مناطق آزاد تجاری-صنعتی، قطب صادرات غیرنفتی و توسعه اقتصادی کشور

به گزارش اطلاعات نیوز، مناطق آزاد تجاری-صنعتی کشور طی سه دهه گذشته به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی توسعه اقتصادی کشور مطرح شده‌اند. این مناطق با هدف افزایش صادرات غیرنفتی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ایجاد اشتغال و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی شکل گرفته‌اند تا ایران را به حلقه‌ای فعال‌تر در تجارت منطقه‌ای و جهانی تبدیل کنند.

ایران دارای چندین منطقه آزاد مهم است که هر یک با توجه به موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های خاص، نقش متفاوتی در صادرات و تجارت ایفا می‌کنند. از جمله این مناطق می‌توان به کیش، قشم، چابهار، ارس، انزلی، ماکو و اروند اشاره کرد. این مناطق به دلیل معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، سهولت در فرآیندهای اداری و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای، به قطب‌های صادراتی کشور تبدیل شده‌اند.

بر اساس آمارهای رسمی، حدود یک سوم صادرات غیرنفتی ایران از مبدا مناطق آزاد انجام می‌شود. در سال ۱۴۰۳، ارزش صادرات این مناطق بیش از ۱.۰۸۵ میلیارد دلار بوده و در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نیز صادرات به بیش از ۳۰۳ میلیون دلار رسیده است که رشدی ۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می‌دهد. تراز تجاری مناطق آزاد نیز مثبت بوده و در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۳ حدود ۲۴ میلیون دلار و در فروردین ۱۴۰۴ معادل ۴۱.۶ میلیون دلار ثبت شده است.

مناطق آزاد کشور، موتور محرکه اقتصاد ملی

مناطق آزاد کشور سهم قابل توجهی در رشد اقتصادی کشور دارند و ۲۵ درصد از رشد اقتصادی را به خود اختصاص داده‌اند. بیش از ۲۵۰۰ شرکت بزرگ در این مناطق فعالیت می‌کنند و حدود ۱۰۰ کارآفرین فعال در آنها حضور دارند. این مناطق با رویکرد اقتصاد مقاومتی، به موتور محرکه اقتصاد ملی تبدیل شده‌اند و نقش مهمی در اشتغال‌زایی و تولید ناخالص داخلی ایفا می‌کنند.

در میان مناطق آزاد، منطقه ماکو بیشترین تراز تجاری مثبت را دارد و صادرات آن به ۱۶۹ میلیون دلار می‌رسد. منطقه قشم نیز با صادرات ۲۵۷ میلیون دلار نقش مهمی در صادرات انرژی و صنایع دریایی دارد. منطقه چابهار به دلیل دسترسی به آب‌های آزاد و موقعیت راهبردی، به کریدور تجاری منطقه تبدیل شده است، هرچند تراز تجاری آن منفی است که ناشی از واردات مواد اولیه و کالاهای مصرفی است. سایر مناطق آزاد همچون کیش، ارس، انزلی و اروند نیز در صادرات محصولات پتروشیمی، صنایع غذایی، خدمات فنی و ترانزیت کالا فعال هستند.

کالاهای عمده صادراتی مناطق آزاد شامل محصولات پتروشیمی، مواد غذایی و کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی، صنایع دستی و خدمات فنی و مهندسی است. بازارهای هدف صادراتی بیشتر کشورهای همسایه همچون عراق، افغانستان، پاکستان، ترکیه و حوزه قفقاز و آسیای میانه هستند و کشورهای حوزه خلیج فارس و جنوب شرق آسیا نیز از بازارهای مهم به شمار می‌روند.

برای رفع مشکلات مناطق آزاد در کشور، اصلاح قوانین و مقررات، توسعه زیرساخت‌های لجستیکی، تنوع‌بخشی به محصولات صادراتی، افزایش همکاری‌های بین‌المللی، تسهیل فرایندهای اداری و حمایت از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی ضروری است. همچنین توسعه آموزش و ارتقای نیروی انسانی در این مناطق می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد.

تجارب موفق کشورهای دیگر نشان می‌دهد که ثبات سیاستی، زیرساخت‌های مدرن و تعامل قوی با بازارهای جهانی، کلید موفقیت مناطق آزاد است. ایران نیز با بهره‌گیری از این تجارب و اجرای اصلاحات ساختاری می‌تواند جایگاه مناطق آزاد خود را ارتقا دهد و آنها را به موتور محرکه صادرات و رشد اقتصادی کشور تبدیل کند.

به گزارش ایمنا، در مجموع، مناطق آزاد ایران طی سال‌های اخیر نقش مهمی در افزایش صادرات غیرنفتی، جذب سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی داشته‌اند. با وجود رشد صادرات و تراز تجاری مثبت، چالش‌هایی همچنان باقی است که با اجرای راهکارهای مناسب می‌توان بر آنها غلبه کرد و آینده روشنی برای صادرات مناطق آزاد کشور رقم زد.