در جست و جوی تفاهم، از نیل تا خلیج فارس

‌سیدهادی سیدافقهی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: سیاست جمهوری اسلامی ایران همواره بر بهبود، توسعه و تحکیم روابط با کشورهای همسایه، عربی و اسلامی استوار بوده است. این سیاست بر سه اصل «عزت»، «حکمت» و «مصلحت» استوار است و بر اساس آن، ایران ابتدا باید از نزدیک‌ترین حلقه‌های جغرافیایی خود یعنی کشورهای همسایه، به‌ویژه همسایگان عرب خود در خلیج فارس، آغاز کند. این سیاست در دولت شهید رئیسی به عنوان یکی از اولویت‌های سیاست خارجی مورد تأکید قرار گرفت و خوشبختانه در این زمینه دولت رئیسی موفقیت‌های قابل‌توجهی کسب کرد.

وی افزود: تنها کشوری که ایران با آن روابط دیپلماتیک ندارد، بحرین است. حتی با مصر نیز روابط در سطح دفتر حافظ منافع ادامه دارد. قطع روابط با مصر از زمان امضای توافق‌نامه کمپ دیوید توسط انور سادات، هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران آغاز شد. در مورد بحرین نیز با وجود پیام‌های مکرر طرف بحرینی برای ازسرگیری روابط و تبادل سفیر، جمهوری اسلامی ایران ملاحظاتی دارد؛ چرا که هنوز وضعیت سیاسی مخالفان و زندانیان انقلابی در بحرین روشن نشده است. به جز بحرین، ایران با دیگر کشورهای عربی و اسلامی روابط خوبی دارد.

این کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا تصریح کرد: در سال‌های اخیر دیدارهای متعددی میان مقامات ایرانی و مصری صورت گرفته است. تنها «عراقچی» تاکنون ده بار با وزیر خارجه مصر و چهار بار با رئیس‌جمهور این کشور، عبدالفتاح السیسی، دیدار و گفت‌وگو داشته است. این تعاملات نشان می‌دهد که دو کشور اراده‌ای جدی برای بازگشت به روابط عادی دارند. همچنین مصر در میان کشورهای عربی، به‌ویژه حاشیه خلیج فارس، مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

سید افقهی ادامه داد: در سفر معروف ترامپ به منطقه که بسیاری از کشورهای عربی در آن شرکت داشتند، مصر به حاشیه رانده شد؛ در حالی که این کشور یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کشورهای عربی است. در حالی که عربستان و امارات وعده‌های زیادی به مصر پس از سرنگونی دولت اخوان‌المسلمین داده بودند، این وعده‌ها محقق نشد و در عوض حدود پنج تریلیون دلار پول مردم منطقه به ترامپ تقدیم شد.

وی خاطرنشان کرد: همین مسائل موجب شد که مسئولان مصری نیز به این نتیجه برسند که روابط محدود و در حد حافظ منافع با ایران توجیهی ندارد. در زمان روی کار آمدن اخوان‌المسلمین، رهبر انقلاب اسلامی از قیام مردم مصر حمایت کرد و برای همکاری با دولت جدید اعلام آمادگی نمود. با این حال، رئیس‌جمهور وقت مصر حاضر به دیدار با مقام معظم رهبری نشد.

کارشناس مسائل غرب اسیا تأکید کرد: ایران و مصر دو تمدن بزرگ با مشترکات فراوان مذهبی، تاریخی و فرهنگی هستند. هر دو کشور علاقه‌مند به اهل‌بیت (ع) هستند و سابقه تعاملات مذهبی، همچون تلاش‌های آیت‌الله بروجردی با دانشگاه الازهر و فتوای شیخ شلتوت در به رسمیت شناختن مذهب شیعه جعفری به عنوان یکی از مذاهب اسلامی، گواهی بر این تعاملات است. البته این اقدامات همواره با واکنش منفی وهابی‌ها مواجه بوده است.

سید افقهی در ادامه گفت: روابط تاریخی ایران و مصر سابقه‌دار است. برای مثال، ازدواج اول شاه ایران با شاهزاده فوزیه، خواهر پادشاه مصر، از جمله این روابط بوده است. همچنین در دوره جمال عبدالناصر و حتی انور سادات، مصر در برابر رژیم صهیونیستی ایستادگی کرد، اگرچه سادات در نهایت با امضای کمپ دیوید از این مسیر جدا شد.

وی در پایان گفت: مشترکات گسترده دو کشور اقتضا می‌کند که روابط ایران و مصر سرد باقی نماند. هر دو کشور دارای جایگاه راهبردی و ذخایر قابل‌توجهی هستند. با این حال، متأسفانه مصر در سال‌های اخیر مسیر نزدیکی با آمریکا و رژیم صهیونیستی را در پیش گرفته است که وضعیت اقتصادی آن کشور را نیز تضعیف کرده است. دیدار اخیر شهید رئیسی با السیسی در جده و نیز دیدارهای پیشین محمود احمدی‌نژاد با مقامات مصری، نشان‌دهنده تمایل ایران برای ازسرگیری روابط است. به نظر من، موانع موجود بر سر راه، واقعی و ریشه‌دار نیستند و با استمرار دیدارها، از جمله استقبال گرم اخیر از آقای عراقچی، می‌توان به آینده روابط امیدوار بود؛ چرا که مصر به روابط اقتصادی، علمی، فرهنگی و توریستی با ایران نیاز دارد و این روابط می‌تواند به زودی برقرار شود.