علت افت تحصیلی در ایران؛ از کتاب‌های پرحجم و بر پایه حفظیات تا تا شرایط روانی دانش‌آموز
مریم انجم‌روز در روزنامه اعتماد نوشت: آموزش و پرورش، ستون توسعه هر کشوری است و کیفیت آن نقش مهمی در شکل‌گیری آینده نسل‌ها دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که نظام آموزشی ایران با آن روبه‌رو است، افت...
مریم انجم‌روز در روزنامه اعتماد نوشت:
آموزش و پرورش، ستون توسعه هر کشوری است و کیفیت آن نقش مهمی در شکل‌گیری آینده نسل‌ها دارد.
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که نظام آموزشی ایران با آن روبه‌رو است، افت تحصیلی دانش‌آموزان است؛ پدیده‌ای که به کاهش سطح یادگیری، علاقه‌مندی و موفقیت دانش‌آموزان در مدرسه منجر می‌شود. شناخت علل این افت، اولین گام برای پیشگیری و اصلاح آن است.
یکی از مهم‌ترین عوامل افت تحصیلی، عدم جذابیت و کارآمدی محتوای درسی است. کتاب‌های درسی معمولا سنگین، پرحجم و بر پایه حفظیات هستند نه درک عمیق یا یادگیری مهارت‌های زندگی. همچنین روش‌های تدریس سنتی و غیرتعاملی باعث می‌شوند دانش‌آموزان علاقه خود را به درس‌ها از دست بدهند. محیط خانوادگی تاثیر عمیقی بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموز دارد. خانواده‌هایی که درگیر مشکلات اقتصادی هستند یا از سواد کافی برخوردار نیستند، معمولا نمی‌توانند حمایت آموزشی لازم را از فرزندان خود داشته باشند.
از سوی دیگر، اختلافات خانوادگی، طلاق، اعتیاد و نبود نظارت کافی والدین می‌تواند به افت تمرکز و انگیزه در دانش‌آموز منجر شود. بسیاری از دانش‌آموزان با اضطراب امتحان، کمبود اعتماد به نفس، افسردگی یا احساس بی‌انگیزگی مواجهند. این مسائل روانی، در اغلب موارد توسط نظام آموزشی یا خانواده‌ها نادیده گرفته می‌شود. همچنین نداشتن مهارت مدیریت استرس یا ناتوانی در برقراری ارتباط موثر با معلمان و همسالان باعث تضعیف روحیه دانش‌آموز و دور شدن او از یادگیری می‌شود. معلمان نقش اساسی در پیشرفت تحصیلی دارند، اما در بسیاری از مناطق ایران، معلمان با مشکلاتی چون حقوق پایین، فشار کاری زیاد و کمبود امکانات آموزشی روبه‌رو هستند. این عوامل بر انگیزه و کیفیت تدریس آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. همچنین تراکم بالای کلاس‌ها، کمبود تجهیزات آموزشی و فضای فیزیکی نامناسب مدارس از دیگر عوامل مهم افت تحصیلی است.
نظام آموزشی ایران به شدت امتحان‌محور و کنکورمحور است. این ساختار، فشار زیادی را به دانش‌آموزان وارد می‌کند و یادگیری را از یک فرآیند پویا و لذت‌بخش به یک رقابت استرس‌زا تبدیل کرده است. در چنین فضایی، هدف بسیاری از دانش‌آموزان صرفا گرفتن نمره یا قبولی در کنکور است، نه درک واقعی مفاهیم درسی.
در نهایت افت تحصیلی در مدارس ایران، نتیجه مجموعه‌ای از عوامل در هم‌تنیده است؛ از ساختار نظام آموزشی گرفته تا شرایط روانی دانش‌آموز، وضعیت اقتصادی خانواده و کیفیت تدریس. مقابله با این پدیده نیازمند برنامه‌ریزی کلان، آموزش خانواده‌ها، توانمندسازی معلمان و اصلاح محتوای درسی است. تا زمانی که آموزش به عنوان یک فرآیند انسانی، نه صرفا نمره‌محور، در نظر گرفته نشود، افت تحصیلی ادامه خواهد داشت. آینده آموزش و پرورش ایران، در گرو توجه به این چالش‌ها و اقدام عملی برای رفع آن‌هاست.