حماس سلاح‌های خود را تحویل می‌دهد؟

به گزارش اطلاعات نیوز و به نقل از الجزیره، هرچند اسرائیل و حماس بر سر مرحله نخست یک توافق آتش‌بس با حمایت ایالات متحده به تفاهم رسیده‌اند، اما اختلافات عمیق، به‌ویژه درباره سرنوشت سلاح‌های گروه فلسطینی میان دو طرف همچنان پابرجاست.

اسرائیل مدت‌هاست تأکید دارد که اگر قرار است جنگ دوساله‌اش در غزه پایان پیدا کند، حماس باید تمامی سلاح‌های خود را تحویل دهد، از حکومت بر نوار غزه دست بکشد و به‌عنوان یک سازمان، منحل شود.

در مقابل، حماس به طور علنی درخواست‌ها برای خلع سلاح کامل را رد کرده، اما کارشناسان می‌گویند این گروه در گفت‌وگوهای غیرعلنی نسبت به تحویل بخشی از زرادخانه خود ابراز آمادگی کرده است.

هیو لاوت، کارشناس مسائل اسرائیل و فلسطین در شورای روابط خارجی اروپا (ECFR) می‌گوید: «بزرگ‌ترین تغییر در موضع حماس، در همین موضوع خلع سلاح دیده می‌شود. مقام‌های حماس در گفت‌وگوهای خصوصی گفته‌اند که ممکن است با فرآیند خلع سلاح بخشی از سلاح‌های تهاجمی خود موافقت کنند.»

آتش‌بس شکننده

تحلیلگران هشدار می‌دهند که مذاکرات درباره سلاح‌های حماس می‌تواند آتش‌بس را از هم بپاشد و اسرائیل را به ازسرگیری جنگ نسل‌کشی‌گونه‌اش علیه مردم فقیر و تحت‌محاصره غزه سوق دهد.

بر اساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه، گروه‌های مقاومت مسلح حق دارند برای مقابله با اشغالگر، سلاح در اختیار داشته باشند

بر اساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه، گروه‌های مقاومت مسلح حق دارند برای مقابله با اشغالگر، سلاح در اختیار داشته باشند؛ قانونی که چارچوب اصلی برای حفاظت از غیرنظامیان در زمان جنگ است. با این حال، اسرائیل و متحدان غربی‌اش همواره از گروه‌های فلسطینی خواسته‌اند که پیش از آغاز هرگونه روند صلح، از مقاومت مسلحانه دست بکشند؛ روندی که در ظاهر برای پایان دادن به اشغالگری اسرائیل طراحی شده است.

این رویکرد، پایه توافقات صلح اسلو در دهه ۱۹۹۰ بود که میان رهبران وقت فلسطین و اسرائیل امضا شد. اکنون نیز پیش‌بینی می‌شود اسرائیل خواهان شروطی مشابه باشد، اما به گفته عزمی کشاوی، پژوهشگر «گروه بین‌المللی بحران» (ICG) از غزه، بعید است حماس به خلع سلاح کامل تن دهد.

او می‌گوید شاید تنها بتوان تصور کرد که حماس بخشی از «سلاح‌های تهاجمی» خود مانند موشک‌های کوتاه‌برد و دوربرد را تحویل دهد.

با این حال، کشاوی معتقد است حماس هرگز سلاح‌های سبک خود را کنار نخواهد گذاشت و نقشه شبکه تونل‌های پیچیده‌اش را، که طی دهه‌ها برای مقاومت در برابر اسرائیل ساخته، در اختیار کسی نخواهد گذاشت.

وی تأکید کرد: «حماس تنها زمانی سلاح‌های سبک خود را کنار می‌گذارد که دیگر نیازی به آن‌ها نباشد؛ یعنی زمانی که دولت فلسطینی پس از پایان اشغال اسرائیل، اداره کشور را برعهده گیرد.»

