تحلیل روند تحول شبکه حمل‌ونقل هوشمند در ایران
به گزارش اطلاعات نیوز، شبکه حمل‌ونقل ایران در سال‌های اخیر با موجی از پروژه‌های هوشمندسازی روبه‌روست؛ از پایلوت‌های شهری مبتنی بر 5G در کیش تا توسعه کنترل «میانگین‌سرعت» در معابر تهران و تکمیل زنجیره...
به گزارش اطلاعات نیوز، شبکه حمل‌ونقل ایران در سال‌های اخیر با موجی از پروژه‌های هوشمندسازی روبه‌روست؛ از پایلوت‌های شهری مبتنی بر 5G در کیش تا توسعه کنترل «میانگین‌سرعت» در معابر تهران و تکمیل زنجیره پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی از حساب بانکی، در کنار این پیشرفت‌ها اما چالش‌هایی همچون فرسودگی تجهیزات، ناتمام‌ماندن برخی سامانه‌ها و ضرورت حکمرانی داده، سرعت بهره‌وری را محدود کرده است.
افزایش پوشش نظارت و ثبت تخلفات شهری: شهرداری تهران در سال ۱۴۰۴ اجرای طرح «کنترل میانگین سرعت» در بزرگراه‌ها را آغاز کرده که برای تکمیل آن به حدود ۵۰۰ دوربین نیاز است، هم‌زمان وعده داده شده پرونده دوربین‌های معیوب تا پایان سال بسته شود. این اقدامات بخشی از برنامه ارتقای سامانه‌های نظارتی پایتخت است.
پروژه‌های مبتنی بر 5G و شهر هوشمند: تفاهم‌نامه چهارجانبه میان پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (وزارت ارتباطات)، سازمان منطقه آزاد کیش، معاونت علمی و ایرانسل برای پایلوت حمل‌ونقل هوشمند شهری مبتنی بر 5G منعقد شده و جلسات پیگیری آن برگزار شده است؛ کیش از ۱۳۹۹ نیز به شبکه تجاری 5G متصل شد.
الکترونیکی‌شدن عوارض آزادراهی (ETC): با مصوبه‌های جدید، برداشت مستقیم و خودکار عوارض از حساب یا کیف‌پول الکترونیکیِ معرفی‌شده توسط کاربر الزامات اجرایی پیدا کرده است؛ وزارت راه و بانک مرکزی موظف به تبادل داده برای وصول بدهی و تسهیل پرداخت شده‌اند.
پروژه‌های شاخص و شواهد
۱- کنترل «میانگین‌سرعت» در تهران
-آغاز اجرای فازبندی کنترل میانگین‌سرعت در بزرگراه‌ها با هدف کاهش تخلفات حادثه‌خیز؛ نیاز تجهیز حدود ۵۰۰ دوربین اعلام شده است.
برنامه نوسازی و رفع معیوبی دوربین‌های شهری تا پایان سال جاری اعلام شده است.
پلیس راهور نیز در سطح ملی، رصد میانگین‌سرعت را یکی از محوری‌ترین ابزارهای کنترل تخلفات سرعت می‌داند.
۲- پایلوت حمل‌ونقل هوشمند مبتنی بر 5G در کیش
اسناد رسمی پژوهشگاه ارتباطات، امضای تفاهم‌نامه برای «طراحی و ایجاد پایلوت حمل‌ونقل هوشمند شهری مبتنی بر فناوری‌های 5G و IoT» در کیش را ثبت کرده است؛ هم‌زمان، راه‌اندازی سایت‌های 5G در کیش پیش‌تر انجام شده است.
۳- عوارض‌گیری الکترونیکی و برداشت خودکار از حساب
بنابر آیین‌نامه تازه، بانک مرکزی باید امکان پرداخت خودکار عوارض و جرایم آزادراهی از حساب یا کیف‌پول متصل را فراهم کند؛ وزارت راه‌وشهرسازی نیز تبادل داده‌های موردنیاز با بانک مرکزی و فراجا را برعهده دارد.
۴- سامانه‌های پایش ناوگان بین‌شهری (سپهتن و جایگزین آن)
پلیس راهور از نیمه‌تمام ماندن و بهره‌برداری ناقص سپهتن سخن گفته و از طراحی سامانه جدید پایش هوشمند ناوگان خبر داده است. این محور بیانگر نیاز به بازمهندسی فنی و نهادی است.
پیشنهادهای سیاستی (قابل اجرا در تحریریه و گزارش‌های پیگیری)
-نقشه‌راه ملی «میانگین‌سرعت»: انتشار جدول زمان‌بندی تجهیز محورهای شهری و بین‌شهری به دوربین‌های ANPR/میانگین‌سرعت با تأمین مالی مرحله‌ای و گزارش‌های شش‌ماهه از کاهش تخلفات.
-حاکمیت داده در ETC: تدوین «منشور شفافیت عوارض» شامل SLA پیامک‌ها، زمان‌بندی برداشت خودکار، مسیردهی شکایات و پنجره واحد استعلام بدهی (API باز برای اپلیکیشن‌ها).
-تعهدات کیفی برای سامانه‌های ملی: برای سامانه‌های پایش ناوگان، الزام به استانداردهای بین‌المللی (امنیت، دقت، دسترس‌پذیری) و انتشار گزارش‌های ممیزی دوره‌ای؛ برنامه گذار از سپهتن به سامانه جدید با حفظ داده‌های تاریخی.
-گسترش پایلوت‌های 5G در حمل‌ونقل عمومی: تبدیل پایلوت کیش به «آزمایشگاه ملی حمل‌ونقل هوشمند» با تمرکز بر مدیریت ناوگان تاکسی / اتوبوس، حمل‌ونقل ترکیبی و اولویت‌دهی سیگنال چراغ‌ها.
به گزارش ایمنا، ایران در آستانه مرحله بلوغ دوم هوشمندسازی حمل‌ونقل است: پروژه‌های نظارتی شهری، پایلوت‌های مبتنی بر 5G و چارچوب تازه برای عوارض‌گیری خودکار، بستر مناسبی برای کاهش تصادفات، مدیریت تقاضای سفر و شفافیت مالی ایجاد کرده‌اند. مسیر موفقیت اما از نوسازی تجهیزات، یکپارچگی داده و تضمین کیفیت سامانه‌های سراسری می‌گذرد؛ نقاطی که اکنون مهم‌ترین موضوعات پیگیری رسانه‌ای و نظارت عمومی‌اند.