شانگهای؛ سکوی پرتاب دیپلماسی اقتصادی ایران در عصر تحریم‌های جهانی

به گزارش اطلاعات نیوز، با آغاز بیست‌وپنجمین اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای در تیانجین چین، امیدها به بازسازی روابط آشفته شرق و غرب جهان از مسیر یک میانجی‌گری همچنین امضای پروژه‌های مشترک اقتصادی و امنیتی با چین بسته شده است تا حضور ایران به عنوان عضو تازه سازمان باعث تقویت جایگاه تهران در منطقه و جهان شود.

اوایل این هفته بود که رئیس‌جمهور کشورمان همراه با یک هیئت عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی برای حضور در اجلاس شانگهای و شانگهای پلاس تهران را به مقصد کشور چین ترک کرد.

سازمان همکاری شانگهای در سال ۱۹۹۶ به‌عنوان یک بلوک امنیتی با نام «شانگهای پنج» آغاز شد. چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان برای حل اختلافات مرزی پس از جنگ سرد و فروپاشی شوروی آن را بنیان گذاشتند اما در ژوئن ۲۰۰۱ این گروه به سازمان همکاری شانگهای تبدیل شد و ازبکستان نیز به آن پیوست. مقر اصلی سازمان در پکن قرار دارد. در سال ۲۰۱۷ هند و پاکستان عضو شدند همچنین ایران در ۲۰۲۳ و بلاروس در ۲۰۲۴ به عضویت کامل درآمدند.

این سازمان ۱۴ شریک گفت‌وگو دارد که شامل عربستان سعودی، مصر، ترکیه، میانمار، سریلانکا و کامبوج می‌شود. کشورهای عضو سازمان ۴۳ درصد جمعیت جهان و ۲۳ درصد یعنی نزدیک به یک چهارم اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند.

وزنه‌ای در برابر پیمان نظامی ناتو

چین در سال جاری میزبان بزرگ‌ترین نشست سازمان همکاری شانگهای SCO از زمان تأسیس آن در سال ۲۰۰۱ بود بیش از ۲۰ رهبر جهان از جمله ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهوری روسیه، نارندرا مودی؛ نخست‌وزیر هند و مسعود پزشکیان؛ رئیس‌جمهور ایران در این گردهمایی در تیانجین چین حضور داشتند.

سازمان همکاری شانگهای اکنون شامل ۱۰ کشور عضو است: چین، هند، روسیه، پاکستان، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و بلاروس، همچنین ۱۶ کشور دیگر به‌عنوان ناظر یا «شریک گفت‌وگو» با این سازمان در ارتباط هستند به همین دلیل از این سازمان به عنوان وزنه‌ای برابر ائتلاف نظامی ناتو یاد می‌شود.

نشست سال جاری از نهم شهریور برابر با ۳۱ آگوست در تیانجین، شهری در شمال چین در کنار دریای بوهای آغاز شد و تا دوشنبه اول سپتامبر با حضور بیش از ۲۰ رهبر خارجی و ۱۰ رئیس سازمان بین‌المللی ادامه داشت.

کارشناسان معتقدند ایران از این طریق به‌دنبال گسترش روابط دوستانه با روسیه و چین و مقابله با نظم جهانی تحت رهبری آمریکا است. به گفته تحلیلگران سیاست «نگاه به شرق» ایران پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای (برجام) و ناتوانی اروپا در ایجاد مسیرهای اقتصادی جایگزین شدت گرفت و حملات آمریکا و اسرائیل (رژیم صهیونیستی) به تأسیسات هسته‌ای ایران در خرداد و تیر گذشته موجب شد امیدها به مصالحه با غرب کاهش پیدا کند و سیاست‌مداران تهران بیش از پیش بر مدار شرق متمرکز شوند.

بر این اساس انتظار می‌رود حضور ایران در این اجلاس موجب تثبیت جایگاه ایران در شانگهای و تقویت همکاری با چین و دیگر اعضا شود، زیرا رئیس‌جمهور با سخنرانی‌ها و دیدارهای خصوصی با سران می‌تواند اعتماد چین را جلب کند و نشان دهد که ایران آماده ایفای نقش فعال و مسئولانه در پروژه‌های اقتصادی و امنیتی منطقه‌ای است.

از سوی دیگر ایران می‌تواند با نقش فعال در پروژه‌های اقتصادی و شبکه‌های دیپلماسی چندجانبه، جایگاه بین‌المللی خود را تقویت کند، درحالی‌که چین به عنوان ناظر و میانجی، تضمین می‌کند که مسیر همکاری ادامه‌دار و پایدار باشد به این ترتیب روابط آمریکا و چین نیز از طریق موفقیت این میانجی‌گری بهبود یافته و تنش‌های گذشته کاهش پیدا می‌کند.

شانگهای؛ راهکار ارزشمند برای دور زدن تحریم‌ها

مجید گودرزی؛ کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره فرصت‌های اجلاس شانگهای اظهار کرد: در شرایطی که تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا هر روز بیشتر شده است، این ابتکار ایران که به سمت پیوستن به پیمان شانگهای و همچنین بریکس رفتیم، یک راهکار ارزشمند برای دور زدن تحریم‌ها بود و باعث شد که اثر تحریم‌ها به شدت پایین بیاید.

وی با اشاره به مبادلات تجاری نزدیک به ۳۲ میلیارد دلاری ایران با چین، افزود: این نشان می‌دهد چین یکی از شرکای بسیار ارزشمند ایران است که این موضوع در شرایط تحریم اهمیت ویژه‌ای دارد، از سوی دیگر پیشنهاداتی که ایران در این اجلاس ارائه داد، پیشنهادات خوبی بود از جمله نیاز به ایجاد زیرساخت‌های مالی برای استقلال و بی‌نیازی از سیستم‌های مالی آمریکا.