خلأ قدرت؟

پیش از آغاز جنگ اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حماس بزرگ‌ترین گروه مسلح در غزه بود. گروه‌های دیگری نیز مانند جهاد اسلامی فلسطین (PIJ)، جبهه خلق برای آزادی فلسطین (PFLP) و گردان‌های شهدای الاقصی در آن حضور داشتند.

این گروه‌ها سال‌ها در خط مقدم مقاومت مسلحانه علیه اسرائیل بوده‌اند، اما هنوز مشخص نیست در پی بمباران‌های گسترده و ویرانگر اسرائیل در دو سال گذشته، تا چه اندازه توان خود را از دست داده‌اند.

در طول این جنگ، که از سوی پژوهشگران، سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری به‌عنوان «نسل‌کشی» توصیف شده، اسرائیل همچنین با حمایت از باندهای جنایتکار، زمینه چپاول و سوءاستفاده از کمک‌های اندک واردشده به غزه را فراهم کرده است.

تغرید خودری، تحلیلگر مسائل اسرائیل و فلسطین از غزه، به الجزیره گفته است بسیاری از فلسطینیان معتقدند حماس باید بخشی از توان نظامی خود را حفظ کند تا از سوءاستفاده این باندها در صورت ایجاد خلأ قدرت جلوگیری کند.

وی گفت: «اسرائیل باندهایی ایجاد کرده و به آن‌ها سلاح داده تا مردم خودشان را در غزه بکشند. حالا اسرائیل می‌خواهد حماس را حذف کند، اما برای حفظ امنیت داخلی، وجود حماس ضروری است.»

خودری افزود: «حماس در برقراری امنیت بسیار توانمند است.»

لاوت از شورای روابط خارجی اروپا نیز گفت که حماس ممکن است با تشکیل یک نیروی موقت برای حفظ امنیت و نظارت بر روند خلع سلاح جزئی همکاری کند.

اما او تأکید کرد که حماس تنها زمانی با چنین نیرویی همکاری خواهد کرد که در مأموریت آن به صراحت ذکر شود که هیچ فعالیتی با عنوان «مقابله با تروریسم» انجام نخواهد داد.

لاوت افزود: «بعید است کشورهای غربی تمایلی داشته باشند چنین نقشی ایفا کنند؛ زیرا از نظر حماس، چنین اقدامی آشکارا در خدمت اهداف اسرائیل خواهد بود و غیرقابل‌پذیرش است.»

حماس یک تفکر است

در طول جنگ نسل‌کشی اسرائیل، این رژیم ادعا کرده که هدف نهایی‌اش نابودی حماس است. اما کشاوی، پژوهشگر گروه بحران، معتقد است حماس هرگز به‌طور کامل شکست نخواهد خورد.

او پیش‌بینی می‌کند در سال‌های آینده هزاران جوان خشمگین و بی‌خانمان به صفوف حماس خواهند پیوست، چرا که برای بسیاری، حماس نه فقط یک سازمان، بلکه «ایده‌ای» است که نماد مقاومت به‌شمار می‌آید.

وی گفت: «حماس الگویی برای تمام جهان عرب شده است. آن‌ها جنگی را به‌پیش بردند که هیچ‌کس باور نداشت توان انجامش را دارند، هرچند بهایش سنگین بود.»

با این حال، لاوت تأکید می‌کند که حماس گروهی عمل‌گراست و حاضر است برای تمدید آتش‌بس تا حد ممکن امتیازاتی بدهد.

او یادآور شد که دوام آتش‌بس در نهایت بستگی به آن دارد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و دیگر رهبران غربی تا چه اندازه بتوانند اسرائیل و خواسته‌های حداکثری آن را مهار کنند.

لاوت هشدار داد: «خطر جدی وجود دارد که اسرائیل در پایتخت‌های غربی بتواند این استدلال را پیروز کند که باید حماس پیش از پایان اشغال، کاملاً خلع سلاح شود.»

وی افزود: «اگر چنین شود، غرب بار دیگر با همان بهانه‌های قدیمی، اسرائیل را از پاسخ‌گویی معاف خواهد کرد – درست مانند آنچه در توافق اسلو رخ داد.»