نگاهی به تاریخچه اختلافات میان هند و پاکستان
علیرضا تقوی نیا در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: تاریخچه درگیری بین هند و پاکستان مربوط به سال ۱۹۴۷ است، زمانی که هندی‌ها به استقلال رسیدند و حاکمیت استعماری بریتانیا بر هند تمام شد. در این...
علیرضا تقوی نیا در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: تاریخچه درگیری بین هند و پاکستان مربوط به سال ۱۹۴۷ است، زمانی که هندی‌ها به استقلال رسیدند و حاکمیت استعماری بریتانیا بر هند تمام شد. در این میان، ۵۰۰ هزار مهاراجه‌نشین هندی خودمختار و آزاد بودند که برای انتخاب و تعیین سرنوشت خود در نهایت به هند یا پاکستان بپیوندند.
وی افزود: دو ایالت در هند کنونی، حیدرآباد و جوناگاد، با حاکمانی مسلمان و مردم با اکثریت هندو بودند. این دو ایالت بسیار علاقه‌مند بودند تا به پاکستان بپیوندند، اما هند با دخالت و زور جلوی این امر را گرفت و اجازه پیوستن این دو ایالت به پاکستان را نداد. از طرفی دیگر، در کشمیر شاهزاده‌ای وجود داشت که مهاراجه بود و سینگ نام داشت. نکته اینجاست که این فرد هندو بود اما اکثریت جامعه مسلمان بودند.
این کارشناس مسائل منطقه تصریح کرد: اتفاقی که در آنجا افتاد این بود که مردم کشمیر علاقه داشتند که به پاکستان بپیوندند ولی شاهزاده هندو کشمیر از دولت هند کمک خواست و دولت هند هم کمک او کرد و منطقه و ایالت جامو و کشمیر را به خود الحاق کرد.
تقوی نیا عنوان کرد: جامو، کشمیر و لاداخ، سه منطقه‌ای بودند که هند به زور آنها را به مالکیت خود درآورد و مانع از پیوند آنها با پاکستان شد. در این بین، پاکستان ایالت گلگت-بلتستان را به تصرف درآورد. در همان زمان مردم کشمیر بر علیه شاهزاده کشمیر قیام کردند و از استان‌ها و ایالت‌های هم‌جوار پاکستان هم به کمک آنها رفتند، اما به دلیل ضعف دولت پاکستان و سرکوب از طرف دولت مرکزی هند، این قیام بی‌نتیجه ماند.
وی بیان کرد: در این قیام، بسیاری از مردم مسلمان منطقه به شهادت رسیدند و در نتیجه، هند منطقه کشمیر را تحت تصرف خود درآورد. در اصل ۳۷۰ قانون اساسی هند تأکید شده بود که منطقه جامو، کشمیر و لاداخ خودمختار هستند و می‌توانند پرچم مخصوص به خود را داشته باشند و هندوها نمی‌توانند در آنجا زمین خریداری کنند. تقریباً دو سال است که این اصل توسط نخست‌وزیر فعلی هند، آقای مودی، از قانون اساسی هند حذف شده است و دیگر ایالات جامو و کشمیر خودمختار نیستند و هندوها می‌توانند در آنجا زمین بخرند و ممکن است که بافت جمعیتی آنجا به‌هم بخورد.
اهمیت کشمیر چیست؟
کارشناس مسائل منطقه خاطرنشان کرد: اولین اهمیت کشمیر از لحاظ استراتژیک است، زیرا کشمیر در رشته‌کوه‌های هیمالیا است و بین سه کشور هند، چین و پاکستان قرار گرفته و منطقه مرزی حساسی است. جنگ قبلی هم در اینجا بین هند و چین بود که با پیروزی چین به پایان رسید. رود سند و سرشاخه‌هایش نیز در این منطقه قرار دارند. این یکی از مهم‌ترین رودهای جهان است که اقتصاد پاکستان به آن وابسته است و اکثر سرشاخه‌های آن در مناطق تحت کنترل هند قرار دارد.
