یارانه ۸۵ درصدی دولت؛ تحولی بزرگ در مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی

به گزارش اطلاعات نیوز، کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده منابع آبی در ایران، سهم عمدهای از مصرف آب کشور را به خود اختصاص داده و مدیریت بهینه مصرف آب در این بخش نقش مؤثری در حفظ منابع آبی و تضمین امنیت غذایی کشور دارد. با توجه به کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و مشکلات ناشی از خشکسالی‌های گسترده در سال‌های اخیر، دولت چهاردهم در سال ۱۴۰۴ تصمیم گرفته است با اختصاص یارانه ۸۵ درصدی به کشاورزان برای اجرای سامانه‌های نوین آبیاری، به سوی مدیریت بهینه مصرف آب حرکت کند.

ایران به دلیل شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک، یکی از کشورهایی است که با کمبود آب روبه‌رو است. کشاورزی به عنوان مصرف کننده بیش از ۹۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور، بخش عمده فشار بر منابع آبی را به خود اختصاص می‌دهد. طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو، در سال ۱۴۰۴ بارندگی‌ها تا ۴۰ درصد نسبت به میانگین کاهش داشته‌اند و منابع آب با محدودیت جدی روبه‌رو شده‌اند. در چنین شرایطی، تنها راهکار منطقی و عملی کاهش مصرف آب و حفاظت از منابع آب، تغییر شیوه‌های آبیاری به سمت سامانه‌های نوین با راندمان بالاست که دولت با طرح پرداخت یارانه ۸۵ درصدی به کشاورزان قصد دارد آن را توسعه دهد.

سامانه‌های نوین آبیاری و نقش آنها در مدیریت مصرف آب

سامانه‌های نوین آبیاری، شامل روش‌هایی مانند آبیاری قطرهای، بارانی، زیرسطحی و سایر فناوری‌های مکانیسم کنترل شده مصرف آب هستند که به‌صورت مکانیزه و هدفمند، میزان آب مصرفی را کاهش داده و راندمان استفاده از آب را به شدت افزایش می‌دهند. این سامانه‌ها به کشاورزان کمک می‌کنند مقدار دقیق آب مورد نیاز را به ریشه گیاه برسانند بدون اینکه بخشی از آب به هدر رود.

از طرف دیگر، این فناوری‌ها باعث افزایش کیفیت و میزان محصول شده و بازگشت سرمایه مناسبی دارند که به گفته کارشناسان بین یک تا سه سال بر اساس شرایط و نوع محصولات کشاورزی متفاوت است.

سازوکار اختصاص یارانه ۸۵ درصدی دولت به کشاورزان

دولت برای تشویق کشاورزان به نصب و استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری، ۸۵ درصد هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه این سامانه‌ها را به صورت یارانه پرداخت می‌کند و تنها ۱۵ درصد هزینه باقیمانده بر عهده کشاورزان است. این سیاست در قالب طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری توسط معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با همکاری مؤثر وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه اجرایی شده است.

طبق گزارشات، تاکنون حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی ایران به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده که از این میزان، بالغ بر ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار با اعتبارات دولتی و مشارکت کشاورزان صورت گرفته و بیش از ۵۰۰ هزار هکتار به طور صددرصد توسط کشاورزان با سرمایه شخصی اجرا شده است.

اهداف کلان و مزایای طرح یارانه ۸۵ درصدی

-کاهش مصرف آب کشاورزی: این طرح با هدف اصلی کاهش هدررفت آب و افزایش بهره‌وری آب از طریق جایگزینی روش‌های سنتی آبیاری انجام می‌شود و انتظار می‌رود تا سال‌های آینده مصرف آب در بخش کشاورزی به میزان چشمگیری کاهش یابد.

-حفاظت از منابع آبی: با توجه به تنش‌های آبی و کاهش ذخایر منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی، این طرح در جهت جلوگیری از تخریب و افت کیفی منابع آب استراتژیک کشور است.

-افزایش تولید و کیفیت محصول: فناوری‌های نوین آبیاری با مدیریت دقیق‌تر آب، به افزایش بازده محصول کشاورزی کمک می‌کنند و امکان کشت محصولات بیشتری با کمترین مصرف آب فراهم می‌شود.

-اشتغالزایی و توسعه اقتصادی مناطق کشاورزی: با توسعه این سامانه‌ها تولیدکنندگان و فعالان بخش کشاورزی می‌توانند با بهره‌گیری از فناوری‌های نو، ظرفیت‌های اقتصادی خود را افزایش دهند.

-صرفه‌جویی اقتصادی: بازگشت سرمایه در این طرح بین ۱ تا ۳ سال تخمین زده شده است و موجب کاهش هزینه‌های تولید برای کشاورزان می‌شود.

این طرح به صورت ملی در تمامی استان‌های کشور در حال اجرا است و استان‌هایی مانند فارس، خراسان رضوی، همدان، هرمزگان، خوزستان و کرمانشاه بیشترین میزان اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را داشته‌اند.

از سوی دیگر، با استقبال کشاورزان و اهمیت این طرح، برخی بهره برداران حتی بدون دریافت یارانه دولتی، سامانه‌های نوین آبیاری را به صورت صددرصدی با سرمایه شخصی خود اجرا کرده‌اند.

اجرای این طرح علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، کاهش فشار بر آب‌های زیرزمینی و توقف روند افت سطح آب‌های زیرزمینی را به همراه دارد که به حفظ پایداری اکوسیستم‌های آبی می‌انجامد. از نظر اقتصادی، کاهش هزینه‌های مصرف آب و افزایش بهره‌وری کشاورزی می‌تواند به بهبود درآمد کشاورزان و توسعه پایدار این بخش کمک کند.

ارتباط با سیاست‌های کلان دولت و برنامه‌های توسعه‌ای

این طرح در راستای سیاست‌های کلان دولت برای مقابله با بحران آب، اجرای برنامه‌های توسعه پایدار کشاورزی، افزایش بهره‌وری و کاهش هدررفت منابع آب صورت گرفته است. همچنین، مطابق برنامه ششم و هفتم توسعه کشور، تمرکز بر فناوری‌های نوین و مدیریت بهینه منابع آب در بخش کشاورزی به عنوان یکی از اولویت‌های مهم در دستور کار قرار دارد.

به گزارش ایمنا، یارانه ۸۵ درصدی دولت به کشاورزان به منظور توسعه و اجرای سامانه‌های نوین آبیاری گامی اساسی در راستای مدیریت بهینه مصرف آب کشور است. این طرح با استفاده از فناوری‌های نوین، علاوه بر حفاظت از منابع آب، موجب افزایش تولید و بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان می‌شود. با وجود چالش‌هایی همچون تخصیص به موقع منابع مالی و ارتقای فرهنگ استفاده بهینه، این سیاست دولتی به عنوان راهکاری علمی و عملی برای مقابله با بحران آب و تضمین امنیت غذایی ایران اهمیت فراوانی دارد و انتظار می‌رود با تلاش مداوم وزارتخانه‌های مرتبط و پذیرش کشاورزان، نتایج مثبت آن در سال‌های آینده به طور گسترده مشاهده شود.