در اروپا با فحاشی هواداران چه می‌کنند؟
ورزش سه نوشت: اتفاق جنجالی دیروز فوتبال ایران همچنان روی خط تنش دنبال می‌شود. حساب رسمی باشگاه پرسپولیس پس از پیروزی مقابل استقلال خوزستان، ویدیویی از تشویق ایسلندی هوادارانش منتشر کرد که خشم آبی‌های...
ورزش سه نوشت: اتفاق جنجالی دیروز فوتبال ایران همچنان روی خط تنش دنبال می‌شود. حساب رسمی باشگاه پرسپولیس پس از پیروزی مقابل استقلال خوزستان، ویدیویی از تشویق ایسلندی هوادارانش منتشر کرد که خشم آبی‌های تهران را برانگیخت. در ویدیوی منتشر شده در پس‌زمینه تشویق ایسلندی صدایی شنیده می‌شد که گروهی از تماشاگران در حال توهین به باشگاه استقلال بودند. انتشار همان ویدیو کافی بود تا موجی از خشم و واکنش به‌پا شود. باشگاه استقلال با بیانیه‌ای رسمی اعتراض کرد و مدیرعاملش در چند توییت تند، رفتار رقیب را محکوم کرد.
البته حذف زودهنگام آن پست از اکانت رسمی پرسپولیس نشان می‌دهد این را باید یک اشتباه رسانه‌ای دانست. در حقوق اصل بر برائت است و وقتی باشگاه پرسپولیس پست منتشر شده را سریعا پاک کرده نمی‌توان نتیجه گرفت که این اقدام، عمدی بوده است.
اما برای ما سوالی پیش آمد که سعی کردیم به آن پاسخ بدهیم: در فوتبال جهان، وقتی چنین اتفاقی، یا اتفاقهای مشابه رخ داده، واکنش باشگاه‌ها چه بوده است؟
در اسپانیا: شعارها گزارش می‌شوند، نه منتشر
در لالیگا، سر داده شدن شعارهای توهین‌آمیز علیه باشگاه‌های بزرگ سابقه طولانی دارد. در چند فصل اخیر، لیگ اسپانیا بارها علیه شعارهایی مثل «پوتا رئال مادرید» و «پوتا بارسا» گزارش رسمی تنظیم کرده است. پوتا در اسپانیایی کلمه‌ای رکیک و بسیار توهین آمیز است و به همین علت در این کشور فورا خبرساز می‌شود.
یکی از نمونه‌های شاخص، در دیدار اتلتیک بیلبائو با رئال مادرید ثبت شد، جایی که بخشی از هواداران میزبان به رئال توهین کردند و لالیگا در گزارش رسمی‌اش از باشگاه بیلبائو خواست برای شناسایی محرکان سر دادن این شعارها همکاری کند . این اتفاق در سپتامبر ۲۰۲۴ رخ داد. جزئیات بیشتری از سرنوشت این پرونده در دسترس نیست.
در موارد مشابه، والنسیا، آلاوس و حتی رایو وایه‌کانو به‌دلیل شنیده‌شدن شعارهای مشابه از هواداران‌شان، تذکر رسمی گرفتند یا جریمه شدند.
در انگلیس: مرزهای روشنِ مسئولیت
در فوتبال انگلستان، حساسیت نسبت به محتوای رسمی باشگاه‌ها حتی از اسپانیا هم بیشتر است. در ۲۰۱۹، منچستریونایتد پس از آن‌که ویدئویی از شعار نژادپرستانه‌ی برخی هواداران علیه روملو لوکاکو در شبکه‌های اجتماعی پخش شد، بیانیه‌ای رسمی صادر کرد و اعلام کرد با پلیس برای شناسایی افراد دخیل همکاری می‌کند. توجه کنید که برخی اکانتها در شبکه‌های اجتماعی ویدیوهایی پخش کرده بودند که در آن گروهی از هواداران یونایتد به روملو لوکاکو توهین‌های زشت نژادپرستانه می‌کردند. یونایتد قول همکاری داد و گفت برای پیدا کردن آنها با پلیس و لیگ برتر همکاری می‌کند.