تقوی نیا افزود: اهمیت رود سند از جایی مشخص می‌شود که ۲۵ درصد تولید ناخالص پاکستان از رود سند به دست می‌آید. یعنی ۲۵ درصد از تولید ناخالص جمعیت ۲۵۰ میلیونی پاکستان را تأمین می‌کند و ده‌ها میلیون نفر مستقیماً معیشت‌شان به این رود وابسته است. رود سند حدود ۲۲۰۰ متر مکعب بر ثانیه دبی دارد و از مجموع رود دجله و فرات نیز بسیار بزرگ‌تر است. آب آن بسیار شیرین است.
وی ادامه داد: هندی‌ها با کنترل ایالت‌های جامو، کشمیر و لاداخ می‌توانند سرشاخه‌های این رود را تحت کنترل بگیرند و اکنون به دنبال آن هستند که سهم پاکستان را از منابع آبی کاهش دهند. این کار یک اعلان جنگ بزرگ به پاکستان است، زیرا این رود، رگ حیاتی پاکستان است.
راهبرد پاکستان چیست؟
کارشناس مسائل منطقه گفت: راهبرد دولت پاکستان در قبال هند، به‌کار گرفتن عناصر جدایی‌طلب و تروریست بوده است تا در آنجا با دولت هند مبارزه کنند و با اشغال‌گری هند مقابله شود.
تقوی نیا تصریح کرد: مواضع ایران، از جمله حضرت امام خمینی و رهبری، همیشه مخالفت با اشغال‌گری هند بوده است و بارها به دولت هند اعتراض کرده‌اند که مردم کشمیر در رنج هستند. در این بین، تعدادی از شهرهای کشمیر شیعه‌نشین هستند و علاقه بسیاری به مقام معظم رهبری هستند. یکی از دلایل شیعه‌شدن برخی مناطق کشمیر، تبلیغ دینی اجداد حضرت امام خمینی (ره) بوده است و به همین دلیل برخی به‌دروغ می‌گویند که امام خمینی هندی است. یکی از اصلی‌ترین دلایل شیعه بودن و علاقه‌مند بودن مردم این منطقه به ایران و نظام سیاسی ایران همین است.
وی اضافه کرد: بنابراین، منطقه کشمیر هم از لحاظ ژئوپولیتیک، استراتژیک، منابع طبیعی و مسیرهای تجاری آسیای جنوبی بسیار مهم است. به طور کلی، دولت هند در آنجا ظلم‌های بسیاری به مردم منطقه می‌کند و ما نمی‌توانیم این را نادیده بگیریم. البته پاکستان نیز شیوه‌های اشتباهی برای مقابله با هند در پیش گرفته است.
تقوی نیا با اشاره به اینکه حدود ۴۳ درصد کشمیر در کنترل هند است، گفت: در سال‌های قبل که درگیری‌ها بین طرفین بالا گرفته بود، برخی کشورها پیشنهاد دادند که با رفراندوم این مسئله را حل کنند، اما هند به این موضوع تن نداد، زیرا اکثریت مردم کشمیر مسلمان هستند و خواهان پیوستن به پاکستان‌اند. از طرفی هم به مردم کشمیر ظلم می‌شود و این موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت.
کارشناس مسائل منطقه بیان کرد: در نتیجه، می‌شود گفت مهم‌ترین مسئله سیاست خارجی پاکستان، مقابله با هند است. همان نگاهی که ایران به اسرائیل دارد، پاکستان به هند دارد و هدف اصلی پاکستان این است که ایالت کشمیر را پس بگیرد؛ زیرا برای پاکستان از لحاظ منابع آبی و همچنین به‌خاطر مسلمانانی که خواهان مبارزه با هند هستند، اهمیت بالایی دارد،.
تاریخچه جنگ‌ها
تقوی نیا تصریح کرد: در سال‌های ۱۹۴۷، ۱۹۶۵، ۱۹۷۱ و اواخر دهه ۹۰، جنگ‌هایی بین هند و پاکستان اتفاق افتاد. آخرین جنگ بزرگ بین این دو کشور در زمان یحیی‌خان رخ داد. در تمام جنگ‌ها، تقریباً هند پیروز نهایی بوده است. البته پاکستان هم دستاوردهایی داشته، اما هند به دلیل مؤلفه‌های قدرت، مخصوصاً از لحاظ جمعیتی، دست برتر را دارد. هند خیلی زودتر به بمب اتم دست پیدا کرد و همین باعث بازدارندگی بیشتر شد. به همین دلیل از سال ۱۹۷۱ تاکنون، جنگ فراگیری بین آنها شکل نگرفته است.
