ایران؛ شاهراه بالقوه شرق به غرب در مسیر احیای جاده ابریشم
نعمت الله پهلوانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: کریدور شرق به غرب با احیای جاده قدیمی ابریشم، حمل‌ونقل کالاها را از طریق ایران بین کشورهای آسیایی و اروپایی، امکان‌پذیر می‌کند و درآمد زیادی...
نعمت الله پهلوانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: کریدور شرق به غرب با احیای جاده قدیمی ابریشم، حمل‌ونقل کالاها را از طریق ایران بین کشورهای آسیایی و اروپایی، امکان‌پذیر می‌کند و درآمد زیادی را نیز وارد کشور خواهد کرد و این کریدور در سه مسیر اصلی تعریف شده است. نخست، کریدور شمالی یا همان ترانس‌سیبری که از چین آغاز شده، وارد قزاقستان می‌شود و پس از عبور از خاک روسیه به اروپا می‌رسد، دوم، کریدور میانی که از چین وارد ترکمنستان شده، از طریق بندر ترکمن‌باشی به دریای خزر متصل می‌شود و سپس از بندر باکو در آذربایجان به گرجستان و در نهایت به اروپا ختم می‌گردد. سومین مسیر، کریدور جنوبی است که در بخش زمینی، از طریق ایران و به‌ویژه مرز سرخس عبور می‌کند.
وی افزود: در شرایط کنونی، بخش عمده بارهای ترانزیتی از کریدورهای شمالی و میانی عبور می‌کنند و طی سال‌های اخیر نیز اهمیت کریدور میانی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. حتی در پیش‌نویس‌های منتشرشده در سازمان همکاری شانگهای، چینی‌ها بارها بر ضرورت تسهیل‌سازی تجارت از طریق این کریدور تأکید کرده‌اند.
کارشناس مسائل شرق و جنوب شرقی تصریح کرد: کریدور شمالی به دلیل جنگ اوکراین و تحولات منطقه‌ای تا حدودی جایگاه خود را از دست داده، در نتیجه، نگاه‌ها بیش‌تر متوجه کریدور میانی شده است و این مسیر به‌ویژه در حوزه تسهیل امور گمرکی و ترخیص کالا عملکرد قابل توجهی داشته و سامانه نرم‌افزاری یکپارچه‌ای برای هماهنگی میان کشورهای عضو ایجاد شده است که همین امر موجب کاهش چشمگیر زمان جابه‌جایی بار از چین به اروپا شده است.
ایران مسیر جذاب و مقرون‌به‌صرفه هند
پهلوانی ادامه داد: ضروری است ایران برای ارتقای جایگاه کریدور جنوبی با چین وارد مذاکره و تعامل مستقیم شود و اگر این مسیر نیازمند تسهیل‌گری در حوزه زیرساخت‌هاست، باید هم در بخش فیزیکی (ریل و جاده) و هم در بخش نرم‌افزاری (هماهنگی‌های گمرکی و ارتباطات آنلاین) سرمایه‌گذاری و همکاری صورت گیرد و این امر می‌تواند از طریق امضای تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای مشخص، مشابه آنچه در کریدور شمال- جنوب تجربه شد، تحقق پیدا کند و حال اگر به کریدور شمال -جنوب بازگردیم، باید گفت که این مسیر برای هند اهمیت حیاتی دارد؛ هند از گذشته تاکنون به دنبال ارتباط با کشورهای آسیای میانه بوده است، اما به دلیل خصومت‌های سیاسی با پاکستان، مسیر پاکستان و افغانستان مسدود است و در چنین شرایطی، ایران تنها گزینه جایگزین برای هند محسوب می‌شود؛ مسیری که هم از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است و هم می‌تواند نیازهای راهبردی دهلی‌نو را برطرف کند.
وی عنوان کرد: بر همین اساس، سرمایه‌گذاری‌هایی از سوی هند در بندر چابهار مطرح شد البته واقعیت این است که آسیای میانه برای هند اهمیت ژئواقتصادی فراوانی دارد؛ آمار تجارت نشان می‌دهد مبادلات هند با این کشورها بسیار محدود است، در حالی که دهلی‌نو چشم‌انداز روشنی برای افزایش حجم تجارت با آن‌ها ترسیم کرده است این مسئله به‌ویژه از آن جهت مهم است که هند با کسری حساب جاری حدود ۱۰۰ میلیارد دلاری روبه‌رو است و هرچند از طریق تجارت خدماتی، بخشی از این کسری را جبران می‌کند، اما همچنان نیازمند توسعه تجارت کالایی است و یکی از راه‌های تحقق این هدف، گسترش روابط تجاری با کشورهای آسیای میانه از طریق کریدور شمال- جنوب است.
کارشناس مسائل شرق و جنوب شرقی عنوان کرد: مسیر کریدور شمال-جنوب البته تنها برای هند اهمیت ندارد، بلکه روسیه نیز نگاه ویژه‌ای به آن دارد. همچنان که نشخص است، روسیه پس از آغاز جنگ اوکراین روابط اقتصادی خود با اروپا را از دست داده و با چشم‌اندازی از تداوم و حتی تشدید این وضعیت روبه‌روست که در این میان، هند به یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری روسیه بدل شده و بخش قابل توجهی از نفت روسیه را خریداری می‌کند، بدیهی است که منابع مالی حاصل از این فروش باید از طریق واردات کالا از هند به روسیه تسویه شود، تحقق این امر مستلزم وجود یک مسیر مطمئن ریلی و جاده‌ای است که کریدور شمال- جنوب می‌تواند آن را فراهم آورد.
پهلوانی با اشاره به اینکه تحقق ظرفیت‌های کریدور شرق به غرب با موانعی جدی روبه‌روست، خاطرنشان کرد: عملکرد ضعیف در حوزه حمل‌ونقل همچون ریلی، جاده‌ای و بندری و نیز بهره‌برداری ناتمام از ظرفیت‌های موجود موجب شده است که از ظرفیت حمل و نقل بین المللی کشور ما به‌طور کامل استفاده نشود. این مسئله جایگاه کشور را در معادلات ترانزیتی منطقه‌ای و جهانی تضعیف می‌کند.
وی یادآور شد: در مجموع می‌توان گفت که کریدورهای ترانزیتی فراتر از کارکرد اقتصادی، به اهرم‌های ژئوپلیتیک بدل شده‌اند. ایران با موقعیت جغرافیایی ممتاز خود، ظرفیت تبدیل شدن به شاهراه اصلی شرق به غرب و شمال به جنوب را داراست، اما بهره‌گیری از این ظرفیت نیازمند عزم جدی، توسعه زیرساخت‌ها و دیپلماسی اقتصادی فعال است.