منچستریونایتد حتی از رسانه‌ها خواست آن ویدیوها را بازنشر نکنند تا از گسترش نفرت جلوگیری شود.
نمونه‌ی جالب دیگر از مسئولیت باشگاه‌ها مربوط به ناتینگهام فارست است: در آوریل ۲۰۲۴، فارست تنها به‌دلیل انتشار یک پست رسمی در X (توییتر) که در آن داوری را «شرم‌آور» خوانده بود، 30 هزار پوند جریمه شد. این مورد اصلاً شامل فحاشی نبود، اما نشان داد در فوتبال حرفه‌ای اروپا، حتی لحن پست رسمی باشگاه‌ها زیر ذره‌بین است.
در آمریکای جنوبی: شورِ بی‌مرز، واکنش‌های سخت
در آرژانتین و برزیل، فضای هواداری گاه به خشونت نزدیک می‌شود، اما باشگاه‌ها در سطح رسمی معمولاً واکنشی خنثی یا عذرخواهانه دارند. در ۲۰۲۲، پس از آن‌که بازیکن رئال خائن (Real Jaén) در جشن صعود شعار توهین‌آمیزی علیه حریف سر داد، باشگاه بلافاصله بیانیه‌ای منتشر و از جامعه فوتبال پوزش خواست. این پرونده هم مثل سایر نمونه‌ها ثابت کرد که حتی در محیط‌های هیجانی آمریکای جنوبی، باشگاه رسمی‌ترین سطح انضباط را حفظ می‌کند.
در آلمان: جدیت حداکثری مقابل شعارهای هنجارشکن
فوتبال آلمان هم از چنین لحظاتی خالی نیست. در سال‌های اخیر، فدراسیون فوتبال آلمان به‌دلیل شعارهای نژادپرستانه و توهین‌آمیز بخشی از هواداران در جریان مسابقات ملی و باشگاهی بارها جریمه شده است. در یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها، در بازی آلمان و جمهوری چک گروهی از تماشاگران شعارهای مرتبط با دوره نازی سر دادند و فدراسیون با جریمه ۳۲ هزار فرانکی فیفا روبه‌رو شد.
در بوندس‌لیگا هم باشگاه‌هایی مانند دورتموند با رفتارهای مشابه برخی هواداران افراطی مواجه بوده‌اند؛ از سر دادن شعارهای راست‌گرایانه تا تهدید مخالفان در سکوها. بااین‌حال، واکنش فوتبال آلمان همیشه روشن بوده: شناسایی، محرومیت و اعلام رسمی موضع علیه هرگونه نفرت‌پراکنی. اینجا، قانون نانوشته‌ای حاکم است که می‌گوید هیجان را می‌شود فریاد زد، اما توهین را هرگز.
مرور این پرونده‌ها تصویری روشن می‌دهد:
در تمام نمونه‌های بررسی‌شده، از اسپانیا تا انگلیس و آرژانتین، شعارهای توهین‌آمیز معمولاً با گزارش رسمی، جریمه یا عذرخواهی مواجه می‌شوند.
در چنین چارچوبی، آنچه دیروز در فوتبال ایران رخ داد، اقدامی کم‌سابقه و شاید بی‌سابقه در جهان فوتبال است: ترکیبی از شعار توهین‌آمیز و تأیید ضمنی آن در خروجی رسمی باشگاه.
واکنش تند استقلال، طبیعی بود؛ اما مسئله فراتر از جدال دو رنگ است؛ مسئله در واقع مسئله فرهنگ رسمیِ فوتبال، مسئولیت رسانه‌ای باشگاه‌ها، و مرزی است که بین هیجان و نفرت باید کشیده شود.
شاید این تنها اشتباهی رسانه‌ای باشد؛ اما در نگاهی عمیق‌تر، نشانه‌ای است از فاصله‌ی ما با آن الگویی که فوتبال حرفه‌ای جهان سال‌هاست برای خود تعریف کرده: هیجان در سکوها، احترام در رسمی‌ترین صداها.