این کارشناس اقتصادی وابسته نبودن به شبکه مالی آمریکایی را ضروری دانست و گفت: دیدیم که یکی از بدترین و فلج کننده‌ترین تحریم‌ها مالی بود، اما به کمک زیرساخت مالی که چینی‌ها طراحی کردند به نام RMB، ایران توانست این تحریم‌ها را دور بزند و کمترین فشار را متحمل شود.

وی تاکید کرد: زیرساخت دیگری نیز روس‌ها دارند که به کشور ما کمک کرده است بتواند زیرساخت‌های مالی مورد نیاز خود را برای مبادلات تجاری در اختیار داشته باشد، به ویژه آنکه چینی‌ها یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت ایران هستند و این امکانات به ما کمک می‌کند تا بتوانیم تحریم‌های نفتی در عمل را بی‌اثر کنیم.

ظرفیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها

گودرزی پیشنهادات ایران برای محافظت از کشورهای عضو در برابر یکجانبه گرایی آمریکایی‌ها را ارزشمند عنوان کرد و ادامه داد: این راهکارها کمک خواهد کرد که ایران بتواند از زیر فشار اروپا و آمریکا خارج شود، چینی‌ها نیز به این راهکارها نیاز دارند، زیرا متوجه شده‌اند که تحریم‌ها تنها برای کشور ایران نیست، بلکه روس‌ها و چینی‌ها اکنون به صراحت می‌دانند که هدف بزرگ‌تر تحریم‌ها پس از ایران این دو کشور هستند، بنابراین باید در کنار هم قرار بگیرند تا تحریم‌ها را بی‌اثر کنند.

وی درباره ظرفیت‌های سازمان شانگهای برای سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌های حمل و نقل و انرژی ایران توضیح داد: ایران کریدور ارزشمندی برای ارتباط چین و هند با کشورهای آسیای میانه به ویژه تاجیکستان و کشورهای قزاقستان، روسیه حتی افغانستان به شمار می‌آید، البته تلاش‌های صورت گرفته در حوزه نفت و گاز، به دلیل مخالفت‌های آمریکا با طرح انتقال گاز ایران به پاکستان و هند همچنین به دلیل درگیری‌های هند با پاکستان مدتی عقب افتاد، اما این امکان وجود دارد که یک خط لوله بسیار ارزشمند به ویژه برای هند ایجاد شود که دارای واردات سوخت زیادی از کشورهای حوزه خلیج فارس هستند.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به تعهد هندی‌ها برای تکمیل بندر چابهار خاطرنشان کرد: این بندر برای ارتباط میان هند با افغانستان و کشورهای آسیای میانه تکمیل خواهد شد و ایران تلاش می‌کند بخشی از کریدورهایی باشد که اکنون نقش مهمی در تراتزیت کالا و درآمد ارزی منطقه و دنیا دارند.

فرصت ارتباطات سازنده با کشورهای منطقه

وی دستاورد دیگر اجلاس شانگهای را برقراری ارتباطات سازنده با کشورهای منطقه بیان کرد و یادآور شد: این ارتباطات برای خروج ایران از انزوا بسیار مؤثر است، همچنین این امکان را فراهم می‌کند که کشورهای دیگر بتوانند از ظرفیت‌های ایران به خوبی استفاده کنند.

ایران کریدور ارزشمندی برای ارتباط چین و هند با کشورهای آسیای میانه به ویژه تاجیکستان و کشورهای قزاقستان، روسیه حتی افغانستان به شمار می‌آید

گودرزی درباره ظرفیت بازار چند میلیارد نفری کشورهای عضو شانگهای برای صادرات محصولات کشاورزی و صنعتی عنوان کرد: همانگونه که دیدیم، سال گذشته نیز صادرات مرکبات به چین آزاد شد و این موضوع به بخش کشاورزی ما کمک بزرگی کرد.

این کارشناس اقتصادی کشورهای چین و روسیه را متقاضی محصولات کشاورزی ایران دانست و ادامه داد: با توجه به اینکه دست چینی‌ها و روس‌ها از بازار اروپا کوتاه شده است، ایران می‌تواند بازار خوبی برای آنها فراهم کند، از سوی دیگر چین و هند یک بازار بسیار بزرگ برای محصولات ایرانی به ویژه محصولات پتروشیمی ایران به شمار می‌آیند که قراردادهای امضا شده با این کشورها نیز بیشتر درباره این دو موضوع بود و می‌تواند در کاهش فشارهای تحریمی و یک جانبه گرایی اروپا و آمریکا مؤثر باشد.

به گزارش ایمنا، حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای را می‌توان نقطه عطفی در تغییر رویکرد سیاست خارجی کشور دانست؛ جایی که تهران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های عظیم اقتصادی، امنیتی و ترانزیتی این سازمان، می‌تواند بخشی از فشار تحریم‌های غرب را خنثی کرده و پیوندهای اقتصادی خود را در حوزه‌های کلیدی مانند انرژی، حمل‌ونقل و تجارت تقویت کند.

از سوی دیگر، هم‌گرایی با قدرت‌های نوظهور اقتصادی همچون چین و هند و تعامل نزدیک‌تر با روسیه، نه‌تنها جایگاه ژئوپلیتیک ایران را ارتقا می‌دهد، بلکه امکان مشارکت فعال در بازتعریف نظم جدید جهانی را نیز فراهم می‌سازد.

تداوم این مسیر، مشروط به دیپلماسی هوشمندانه و فعال ایران است تا بتواند از ظرفیت‌های سازمان شانگهای نه فقط به‌عنوان یک بلوک سیاسی، بلکه به‌عنوان سکویی برای توسعه پایدار و تعامل متوازن با شرق و غرب بهره گیرد.