وی ادامه داد: اما به نظر می‌رسد حادثه‌ای که اخیراً در آنجا اتفاق افتاد، بهانه‌ای به دولت هند داده است تا بتواند در مقابل پاکستان اعلان جنگ کند و به همین‌منوال، معاهده آبی را لغو کرده و سهم خود را از سرشاخه‌های رود سند افزایش دهد.
کارشناس مسائل منطقه عنوان کرد: در حال حاضر، هند با موشک چندین نقطه در پاکستان را مورد حمله قرار داده است و به احتمال زیاد این جنگ کوتاه‌مدت خواهد بود و در سطح نبرد باقی خواهد ماند و راهبردی نخواهد شد، چرا که هر دو طرف دارای بمب اتم هستند و همین عامل، باعث شده از سال ۷۱ به بعد، جنگی فراگیر رخ ندهد.
تقوی نیا تصریح کرد: جنگ ۱۹۷۱، جنگ استقلال بنگلادش بود که البته ریشه‌هایی هم در کشمیر داشت. در آن زمان، دو پاکستان وجود داشت؛ شرقی و غربی. بنگلادش در پاکستان شرقی بود و پس از انتخابات، چون جمعیت پاکستان شرقی بیشتر بود، شیخ مجیب‌الرحمان رأی بیشتری آورد. اما چون قدرت در دست پاکستان غربی بود، آنها نپذیرفتند و درگیر شدند. نخست‌وزیر هند در آن زمان خانم ایندیرا گاندی بود و از این فرصت استفاده کرد، با نیروهای پاکستانی درگیر شد و همین باعث جدایی بنگلادش از پاکستان شرقی شد.
وی اظهار کرد: پاکستانی‌ها در ۱۹۷۱ ضربه سختی خوردند و بنگلادش را از دست دادند. رابطه بین هند و پاکستان هیچ‌وقت خوب نبوده و دشمنی دائمی بین آنها وجود داشته است. در سال‌های اخیر، دشمنی‌ها کمی کاهش یافته بود، اما به نظر می‌رسد دوباره شعله‌ور شده است.
کارشناس مسائل منطقه تاکید کرد: با توجه به قدرت نظامی بیشتر هند، پاکستان سعی می‌کند با چین ارتباط برقرار کند تا بتواند وضعیت را متوازن کند و از طریق تجهیز گروه‌های تروریستی، موازنه قدرت را حفظ کند.
حزب نارندرا مودی و نقش اسرائیل
تقوی نیا بیان کرد: حزب نارندرا مودی، یک حزب ملی‌گراست که تعصب زیادی بر هندوها دارد و به مسلمانان ظلم می‌کند. این حزب رابطه خوبی با اسرائیل دارد و رابطه نسبتاً خوبی هم با ایران دارد. نکته مهم این است که با توجه به رابطه خوب مودی با اسرائیل، به نظر می‌رسد اسرائیلی‌ها از پشت پرده نقش‌آفرینی می‌کنند و سعی دارند مناطق مسلمان‌نشین را تضعیف کنند.
موضع جمهوری اسلامی ایران
وی ادامه داد: موضع ایران نسبت به این وقایع و نسبت به هند، در گذشته بسیار محکم بوده است. اما در سال‌های اخیر که رابطه ایران و هند بهتر شده، موضع ایران کمی ملایم‌تر شده است. در شرایط فعلی، موضع ایران چنین است: «ما از حق و حاکمیت مردم مسلمان کشمیر دفاع می‌کنیم و خواهان این هستیم که حقوق اولیه آنها تأمین شود.» این موضع هوشمندانه است. در گذشته، مخصوصاً در دوران امام خمینی، مواضع بسیار محکم‌تری نسبت به هند وجود داشت، اما امروز با توجه به مسائل دیپلماتیک، لحن تغییر کرده است. با این حال، جمهوری اسلامی همچنان بر ظلم به مردم مسلمان کشمیر اعتراض می‌کند و آنها را تحت ستم می‌داند و خواهان احقاق حقوق آنها است.