا موضوعات کلان کشور حتما باعث کاهش رنج مردم می‌شود، ولی رنج های خرد را نباید نادیده بگیریم. عدم حل این مسائل، آسیب‌های اجتماعی را به دنبال دارد که یکی از عوارض آن موضوع عدالت است. مساله عدالت یعنی رعایت قانون و اعمال قانون حتی در جزئی‌ترین موارد و این همان تفاوتی است که میان کشورهای توسعه یافته و  نیافته وجود دارد.

رنج های خرد مردم  و سرمایه اجتماعی  

ارتباط حل رنج های خرد با موضوع سرمایه اجتماعی   و چگونگی بهبود آن، موضوع دیگری است که جوادی یگانه در پاسخ به آن می گوید: حتماً در تصویر و نگرش مردم به خودشان و جامعه، ساختارهای کلان مهم هستند. یعنی اگر  سرمایه را به سرمایه در سطح خرد و میانی و کلان تقسیم کنیم ،حتماً سرمایه کلان بسیار مهم است. مثلاً   پیمایشی در مورد رضایت مردم از خدمات دستگاه‌های دولتی در اسفند ۱۴۰۳ انجام داد یم .

نتیجه  این پیمایش نشان داد که  میزان رضایت مردم کمتر ازحد میانگین  است ،  ولی نکته جالب اینجاست که در همین پیمایش از مردم در مورد رضایت از خدمات بیمارستان‌های دولتی پرسیدیم. کسانی که به بیمارستان‌های دولتی مراجعه داشتند رضایت بیشتری را اعلام کردند. منظور این است که در بسیاری از موارد تصور ما از عملکرد نهادها براساس آنچه مردم می‌گویند، است؛ در حالی که ممکن است که ما چیز دیگری را تجربه کنیم. یا مثلا در بحث بانک   از تجربه مردم پیرامون خدمات بانکی سئوال کردیم؛ در حالی که معمولاً تصور ما این است که مردم با کارمندانی در بانکها مواجه می‌شوند که درست خدمت نمی‌کنند، اما در واقعیت چنین نیست و مردم از خدمات کارکنان بانکها رضایت دارند. واقعیت این است که در سال‌های اخیر سرمایه‌ اجتماعی به دلیل برخی برخوردها مانند گشت ارشاد   یا مسائلی از این دست به شدت افت کرده است. چون دشمن فرض کردن آدمها باعث ضربه‌زدن به سرمایه کلان می شود؛ اما وقتی  مردم و واقعیت ها را ببینیم شاهد همراهی مردم هم هستیم.

در انتخابات اخیر ریاست جمهوری  ودر مرحله دوم مشارکت مردم، ۱۰درصد بیشتر  شد چون باور کرده ‌بودند جمهوری اسلامی رای آنها را می‌شمارد و رأی آنها تأثیرگذار است.

وضعیت دینداری مردم

این  جامعه شناس در پاسخ به پرسشی پیرامون پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان درباره وضعیت دینداری مردم و اینکه دینداری در ایران کاهش یافته است، می گوید:   تعبیری از جامعه ایران در سال ۱۴۰۲ ارائه دادم مبنی بر اینکه جامعه ایرانی به سمت دو جامعه‌ای  شدن یا دوقطبی شدن حرکت می‌کند. اکثر گزاره های موج چهارم پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان هم این موضوع را تائید می‌کند؛ اما جامعه ایرانی یک جامعه پیچیده است. مردم در آن ضمن این که با دستفروشی مخالفند، با برخورد شهرداری با دستفروشی هم مخالفند. در موضوع دینداری هم این پیچیدگی وجود دارد.

جامعه بسیار تغییر کرده و سریع‌ترین میزان تغییر در جامعه ایرانی در مساله دینداری رخ داده است. مساله دین در ایران یک مساله شخصی شده است. اساسا تغییرات دینداری در ایران بسیار عجیب و بزرگ است. در عین این که شاهد حضور بیشتر مردم در مناسکی مانند پیاده‌روی اربعین یا مراسم محرم هستیم، ولی در مواردی هم شاهد روند کاهش دینداری هستیم؛ یعنی مردم بخش‌ها یا وجوهی از دین را خود انتخاب می‌کنند.

در این نشست مهرداد آگاهی،معاون مرکز ارتباطات مردمی نهاد ریاست جمهوری هم گزارشی از چندین مورد پیگیری شده از تلفن های مردم و تاثیر آن در نگرش مردم نسبت به دولت را ارائه کرد.