نفس مردم این شهر به تنگ آمده/ بحرانی که منتظر دیپلماسی نمی‌ماند
وحید تفریحی در روزنامه خراسان نوشت: سال‌هاست مشهد با نفس‌های تنگ صبح می‌کند؛ شهری که روزگاری اگر هوایش گرفتار آلودگی می‌شد مقصرش خودروها بودند و ترافیک، حالا چند سالی است که میزبان مهمان ناخوانده‌ای...
وحید تفریحی در روزنامه خراسان نوشت:
سال‌هاست مشهد با نفس‌های تنگ صبح می‌کند؛ شهری که روزگاری اگر هوایش گرفتار آلودگی می‌شد مقصرش خودروها بودند و ترافیک، حالا چند سالی است که میزبان مهمان ناخوانده‌ای است به نام گرد و غبار که شده دلیل اصلی آلودگی هوای مشهد! ریزگردهایی که نه‌تنها آسمان را می‌پوشانند، بلکه بر ذهن و روان مردم هم سایه انداخته‌اند. در تمام این سال‌ها، هر بار با تشدید آلودگی، مسئولان وعده داده‌اند؛ از «دیپلماسی محیط‌زیستی» گرفته تا «تفاهم با ترکمنستان» و حالا هم «دیپلماسی منطقه‌ای»! اما حقیقت این است که گرد و غبار همچنان نفس مشهد را گرفته و وعده‌ها، همان‌طور که آمدند، در باد گم شده‌اند.
صحرای قره‌قوم در ترکمنستان سال‌هاست به عنوان یکی از کانون‌های اصلی تولید گرد و غبار در شمال شرق ایران معرفی می‌شود؛ کانونی که در اثر تغییرات اقلیمی، بی‌توجهی منطقه‌ای و مدیریت نادرست منابع آب، به کارخانه تولید ریزگرد تبدیل شده است. در پاسخ به این بحران، سیاست‌گذاری‌ها بیشتر در حد گفت‌وگو و وعده باقی مانده است؛ وعده برای مذاکره، برای تفاهم‌نامه، برای کارگروه مشترک، برای روزی که هنوز نیامده است.
مشکل اینجاست که ما سال‌هاست در مرحله «وعده» مانده‌ایم؛ نه طرح اجرایی مشترکی با ترکمنستان شکل گرفته، نه پروژه‌ای برای احیای زیست‌محیطی مرزهای شمال شرقی کشور آغاز شده است. حتی در داخل نیز بسیاری از کانون‌های گرد و غبار در خراسان رضوی رها و بر تعداد آن افزوده شده است؛ تالاب‌ها خشک، پوشش گیاهی نابود و زمین‌های رهاشده به دشت‌های بی‌جان تبدیل شده‌اند.
حالا هم این وعده جدید یعنی دیپلماسی منطقه‌ای، اگر قرار است کارآمد باشد، باید از مرحله شعار خارج شود. کشورهای همسایه سال‌هاست برنامه‌های مشترک محیط‌زیستی دارند؛ از طرح‌های ضدگردوغبار عراق و عربستان گرفته تا همکاری ایران با افغانستان در حوضه هیرمند که البته نیمه‌کاره مانده است. تداوم این وضعیت فقط به معنی هدررفت سرمایه‌های زیست‌محیطی شرق کشور است.
امروز دیگر زمان وعده‌های تازه نیست؛ مردم مشهد از وعده‌های تکراری خسته‌اند و نفس‌هایشان به تنگ آمده است. وقت آن است که دولت و وزارت امور خارجه، دیپلماسی محیط‌زیستی را از سطح جلسات و تفاهم‌نامه‌ها به سطح اقدام واقعی برسانند. اگر قرار است با ترکمنستان گفت‌وگو شود، باید این گفت‌وگو بر پایه برنامه، بودجه و زمان‌بندی مشخص باشد. اگر قرار است از «همکاری منطقه‌ای» سخن بگوییم، باید نشان دهیم که این همکاری، چیزی فراتر از عکس یادگاری پای میز مذاکره است.
لطفا کار را دوباره از نقطه صفر هم شروع نکنید؛ مسیر تا حدود زیادی پیش رفته و فقط پیگیری می‌خواهد و عمل؛ بروید سراغ مفاد تفاهم‌نامه خردادماه سال ۱۴۰۱ بین سران وقت دو کشور. حضور رئیس‌جمهور ترکمنستان در تهران و نشست سران دو کشور در این سال، منجر به تفاهم‌نامه‌هایی در موضوعات مختلف شد، تفاهم‌نامه‌هایی که یکی از مهم‌ترین آن برای استان خراسان رضوی، تفاهم محیط زیستی بود و طی آن مقابله با ریزگردها و طوفان‌های گرد و غبار در رأس این تفاهم به امضای سران دو کشور رسید. مفاد این تفاهم‌نامه را پیگیری و عملیاتی کنید چرا که کار از وعده گذشته، وقت آن است که از پشت میزها برخیزیم و به میدان عمل برویم؛ پیش از آن‌که آخرین نفس‌های همین حداقل روزهای با هوای پاک این شهر هم در گرد و غبار وعده‌ها گم شود.