مکانیسم ماشه فعال شد؟ | احتمال توافق نیم‌بند ایران و اروپا
ثمانه اکوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به ریشه‌های شکل‌گیری مکانیسم ماشه در برجام اظهار کرد: به نظر می‌رسد در زمان مذاکرات، تیم ایرانی برای اثبات پایبندی کامل به توافق هسته‌ای تحت فشار قرار...
ثمانه اکوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به ریشه‌های شکل‌گیری مکانیسم ماشه در برجام اظهار کرد: به نظر می‌رسد در زمان مذاکرات، تیم ایرانی برای اثبات پایبندی کامل به توافق هسته‌ای تحت فشار قرار داشت و همین مسئله باعث شد این سازوکار به‌طور ناگهانی در متن برجام گنجانده شود. برخی معتقدند ورود افراد جدید و طرح پیشنهادهای تازه در حاشیه مذاکرات نیز در تقویت این روند بی‌تأثیر نبوده است.
وی افزود: در واقع، تیم مذاکره‌کننده ایران می‌خواست به طرف‌های غربی نشان دهد که چه اقداماتی از سوی آنان صورت گیرد، جمهوری اسلامی همچنان به تعهدات خود پایبند خواهد ماند. اما امروز با توجه به همراهی روسیه و چین با ایران، دیگر دلیلی وجود ندارد که اروپا همچنان به‌عنوان تنها دارنده این ابزار شناخته شود و بتواند علیه ایران اقدام کند. از نظر حقوقی، این مسیر درستی است، اما باید دید تا چه حد نتیجه‌بخش خواهد بود.
کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به ماهیت طراحی مکانیسم ماشه تصریح: کرد این سازوکار به‌گونه‌ای طراحی شده که عملاً جز کشورهای اروپایی کسی در آن نقش‌آفرین نیست. بنابراین به نظر نمی‌رسد وزارت خارجه ایران بتواند اقدام دیگری انجام دهد، مگر در دور تازه‌ای از گفت‌وگوها با اروپا که شاید مجبور شود امتیازات جدیدی بدهد تا مانع فعال شدن این مکانیسم شود.
اکوان درباره اهداف اروپا گفت: اروپایی‌ها با رفتن به سمت اجرایی کردن مکانیسم ماشه در واقع تلاش دارند ایران را تحت فشار قرار دهند تا به خواسته‌های آنان تن دهد. اما واقعیت این است که بخش زیادی از این خواسته‌ها قابلیت اجرایی ندارد. به عنوان نمونه، تعیین تکلیف اورانیوم‌های غنی‌شده در ایران یکی از محورهای اصلی فشار غرب است؛ موضوعی که به‌هیچ‌وجه شفاف یا عملیاتی نیست و ایران نیز تعهدی برای تحویل آن به طرف غربی ندارد.
وی اضافه کرد: بر اساس برجام، پروتکل‌های آژانس و حتی معاهده NPT، ایران حق غنی‌سازی دارد و کسی حق حمله به تأسیسات هسته‌ای کشورمان را نداشته است. حالا که ایران همکاری کرده، این پرسش جدی مطرح است که چه تضمینی وجود دارد بار دیگر مورد حمله قرار نگیرد یا مواد غنی‌شده از کشور خارج نشود؟ آیا غرب می‌تواند تضمین دهد که از این مواد علیه ایران استفاده نخواهد کرد؟
کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: مسئله فقط به پرونده هسته‌ای محدود نمی‌شود. در حوزه‌های دیگر مانند فعالیت‌های موشکی هم غرب فشار وارد می‌کند و به‌نوعی ایران را میان دو گزینه «تسلیم یا تهدید به حمله» قرار داده است. در چنین شرایطی، شفاف‌سازی بیش از حد درباره فعالیت‌های هسته‌ای، نه‌تنها کمکی به ایران نکرده بلکه سایه تهدید را پررنگ‌تر ساخته است.
اکوان در جمع‌بندی خاطرنشان کرد: اروپایی‌ها در نهایت تمایلی ندارند تنها ابزار باقی‌مانده خود را برای سال‌های آینده از دست بدهند. به همین دلیل، محتمل‌ترین سناریو این است که به یک توافق نیم‌بند با ایران برسند؛ توافقی که شاید بازرسی‌ها را در داخل کشور افزایش دهد اما همچنان مکانیسم ماشه را فعال نگه دارد تا غرب در سال‌های آتی نیز از این ابزار به‌عنوان اهرم فشار علیه ایران استفاده کند